Afwijkende pancreasmorfologie reversibel door remissie van T2DM

Bij patiënten met type 2 diabetes mellitus (T2DM) is sprake van een afwijkende pancreasmorfologie, maar deze normaliseert tijdens een door gewichtsverlies geïnduceerde remissie, waarbij twee jaar lang de postprandiale insulinesecretie is hersteld. Dit toont voor het eerst dat deze afwijkingen reversibel zijn.

Bij patiënten met T2DM is het pancreasvolume ongeveer 30% lager dan normaal en heeft de pancreas een onregelmatig vorm. Het is niet bekend of T2DM zich sneller ontwikkelt bij mensen die ten tijde van hun geboorte een kleinere pancreas hebben of dat een verminderde grootte van dit orgaan secundair is aan het ziekteproces.
Insuline is een krachtig groeihormoon. Het pancreasparenchym wordt normaal gesproken blootgesteld aan een hoge postprandiale insulineconcentratie. Verlies van deze pieken in insulinesecretie bij T2DM zou kunnen leiden tot een involutie van de pancreas.

DiRECT

Als de afwijkingen in de pancreasmorfologie veroorzaakt worden door het ziekteproces zelf, dan zou gedurende een remissie van T2DM de pancreasmorfologie moeten normaliseren.
In deze post-hocanalyse van 90 volwassen deelnemers aan de open-label Diabetes Remission Clinical Trial (DiRECT) is vastgesteld of tijdens een twee jaar durende remissie veranderingen in het volume en de vorm van de pancreas optraden.
Ze werden willekeurig toegewezen aan een interventie voor gewichtscontrole of het reguliere diabetesbeleid. De deelnemers aan de interventiegroep werden gecategoriseerd als responders, als het HbA1c < 6,5% en de nuchtere bloedglucoseconcentratie < 7,0 mmol/l was en ze geen glucoseverlagende medicijnen gebruikten.
Er werden aanvullende vergelijkingen gemaakt tussen T2DM-patienten die alleen reguliere diabetesbeleid kregen (controlegroep) en een controlegroep van 25 mensen zonder diabetes, die gematcht waren op basis van leeftijd, geslacht en gewicht na het afvallen.

Herstel van pancreasmorfologie

Op baseline was het gemiddelde pancreasvolume 61,7 cm³ bij alle deelnemers met T2DM en 79,8 cm³ in de controlegroep zonder diabetes (p < 0,0001). Na 24 maanden was het pancreasvolume toegenomen met gemiddeld 9,4 cm³ bij de responders en met 6,4 cm³ bij non-responders (p = 0,0008).
De pancreasgrenzen waren op baseline meer onregelmatig bij deelnemers met T2DM dan in de controlegroep zonder diabetes (fractale dimensie 1,138 versus 1,097; p < 0,0001) en waren na 24 maanden alleen bij de responders genormaliseerd (1,099). Het intrapancreatische vet daalde met 1,02% bij de 32 responders en met 0,51% bij de 13 non-responders (p = 0,23).

Morfologie kan normaliseren

In het diabetesonderzoek lag tot nu toe de focus op de eilandjesfunctie. Er was weinig aandacht voor de hele pancreas, voornamelijk door een gebrek aan geschikte technieken voor in vivo onderzoek van dit orgaan vanwege zijn ontoegankelijke positie.
Voor zover bekend is in deze studie voor de eerste keer aangetoond dat van de pancreas bij T2DM-patienten de grove morfologie kan normaliseren. De toename van het pancreasvolume ging gepaard met een herstel van de bètacelfunctie, een afname van het intrapancreatische vetgehalte en veranderingen van de circulerende groeifactoren.

Paradigmashift

Deze studie, die verscheen in The Lancet Diabetes & Endocrinology, ondersteunt een paradigmashift in onze kennis over het ziektebeloop van T2DM. Bij patiënten met manifeste T2DM is weliswaar vastgesteld dat na gewichtsverlies een langdurige terugkeer naar niet-diabetische bloedglucoseregulatie kan optreden, maar dit wordt nog niet universeel aanvaard. Het gelijktijdige morfologische en functionele herstel van de pancreas, zoals is gevonden in deze studie, biedt een solide basis voor dit concept.

---

Referentie: Al-Mrabeh A, Hollingsworth KG, Shaw JAM, et al. 2-year remission of type 2 diabetes and pancreas morphology: a post-hoc analysis of the DiRECT open-label, cluster-randomised trial. Lancet Diabetes Endocrinol. 2020;S2213-8587(20)30303-X. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33031736/ , https://www.thelancet.com/journals/landia/article/PIIS2213-8587(20)30303-X/fulltext

Lees meer over: