DOQ

Agendeer afbouwen van antidepressiva

Psychiater Christiaan Vinkers, hoogleraar Stress en Veerkracht aan het Amsterdam UMC, doet onderzoek naar het afbouwen van antidepressiva. Vanuit de Afbouwpoli GGZ InGeest in Amsterdam adviseert hij patiënten en zorgverleners met vragen over afbouwen. “Soms gebruiken mensen jarenlang antidepressiva zonder dat iemand begint over stoppen. Daarom mijn oproep aan zorgverleners: agendeer afbouwen, ga in gesprek!”

Praten over het afbouwen van antidepressiva is niet vanzelfsprekend. Patiënten kunnen aarzelen omdat ze bang zijn voor terugval of voor onttrekkingsverschijnselen. Redenen om te stoppen zijn bijwerkingen, onvoldoende effect of langdurige remissie van de klachten. “Huisartsen en apothekers beginnen er vaak niet zelf over. Ga als zorgverlener het gesprek aan. Agendeer dit”, zegt Christiaan Vinkers. “Stoppen is geen doel op zich; antidepressiva kunnen levensreddend zijn. Toch zie je vaak dat antidepressiva gedachteloos doorgebruikt worden. Soms al 20 jaar lang.”

(Fotografie: Eelkje Colmjon)

“De gedachte is vaak dat afbouwen altijd moeilijk is”

Psychiater prof. dr. Christiaan Vinkers

Misvattingen

Rondom afbouwen leven misvattingen bij patiënten en zorgverleners, stelt de Amsterdamse psychiater. “De gedachte is vaak dat afbouwen altijd moeilijk is. Bij sommige patiënten gaat dit inderdaad moeilijk, met veel onttrekkingsverschijnselen, maar bij een grote groep lukt dit zonder grote problemen. Vaak wordt ook gedacht dat er weinig mogelijkheden zijn om af te bouwen in kleine doseerstapjes. Daar ligt een rol voor apothekers. Zij kunnen antidepressiva in vloeibare vorm verstrekken, zoals citalopramdruppels of paroxetinedrank. Hiermee kan in kleine stapjes afgebouwd worden. Ook kunnen ze lage doseringen die niet in de handel zijn, zelf in capsules bereiden of bestellen bij een magistrale bereider. Het multidisciplinaire document ‘Afbouwen SSRI’s en SNRI’s’ biedt daarvoor goede handvatten’1 Overigens lukt het vaak om af te bouwen met standaarddoseringen.”

“Bewezen is dat afbouwen met goede begeleiding vaak lukt”

Bewijs

Bij afbouwen gelden drie belangrijke vragen, zegt Vinkers. “Wíé kan stoppen, wánneer kan iemand stoppen en hóé moet iemand stoppen? Er is wel enig wetenschappelijk bewijs rondom stoppen van antidepressiva, maar er is nog meer nodig.” Welk bewijs is er dan al wel? “Antidepressiva halveren de kans op terugval na een depressie als iemand hersteld is. Met antidepressiva is de kans op terugval ongeveer 20%, zonder ongeveer 40%. Doorslikken is dus niet voor niets. Maar de kans op terugval wordt over de tijd steeds kleiner. Stoppen wordt dan een optie. Daarbij kun je als vuistregel aanhouden dat er minimaal een aantal maanden nodig is om af te bouwen. Bewezen is ook dat afbouwen met goede begeleiding vaak lukt. Apothekers en huisartsen kunnen patiënten daartoe motiveren. Na afbouwen is de kans op terugval groter, dat is iets wat patiënten en zorgverleners moeten meewegen.”

“Rond afbouwen staan nog veel vragen open, waarnaar verschillende studies lopen”

Openstaande vragen

Rond afbouwen staan nog veel vragen open, zegt Vinkers. “Wanneer bouw je af? Bij wie kun je afbouwen? Hoe lang moeten mensen antidepressiva slikken? Hoe moet afbouwen in technisch opzicht? In welke stappen? Hoe snel? Zijn er psychologische interventies nodig? Naar deze vragen lopen verschillende studies, zoals de recent afgeronde OPERA-studie – naar citalopram en sertraline – en de nu lopende TEMPO-studie.2 Hierin onderzoeken we verschillende wijzen van afbouwen van paroxetine en venlafaxine. Van deze laatste studie loopt de rekrutering nog. Ik roep apothekers en huisartsen graag op om patiënten in te sturen, zeker in de regio Amsterdam en Nijmegen. En ze zijn van harte welkom om mij of de Afbouwpoli vragen over afbouwen te stellen.” 

Consensusdocument

Apothekers – en ook huisartsen – die aan de slag willen met afbouwen, kunnen informatie vinden op een website die Vinkers speciaal voor hen heeft ingericht.3 Apothekers vinden hier achtergrondinformatie over afbouwen. Ook is er een multidisciplinair consensusdocument over afbouwen beschikbaar met daarin afbouwschema’s, die vooral pragmatisch van aard zijn. “Bouwen apothekers af volgens tabel 3 uit dit document, dan krijgen ze de afbouwmedicatie vergoed van de zorgverzekeraar”, zegt Vinkers.

Referenties:
1 Informatie over afbouwen voor apothekers: https://antidepressiva.nl/apothekers.pdf
2 TEMPO-studie: https://www.radboudumc.nl/lopende-onderzoeken/tempo
3 Afbouwpoli: www.afbouwpoli.nl

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Casus: jongen met gepig­menteerde huid­afwijking

Een tienjarige jongen heeft een opvallende laesie op de rechterbovenarm. Bij navraag blijkt deze laesie al jaren aanwezig. In de familie komen geen melanomen voor. De jongen heeft een blanco voorgeschiedenis. Wat is uw diagnose?

Casus: man met klachten van moeizaam plassen

Een man komt met een doorgemaakte blaasontsteking op uw spreekuur. Plassen gaat al een paar jaar langzaamaan moeilijker en moeilijker. De straal is zwak, nogal eens sproeiend en er wordt bijna altijd wat nagedruppeld. Persen helpt niet echt. Wat is uw diagnose?

Iedere arts moet zich voorbereiden op een leven lang leren

Welzijn is een voorwaarde voor professionele en persoonlijke ontwikkeling. En dat is in de medische sector meer dan ooit een punt van zorg, vindt Marjolein van de Pol. “De nieuwe bewegingen moet je gewoon volgen, in welke fase van je carrière je ook zit.”

‘‘Minder eten en meer bewegen’ is echt een misvatting’

Mensen met obesitas hebben vaak te maken met negatieve vooroordelen, ook in de zorg. Daardoor vermindert de kwaliteit van zorg, legt Paige Crompvoets uit. “Uit mijn onderzoek bleek dat mensen met obesitas soms belachelijk gemaakt worden door hun zorgverleners.”

Whispp biedt oplossing voor mensen met stem- en spraak­problemen

Joris Castermans ontwikkelde Whispp, een app die met behulp van AI fluister- en aangedane spraak kan omzetten in een heldere en natuurlijke stem. “Wie nog audio- of video-opnames heeft van de gezonde stem, kan met Whispp de eigen stem van vroeger creëren.”

Artsen voor Kinderen helpt kinderen met een chronische ziekte of beperking

Michel Weijerman van Stichting Artsen voor Kinderen vertelt over hun projecten voor betere zorg en welzijn voor kinderen met een chronische aandoening. “Zo’n 200 zorgprofessionals zijn op vrijwillige basis bij onze poli betrokken. Binnen 48 uur krijg je antwoord.”

Casus: patiënte met dagelijkse neusbloedingen

Een patiënte is de dagelijkse neusbloedingen rechts helemaal zat. Door het dichtknijpen van de neus gedurende 10 minuten stopt de bloeding wel steeds. Wat is uw diagnose?

‘Wees alert op opioïd­misbruik bij patiënten op SEH’

Opioïdgebruik komt bij SEH-patiënten vaker voor dan gemiddeld. Meer bewustzijn over misbruik van deze medicatie is nodig, aldus Joris Holkenborg. “Maar vergeleken met de VS doen we het in Nederland, mede dankzij apothekers en huisartsen, best wel goed.”

Voorkom een burn-out

Huisarts Nico Verhoef onderzocht waarom steeds meer artsen een burn-out krijgen, hoe dit te voorkomen, én geeft tips hoe je het werk leuk houdt voor jezelf. “Een middag per week maakte ik vrij voor kleine chirurgische ingrepen, omdat ik dat heel leuk vind om te doen.”

De zorgverlener als verwonderaar

Steeds meer resultaten wijzen uit dat een goed contact tussen de zorgverlener, het kind en de ouders, veel leed kan voorkomen. Piet Leroy zet zich in voor pijn- en traumavrije zorg bij kinderen. “Ik spreek nooit over lastige ouders, wel over kwetsbare ouders.”