DOQ

Algoritme ver­gemakke­lijkt vroegtijdig opsporen leverkanker

Mensen met levercirrose lopen een verhoogd risico leverkanker te ontwikkelen. Om de kanker zo vroeg mogelijk op te sporen ondergaan deze mensen periodiek afbeeldend onderzoek, meestal echografie, en bloedonderzoek. Het Erasmus MC gebruikt sinds kort een algoritme – GAAD-score genoemd – die de vroege opsporing van leverkanker vergemakkelijkt. Hoogleraar en MDL-arts Rob de Man en klinisch chemicus Christian Ramakers geven uitleg.

“We hebben in ons ziekenhuis momenteel een cohort van zo’n 400 mensen die onder controle staan vanwege een verhoogde kans op het ontwikkelen van leverkanker”, schetst Rob De Man de omvang van de populatie. “Die verhoogde kans komt doordat deze mensen levercirrose hebben. Die cirrose is het gevolg van chronische virale hepatitis, een auto-immuunziekte van de lever of leververvetting. Dat laatste is doorgaans het gevolg van overmatig alcoholgebruik in het verleden, overgewicht of ontregelde diabetes.”

“De huidige manier om mensen met cirrose te monitoren op het ontstaan van leverkanker is niet perfect”

MDL-arts prof. dr. Rob de Man

Controleonderzoek

“Deze mensen ondergaan nu tweemaal per jaar een controleonderzoek”, vervolgt Ramakers. “Hierbij ondergaan zij een leverecho en onderzoeken we hun bloed op de aanwezigheid van alfa-foetoproteïne, kortweg AFP. AFP is een eiwit dat wordt uitgescheiden door leverkankercellen en dat daardoor een biomarker is voor leverkanker. Wijzen de hoogte van de hoeveelheid AFP in het bloed of de echo op een verdenking op leverkanker, dan krijgt de patiënt nader beeldvormend onderzoek in de vorm van een CT- of MRI-scan.”
Deze manier om de patiënten te monitoren op het ontstaan van leverkanker is niet perfect, vertelt De Man. “Een nadeel van de huidige methode is dat de echo met name bij mensen met een vette lever een minder duidelijk signaal oplevert. Daarnaast is de specificiteit van de echo plus AFP-test niet heel hoog. Uit de aanvullende CT- of MRI-scan blijkt bij een deel van de mensen sprake te zijn van loos alarm.”

Vier parameters

En toen was er de GAAD-score. Ramakers: “De GAAD-score is ontwikkeld door een wereldwijd consortium van wetenschappers in samenwerking met Roche Diagnostics. De score berust op vier parameters: leeftijd en geslacht van de patiënt, AFP en PIVKA-II. Dat laatste wordt ook DCP genoemd, een afkorting van des-gamma-carboxyl prothrombin, vandaar de D in naam van de score. PIVKA-II is net als AFP een biomarker voor leverkanker. Een hogere leeftijd en mannelijk geslacht vergroten ook de kans op leverkanker bij mensen met cirrose. Het CE-gemarkeerde algoritme berekent met deze vier parameters de GAAD-score, een getal tussen de 0 en 10. Is de waarde 2,57 of hoger, dan is de kans op leverkanker hoog en is het zinvol de patiënt door te verwijzen voor een CT- of MRI.”

“De voorspellende waarde van de GAAD-score is hoger dan de combinatie van echo en AFP-waarde”

Hoogleraar en MDL-arts Rob de Man

Voorspellende waarde is hoger

Het gebruik van de GAAD-score maakt het monitoren van mensen met cirrose gemakkelijker, vindt De Man. “Om te beginnen is de voorspellende waarde van de GAAD-score hoger dan die van de combinatie van echo en AFP-waarde. Dat betekent dat je minder mensen ten onrechte doorstuurt voor een CT- of MRI-scan. Dat scheelt onnodige belasting voor de patiënt en het scheelt onnodige kosten voor de zorg. Daarnaast is de score heel gemakkelijk en snel te bepalen. De uitslag van de laboratoriumbepalingen zijn binnen één dag beschikbaar en leeftijd en geslacht staan al in het EPD.”

“Door het algoritme te koppelen aan het EPD kun je heel gemakkelijk de GAAD-score bepalen. Die eenvoud maakt ook dat je de patiënt gemakkelijk in de tijd kunt volgen en een toename van de GAAD-score vroegtijdig kunt signaleren. We hebben er nu nog geen zicht op – we zijn pas eind vorig jaar gestart met de GAAD-score – maar ik verwacht dat we hierdoor leverkanker bij deze mensen eerder kunnen opsporen dan in het verleden. En ook bij leverkanker geldt: hoe vroeger je het opspoort, des te beter is de tumor te behandelen.”

(Foto: Arianne van Helden)

“We gaan onderzoeken of de specificiteit van de score omhoog kan, bijvoorbeeld door circulerend tumor-DNA als parameter aan het algoritme toe te voegen”

Klinisch chemicus dr. Christian Ramakers

Verder valideren

De komende tijd gaan De Man en Ramakers de GAAD-score verder valideren. De Man: “De score is vooral gevalideerd op cohorten met virale hepatitispatiënten. We willen graag weten of de afkapwaarde hetzelfde is bij mensen met een vervette lever. Dat is belangrijk want vooral deze groep neemt momenteel in aantal toe. Ook gaan we de bruikbaarheid van de score onderzoeken bij mensen zonder cirrose. Daarnaast is nog onbekend of de score goed presteert bij het opsporen van recidieven van leverkanker.” Ramakers: “En we gaan onderzoeken of de specificiteit van de score nog verder omhoog kan, bijvoorbeeld door circulerend tumor-DNA als parameter aan het algoritme toe te voegen.”

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Tussen de spreekkamer en het schetsboek: arts met beeld als tweede taal

Aios dermatologie Loes Vos maakt naast haar werk medische illustraties. Voor collega’s, patiënten én landelijke campagnes vertaalt ze complexe informatie naar helder beeld. “Ik teken bijna bij elk consult wel iets uit.”

Casus: patiënte met dyspnoe en oedeem in het gelaat

Een 66-jarige vrouw presenteert zich met sinds drie weken progressief verminderde inspanningstolerantie en met name ’s ochtends een zwelling van het gelaat. Overdag verbeteren de klachten deels. Wat is uw diagnose?

Wat je verwacht, voel je: wat zorgverleners kunnen leren van placebo-effecten

Wat patiënten verwachten, beïnvloedt direct hoe zij pijn of bijwerkingen ervaren. Henriët van Middendorp legt uit hoe placebo- en nocebo-effecten werken, en hoe zorgverleners deze bewust en ethisch kunnen inzetten in de praktijk.

Trots op goed werkend meld­systeem voor bijwerk­ingen

Agnes Kant wijst op het belang van meer onderzoek naar bijwerkingen en roept zorgverleners op te blijven melden bij het Bijwerkingenmeldsysteem. “Van 70% van de geneesmiddelen is nog onduidelijk of deze veilig tijdens de zwangerschap gebruikt kunnen worden.”

Wandelend naar een betere gezondheid

Matthijs van der Poel combineert als huisarts en sportliefhebber zorg en beweging. Met stichting Looprecept wandelt hij wekelijks met patiënten – goed voor lijf, hoofd én verbinding. “Het is heel laagdrempelig en dat verklaart denk ik ook het succes.”

De patiënt doet lastig, en dan?

Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis kunnen soms veel losmaken, zowel in het behandeltraject als bij de arts. Thom van den Heuvel geeft handvatten voor het omgaan met deze patiëntengroep. “Het contact vraagt meer tijd en legt tegelijk emotionele druk op de arts."

Vind meertalige zorgverleners via ikspreekmeerdan.nl

Als anios in een huisartsenpraktijk in Amsterdam merkte Daan Frehe dat taal voor veel patiënten een barrière vormt voor het krijgen van goede zorg. “Via ikspreekmeerdan.nl kan nu een zorgverlener met een gedeelde taal en cultuur gevonden worden. Dat is enorm waardevol.”

Casus: man met een veranderde vlek op het been

Een 72-jarige man presenteert zich op uw spreekuur met een veranderde plek op het bovenbeen rechts. De vlek is gegroeid en van kleur veranderd. De patiënt heeft een licht huidtype en een voorgeschiedenis van basaalcelcarcinoom. Wat is uw diagnose?

Maak van wachttijd in de ggz hersteltijd: vijf praktische adviezen

Sanne Booij en Christien Slofstra willen af van de stille wachttijd in de ggz. Met hulp van de huisarts kan het herstel al beginnen, nog vóór de intake. “Deze periode hoeft geen verloren tijd te zijn.”

Beteugelen geneesmiddel­prijzen noodzakelijk voor betaalbare zorg

Wilbert Bannenberg strijdt met Stichting Farma ter Verantwoording tegen excessieve geneesmiddelprijzen. Zijn missie: winsten beteugelen om zorg toegankelijk te houden. “Geneesmiddelprijzen moeten beteugeld gaan worden, anders wordt de zorg onbetaalbaar.”