DOQ

Anios Mahon: ‘Roken beïnvloedt niet alleen het ongeboren kind, maar zelfs volgende generaties’

Nieuw onderzoek onder drie generaties laat zien dat roken door de maternale grootmoeder geassocieerd is met een hoger risico op astma en lagere longfunctie bij kleinkinderen en in het bijzonder bij kleinzonen. Eerste auteur en onderzoeker Gillian Mahon: “Deze studie benadrukt hoe nadelig de gevolgen van roken tijdens de zwangerschap zijn, en dat deze generaties lang zichtbaar blijven. Voor het eerst hebben we ook laten zien dat het roken in de zwangerschap effecten heeft op de longfunctie van de nakomelingen.”

“Er zijn een tweetal vernieuwende aspecten aan het onderzoek dat wij hebben verricht”, licht de van oorsprong Ierse arts Gillian Mahon toe. “Er is veel onderzoek gedaan in het verleden naar de effecten van roken tijdens de zwangerschap op de eerste generatie nakomelingen, maar weinig naar de tweede generatie (kleinkinderen). Daarnaast is veel gekeken naar de effecten van roken in de zwangerschap op het risico op astma, maar niet zozeer naar de effecten op de longfunctie. Beide aspecten hebben wij in ons recente onderzoek in het Lifelines cohort bestudeerd.”

Anios Gillian Mahon

“Van de geïncludeerde patiënten in dit cohort was van 61,1% spirometrie bekend; dat is veel”

Spirometrie

Het Lifelines cohort was een uitstekende bron om deze onderzoeksvragen mee te beantwoorden. Lifelines is een groot, multigenerationeel cohortonderzoek dat meer dan 167.000 mensen uit Noord-Nederland heeft geïncludeerd, en minimaal drie generaties mensen beslaat, die 30 jaar gevolgd worden. “Uit dit cohort hebben we ruim 37.000 mensen kunnen selecteren die behoren tot een compleet setje van drie generaties, en waarvan longfunctiegegevens bekend waren”, vertelt Mahon. “Van de geïncludeerde patiënten in dit cohort was van 61,1% spirometrie bekend; dat is veel.”

“We zagen dat roken tijdens de zwangerschap een verhoogd risico geeft op een lagere longfunctie bij mannelijke kleinkinderen”

Maternaal

In de huidige analyse werd gekeken naar de relatie tussen roken van de grootmoeder tijdens de zwangerschap, en 1) astma, 2) early-onset astma (optredend op leeftijd < 6 jaar) en 3) longfunctie. Data van grootmoeders van zowel maternale als paternale zijde werden apart van elkaar geanalyseerd. Bij de analyses werd onder andere gecorrigeerd voor huidig rookgedrag, geslacht, en socio-economische status.

“We zagen dat roken tijdens de zwangerschap een verhoogd risico geeft op een lagere longfunctie bij mannelijke kleinkinderen”, vertelt Mahon. De bèta-coëfficient (het risico) voor FEV1/FVC als percentage van voorspeld bedroeg -1,04 (95%BI -1,91 tot -0,16). Hiernaast liet het onderzoek zien dat roken tijdens de zwangerschap een risicofactor is voor astma en early-onset astma bij de tweede generatie nakomelingen. Het odds-risico voor astma bij kleinkinderen bedroeg 1,38 (1,06-1,79) en voor early-onset astma was dit 1,49 (95%BI 1,06-2,11). De nadelige gevolgen van roken in de zwangerschap werden waargenomen wanneer het rookgedrag de maternale grootmoeder betrof, en niet de paternale grootmoeder.

“Ons huidige onderzoek toont aan dat negatieve effecten van roken kunnen doorwerken in meerdere generaties”

In utero

Een verklaring hiervoor is niet onderzocht, maar volgens Mahon is het waarschijnlijk dat het tijdstip van de ontwikkeling van de geslachtscellen hiermee te maken heeft. Bij een vrouw ontwikkelen de eicellen zich in utero (op het moment dat de foetus wordt blootgesteld aan rook), en bij een man ontwikkelen de zaadcellen zich pas in de puberteit, waardoor er bij hen geen directe blootstelling is aan rook tijdens de gestatie.

De in dit onderzoek gevonden effecten van roken tijdens de zwangerschap lijken gevolg te zijn van directe blootstelling in utero. Dit wordt intergenerationele overerving genoemd. Mahon: “Er zijn in de literatuur inmiddels voldoende aanwijzingen in dierstudies om te geloven dat er ook sprake is van transgenerationele overerving, wat duidt op doorgeven van indirecte rookeffecten aan verdere generaties. Dan kom je in het gebied van de epigenetica. Met ons huidige onderzoek is aangetoond dat negatieve effecten van roken kunnen doorwerken in meerdere generaties. Ik denk dat deze bevindingen meegenomen moeten worden door zorgverleners in hun consultatie van zwangere vrouwen. De nadelige gevolgen van roken tijdens de zwangerschap krijgen hiermee nog meer gewicht: je beïnvloedt niet alleen je eigen gezondheid en die van je ongeboren kind, maar zelfs die van je kleinkinderen, en wie weet nog generaties verder.”


Referentie: Mahon GM, Koppelman GH en Vonk JM. Grandmaternal smoking, asthma and lung function in the offspring: the Lifelines cohort study. Thorax 2021 Feb 4, thoraxjnl-2020-215232. https://thorax.bmj.com/content/early/2021/02/04/thoraxjnl-2020-215232

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

‘Bevolkings­onderzoek sluit onvoldoende aan bij mensen met verstande­lijke beperking’

Mensen met een verstandelijke beperking nemen veel minder vaak deel aan bevolkingsonderzoeken naar kanker dan de algemene bevolking, vertelt Amina Banda. Ook krijgen zij minder vaak vervolgonderzoek. “Deze groep kan allerlei barrières voor deelname ervaren.”

Vertragen, verdragen en verbinden in moeilijke gesprekken

In de palliatieve zorg spelen niet alleen emoties bij de patiënt een rol, maar ook bij de zorgverlener. Machteld Muller legt uit hoe zelfinzicht helpt bij verbinding met je patiënt. “Herkennen van je eigen ‘rode knoppen’ helpt om uit vervelende dynamieken te blijven.”

Hoe je medische misinformatie als zorgverlener kunt aanpakken

Waarom geloven mensen dat zonnebrandcrème gevaarlijk is, of wantrouwen ze bewezen interventies zoals vaccins? Tom van Bommel vertelt over de mechanismen achter zulke overtuigingen. “Technieken waarmee misinformatie zich verspreidt, kunnen óók ten goede worden ingezet.”

Casus: patiënte met dyspnoe naar de EHH

Een oudere obese vrouw presenteert zich op de Eerste Hart Hulp vanwege dyspnoe. Die begon twee weken geleden en was aanvankelijk inspanningsgebonden, nu ook bij platliggen. Ze plast nog maar kleine beetjes sinds drie dagen. Wat is uw diagnose?

Casus: patiënt met progressieve inspanningsdyspneu

Een patiënt presenteert zich met progressieve inspanningsdyspneu. Voorheen was hij in staat om zonder klachten te tennissen, nu ervaart hij kortademigheid bij stevig doorwandelen. Er is geen sprake van hoesten, sputumproductie of koorts. Wat is uw diagnose?

Uitgebreid bloedonderzoek met één simpele vingerprik

Capillaire bloedafname via een vingerprik blijkt bij meer dan 30 standaardbepalingen een goed alternatief voor venapunctie, concludeerde Martijn Doeleman. “Patiënten kunnen zelf de vingerprik doen. Gewoon thuis, wanneer het hen uitkomt.”

Cultuur­sensitieve zorg in de praktijk: lessen van Mammarosa

Taal- en cultuurverschillen kunnen de communicatie met zorgverleners flink bemoeilijken. Stichting Mammarosa biedt hierin uitkomst. Samia Kasmi vertelt hoe belangrijk cultuursensitieve communicatie is, en hoe artsen hierin het verschil kunnen maken.

‘Er is een trend naar meer visuele informatie’

“Voor patiënten blijkt de juiste toedieningsroute van een geneesmiddel niet altijd vanzelfsprekend te zijn”, vertellen Yara Mangindaan en Nike Everaarts-de Gruyter. Zij hielpen medicijnpictogrammen te ontwikkelen die ondersteunen bij goed gebruik van geneesmiddelen.

Werkbereidheid bij een crisis niet vanzelf­sprekend

Ziekenhuizen kunnen tijdens een crisis niet blind vertrouwen op hun personeel, concluderen Dennis Barten en Lindsy Engels. Werkbereidheid hangt sterk af van verschillende factoren. “Het is belangrijk om te ontdekken wat nodig is om voor te bereiden op crisissituaties.”

Casus: man met dysfonie­klachten

Een 42-jarige man komt op uw spreekuur met dysfonieklachten, twee maanden geleden ontstaan in een periode van veel hoesten. Aan het einde van de dag worden de klachten erger en het is lastig om een lang gesprek te voeren. Wat is uw diagnose?