DOQ

Apotheker Larik: ‘Met een gezondheidscheck kunnen apothekers mensen in pre-diabetesstadium er al uitpikken’

Apotheker Rogier Larik verdiepte zich afgelopen jaren in het effect van leefstijl op het ontstaan van diabetes type 2 en ontdekte dat deze aandoening te voorkomen en ook om te keren is. Deze kennis wil hij meegeven aan apothekers en andere zorgverleners, zoals huisartsen, in de hoop dat zij een rol bij preventie op zich zullen nemen. “De apotheek is bij uitstek de plaats waar patiënten laagdrempelig terecht kunnen voor vragen over hun gezondheid.”

Apotheker Rogier Larikontwikkelde tijdens zijn apothekerscarrière belangstelling voor leefstijl. “Ik heb ongeveer dertien jaar in de openbare apotheek gewerkt. Omdat ik veel tijd spendeerde aan administratieve taken en niet aan zorg, richtte ik mijn blik steeds meer buiten de apotheek, wat er toe leidde dat ik als regionaal zorgmanager bij BENU Apotheken aan de slag ging.”

Apotheker Rogier Larik

Metabool syndroom

Als apotheker met gedegen inhoudelijke kennis bezocht hij zorggroepen om te kijken hoe de samenwerking tussen artsen en apothekers kon worden verbeterd. “Aanvankelijk was dit vooral ingestoken vanuit de longzorg”, zegt Larik, “maar gaandeweg trok ik dat breder. Kennis over een gezonde leefstijl werd mijn passie en ik ben op dat pad verder gegaan. Dat leidde tot ontwikkeling van de BENU gezondheidscheck met focus op metabool syndroom. Vervolgens heb ik besloten om als zelfstandig adviseur op het gebied van preventie, leefstijl en samenwerking verder te gaan.”

“Nooit geweten dat vet een zelfstandig endocrien orgaan is”

Processen bijsturen

Larik heeft zich afgelopen jaren grondig verdiept in de invloed van leefstijl op het metabool syndroom en het ontstaan van diabetes. Een compleet nieuwe wereld ging voor hem open. “Een ongezonde leefstijl zet allerlei processen in gang die leiden tot het ontstaan van chronische aandoeningen”, zegt hij. “Door deze kennis op te doen, rol je van het ene inzicht in het andere, alle processen in het lichaam grijpen op elkaar aan. Puur door de leefstijl aan te passen is het mogelijk om deze processen bij te sturen en veel ziektes te voorkomen. Preventie begint bij kennis”, zo stelt hij, “en er is nog veel te ontdekken. Zo las ik in het boek ‘Vet belangrijk’ van Liesbeth van Rossum (hoogleraar obesitas, Erasmus MC Rotterdam, red.) dat vet een orgaan is dat wel 600 verschillende vethormonen kan afscheiden. Nooit geweten dat vet een zelfstandig endocrien orgaan is.”

Vicieuze cirkels

Door zich in metabole processen te verdiepen ontdekte Larik dat een bepaalde leefstijl een serie vicieuze cirkels in gang zet. “Zo leerde ik dat je door het innemen van koolhydraatrijke voeding of drank je eigen honger creëert. De alvleesklier reageert direct op de glucosepiek door insuline af te geven. Insuline zorgt voor snelle opname van glucose uit het bloed in lichaamscellen, waardoor de glucosespiegel snel daalt, onder de beginwaarde. Daardoor krijgen we vaak al binnen anderhalf tot twee uur na de maaltijd een hongergevoel, we gaan op zoek naar koolhydraatrijke en vaak bewerkte tussendoortjes. Zo ontstaat een vicieuze cirkel. Gaandeweg ben ik steeds vaker de ingrediëntenlijst gaan bekijken en ik verbaasde me steeds weer hoeveel koolhydraten er in bewerkte producten zitten. Ontbijtkoek, rijstwafels en ontbijtgranen waren mijn grootste eyeopeners.” 

Fitter en bewuster

Het schrappen van tussendoortjes geeft metabool veel meer rust, zegt Larik, die zelf anders is gaan eten. “Ik probeer zo veel mogelijk onbewerkt voedsel te eten en door mijn opgedane kennis ben ik minder bang geworden voor vet in mijn voeding. Koekjes en taart sla ik steeds vaker over, maar ook weer niet altijd. Als ik het toch eet, merk ik direct dat mijn lichaam zo’n stoot suiker niet meer gewend is. En dat is dan weer een goede reden om de volgende keer een gebakje af te slaan”, zegt Larik met een lach. “Je voelt je fitter en ik ben veel bewuster op signalen van mijn eigen lichaam. Soms sla ik het ontbijt over en wacht ik met eten totdat ik honger krijg. Het is een vorm van intermittent fasting, al volg ik daar dan geen strikt schema voor. Ik doe dit op gevoel.”

“Door vervetting van het vetweefsel worden macrofagen aangetrokken en ontstaat een metabool getriggerde laaggradige ontsteking van het lichaam”

Metaflammatie

Veel chronische aandoeningen zijn gelinkt aan leefstijl, zegt Larik. “Door frequent veel koolhydraten te eten ontstaat hyperinsulinemie en daardoor verergert de insulineresistentie van lichaamscellen. De overmaat aan glucose wordt voor een klein deel in de spieren en lever opgeslagen als glycogeen, maar de overgrote meerderheid als vet. Door vervetting van het vetweefsel worden macrofagen aangetrokken en ontstaat een metabool getriggerde laaggradige ontsteking van het lichaam, metaflammatie, die verband houdt met het ontstaan van onder andere cardiovasculaire aandoeningen.”

Het is volgens Larik belangrijk om al in het stadium van metabool syndroom in te grijpen en patiënten tot aanpassing van de leefstijl te bewegen. Maar waarom zou juist de apotheker een rol moeten krijgen bij leefstijladvies? “Apotheken zijn laagdrempelig toegankelijk en bij uitstek de plek in de wijk waar patiënten terecht kunnen voor informatie over hun gezondheid. Door bijvoorbeeld mensen een gezondheidscheck aan te bieden, kan de apotheker mensen die nog in het pre-diabetesstadium verkeren er al uit pikken. Apothekers kunnen mensen uit een risicovolle leeftijdscategorie, maar die nog geen medicatie gebruiken, bijvoorbeeld proactief uitnodigen voor zo’n check. Mensen zijn geïnteresseerd in dergelijke checks. Dat bewijzen de jaarlijkse diabetesdagen wel, want dan staan mensen in de rij voor de apotheek”, zegt Larik.

“Stress leidt tot verhoging van de cortisolspiegel en zo tot afgifte van glucose en ook insuline”

Omkeren

Leefstijl is niet alleen belangrijk voor het voorkómen van diabetes, leefstijlaanpassing kan ook veel gevallen van diabetes type 2 omkeren, is de overtuiging van Larik. “Onderzoek toont dit aan, maar blijvende leefstijlbegeleiding is dan wel belangrijk. Het is menselijk om terug te vallen in oude leefgewoonten. Het makkelijkste is om te beginnen met aanpassingen in de voeding. Maar ook zaken als slapen en stress spelen mee. Stress leidt tot verhoging van de cortisolspiegel en zo tot afgifte van glucose en ook insuline. Heeft iemand zware schulden of is er sprake van een scheiding, dan moet de aandacht daarnaar gaan. En verder speelt ook mee welke medicatie de patiënt gebruikt, want sommige medicijnen hebben juist als bijwerking dat je gewicht kan toenemen. Zo’n medicatiecheck door de apotheker is zeer aan te bevelen voordat gestart wordt met leefstijlverandering, zodat de patiënt geen tegenwind ervaart bij de aanpassing van de leefstijl.”

Gezondheidskwartje

Voor apothekers die goed leefstijladvies willen geven, is het cruciaal dat ze beschikken over meer dan alleen wat algemene kennis over leefstijladviezen, zoals genoeg groente, fruit en bewegen, stelt Larik. Om patiënten echt te kunnen overtuigen, is het belangrijk dat apothekers zelf begrijpen via welke fysiologische mechanismen leefstijl het ontstaan van ziekten zoals diabetes bevordert. “Als ze deze kennis zelf hebben en zelf ook leefstijlverandering hebben ervaren, stralen de zorgverleners dat uit naar patiënten. Ik besef dat het hartstikke lastig is om patiënten hun gedrag te laten veranderen. Er moet eerst een soort gezondheidskwartje vallen.”

“Het afgelopen jaar is er een enthousiaste club van circa 90 leefstijlapothekers ontstaan die willen zorgen voor een omslag in het denken”

Latent

Larik is zeer recent gestart met het opzetten van een eigen adviesbureau: ‘Care for Cure’. Hij wil apothekers en andere zorgverleners scholing en begeleiding aanbieden en enthousiasmeren om meer aandacht te geven aan leefstijl en preventie in de zorg. Op het laatstgehouden KNMP-congres gaf hij samen met de voorzitter van vereniging ‘Arts en Leefstijl’ en huisarts Iris de Vries een lezing over leefstijl en gezondheid in de apotheek. “Het onderwerp leeft steeds meer bij apothekers. Het afgelopen jaar is er een enthousiaste club van circa 90 leefstijlapothekers ontstaan die willen zorgen voor een omslag in het denken. Ze zijn verschillende projecten aan het opstarten. En het tij is ook aan het keren. Zo maakt de Nederlandse Zorgautoriteit in de bekostiging ruimte voor preventie en innovatie. Ook zorgverzekeraars geven aan hiervoor open te staan. Preventie wordt de toekomst!”


Leestips van apotheker Rogier Larik: ‘The Diabetes Code’ van dr. Jason Fung, ‘Vet belangrijk’ van prof. dr. Liesbeth van Rossum

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Casus: patiënte met dyspnoe en oedeem in het gelaat

Een 66-jarige vrouw presenteert zich met sinds drie weken progressief verminderde inspanningstolerantie en met name ’s ochtends een zwelling van het gelaat. Overdag verbeteren de klachten deels. Wat is uw diagnose?

Wat je verwacht, voel je: wat zorgverleners kunnen leren van placebo-effecten

Wat patiënten verwachten, beïnvloedt direct hoe zij pijn of bijwerkingen ervaren. Henriët van Middendorp legt uit hoe placebo- en nocebo-effecten werken, en hoe zorgverleners deze bewust en ethisch kunnen inzetten in de praktijk.

Trots op goed werkend meld­systeem voor bijwerk­ingen

Agnes Kant wijst op het belang van meer onderzoek naar bijwerkingen en roept zorgverleners op te blijven melden bij het Bijwerkingenmeldsysteem. “Van 70% van de geneesmiddelen is nog onduidelijk of deze veilig tijdens de zwangerschap gebruikt kunnen worden.”

Wandelend naar een betere gezondheid

Matthijs van der Poel combineert als huisarts en sportliefhebber zorg en beweging. Met stichting Looprecept wandelt hij wekelijks met patiënten – goed voor lijf, hoofd én verbinding. “Het is heel laagdrempelig en dat verklaart denk ik ook het succes.”

De patiënt doet lastig, en dan?

Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis kunnen soms veel losmaken, zowel in het behandeltraject als bij de arts. Thom van den Heuvel geeft handvatten voor het omgaan met deze patiëntengroep. “Het contact vraagt meer tijd en legt tegelijk emotionele druk op de arts."

Vind meertalige zorgverleners via ikspreekmeerdan.nl

Als anios in een huisartsenpraktijk in Amsterdam merkte Daan Frehe dat taal voor veel patiënten een barrière vormt voor het krijgen van goede zorg. “Via ikspreekmeerdan.nl kan nu een zorgverlener met een gedeelde taal en cultuur gevonden worden. Dat is enorm waardevol.”

Casus: man met een veranderde vlek op het been

Een 72-jarige man presenteert zich op uw spreekuur met een veranderde plek op het bovenbeen rechts. De vlek is gegroeid en van kleur veranderd. De patiënt heeft een licht huidtype en een voorgeschiedenis van basaalcelcarcinoom. Wat is uw diagnose?

Maak van wachttijd in de ggz hersteltijd: vijf praktische adviezen

Sanne Booij en Christien Slofstra willen af van de stille wachttijd in de ggz. Met hulp van de huisarts kan het herstel al beginnen, nog vóór de intake. “Deze periode hoeft geen verloren tijd te zijn.”

Beteugelen geneesmiddel­prijzen noodzakelijk voor betaalbare zorg

Wilbert Bannenberg strijdt met Stichting Farma ter Verantwoording tegen excessieve geneesmiddelprijzen. Zijn missie: winsten beteugelen om zorg toegankelijk te houden. “Geneesmiddelprijzen moeten beteugeld gaan worden, anders wordt de zorg onbetaalbaar.”

Casus: vrouw met veranderd defecatiepatroon

Een vrouw wordt naar de polikliniek gestuurd in verband met een veranderd defecatiepatroon. Ze heeft wat frequenter dan gebruikelijk ontlasting. Er zijn wat vage buikklachten in de zin van rommelingen en krampen. Ze gebruikt geen medicatie. Wat is uw diagnose?