DOQ

Combinatie van onstekingsremmers bij Sjögren: 1 + 1 = 3

Droge ogen en mond, pijn in spieren en gewrichten, vaak doodmoe en ontstekingen in diverse organen. Plus een verhoogde kans op lymfklierkanker. Het is de dagelijkse realiteit voor mensen met het primair syndroom van Sjögren (pSS), een reumatische autoimmuunziekte waarvoor nog steeds geen effectieve therapie is. Een combinatie van twee ontstekingsremmers lijkt nu verandering te brengen, ontdekte een team van het UMC Utrecht.

Associate professor reumatologie Joel van Roon, UMC Utrecht: ‘Een droge mond heeft iedereen wel eens, maar bij pSS is droog ook écht droog. In een standaard testje moet je als patiënt vijf minuten lang twee keer per minuut speeksel uitspugen. Sommige patiënten weten letterlijk nul druppels in hun potje te krijgen. Een droge mond is erg vervelend. Maar het leidt ook tot problemen met de afweer in de mond en dat zorgt voor gebitsproblemen. Mondbacteriën krijgen vrij spel. Ook kunnen door autoimmuniteit ontstekingen in organen ontstaan. En dan zijn mensen daarbij vaak doodmoe en hebben pijn in spieren en gewrichten. De enige behandeloptie is symptoombestrijding.’

Associate professor reumatologie dr. Joel van Roon (Bron: ZonMw)

Studieresultaten

‘Afzonderlijke ontstekingsremmers werken onvoldoende. Wij bedachten dat we een samenspel van ontstekingscellen en factoren moesten aanpakken. In celkweken hadden we al een combinatie van twee veelgebruikte en goedkope middelen getest: leflunomide en hydroxychloroquine. Die zijn elk gericht op andere “spelers” in het ziekteproces. In een placebo-gecontroleerde studie met 29 patiënten bleek deze combinatie het overactieve afweersysteem zeer goed te remmen, met voor een groot deel van de patiënten een merkbaar verschil in de ziekteactiviteit. Daarnaast hebben we met moleculaire analyses een set van tien eiwitten vastgesteld die de response op de therapie kan voorspellen. Zo kunnen we stappen gaan zetten naar een meer geïndividualiseerde behandeling.’

Vervolgonderzoek

‘Onze resultaten zijn bemoedigend, maar het was een kleine studie. In de vervolgstudie willen we de effectiviteit en veiligheid in een grotere groep patiënten bevestigen, zodat de combinatie op termijn ook standaardzorg kan worden. We doen dat in een zogeheten placebo-gecontroleerde single-arm crossover-studie, waarin de placebogroep halverwege overstapt naar de echte middelen. Zo krijgen alle deelnemers de kans te profiteren. En we kunnen in een grotere groep patiënten de effecten van de veelbelovende combinatie testen.’

Samenwerking

‘We hebben samenwerkingspartners in binnen- en buitenland, van Birmingham tot Brunei. In Nederland werken we nauw samen met het Expertisecentrum Syndroom van Sjögren in Groningen, onder meer rond het uniform scoren van ziekteactiviteit. Een heel belangrijke partner is de Nationale Vereniging Sjögren Patiënten. Met hen hebben we destijds de uitvoering mede voorbereid. De medicijnen gingen in een forse capsule, maar kun je die als pSS-patiënt wel slikken? Met vocht of eventueel een gel bleek dat best te gaan.’

Een patiënt zei: ik was zó blij dat ik eindelijk weer vocht in mijn mond voelde! Erg mooi om als translationeel onderzoeker te horen wat ons werk kan betekenen voor de patiënt.

Reactie van patiënten

‘In 26 maanden hebben we het hele traject kunnen doorlopen, dus van includeren tot en met de uitvoering. Mensen wilden graag meedoen, zelfs nu ze voor én na de studie een biopt moesten laten afnemen van de parotis-klier, die vlak onder het oor zit. Wij dachten dat patiënten dat misschien te belastend zouden vinden, maar de meeste deelnemers vonden het geen probleem. Ik was erg onder de indruk van de reacties op onze presentatie van de resultaten. Een patiënt zei: ik was zó blij dat ik eindelijk weer vocht in mijn mond voelde! Erg mooi om als translationeel onderzoeker te horen wat ons werk kan betekenen voor de patiënt.’

Tips voor collega-onderzoekers

‘De belangrijkste tip: betrek patiënten vanaf het begin bij je studie. En deel je resultaten ook met ze. Het contact na afloop heeft opgeleverd dat we in de vervolgstudie voor de cross-over-opzet kiezen, omdat patiënten uit de placebogroep vertelden dat ze het niet fijn hadden gevonden de combinatie niet te krijgen. Een andere tip: kijk niet alleen naar klinische maten, maar voer ook een moleculaire monitoring uit. Ook als je klinisch geen effect ziet, krijg je zo begrip van het werkingsmechanisme, dus wat er wel en niet verandert bij de individuele patiënt. Voor ons was dat gegeven de aanleiding om de combinatietherapie te gaan uitproberen.’

Meer informatie

De studie is uitgevoerd door drs. Eefje van der Heijden (arts-onderzoeker, promovendus) en dr. Aike Kruize (klinisch onderzoeker) van het UMC Utrecht. Associate professor reumatologie dr. Joel van Roon was projectleider en prof. dr. Tim Radstake trad op als supervisor.
Bron: ZonMw.nl
Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Casus: jongen met gepig­menteerde huid­afwijking

Een tienjarige jongen heeft een opvallende laesie op de rechterbovenarm. Bij navraag blijkt deze laesie al jaren aanwezig. In de familie komen geen melanomen voor. De jongen heeft een blanco voorgeschiedenis. Wat is uw diagnose?

Casus: man met klachten van moeizaam plassen

Een man komt met een doorgemaakte blaasontsteking op uw spreekuur. Plassen gaat al een paar jaar langzaamaan moeilijker en moeilijker. De straal is zwak, nogal eens sproeiend en er wordt bijna altijd wat nagedruppeld. Persen helpt niet echt. Wat is uw diagnose?

Iedere arts moet zich voorbereiden op een leven lang leren

Welzijn is een voorwaarde voor professionele en persoonlijke ontwikkeling. En dat is in de medische sector meer dan ooit een punt van zorg, vindt Marjolein van de Pol. “De nieuwe bewegingen moet je gewoon volgen, in welke fase van je carrière je ook zit.”

‘‘Minder eten en meer bewegen’ is echt een misvatting’

Mensen met obesitas hebben vaak te maken met negatieve vooroordelen, ook in de zorg. Daardoor vermindert de kwaliteit van zorg, legt Paige Crompvoets uit. “Uit mijn onderzoek bleek dat mensen met obesitas soms belachelijk gemaakt worden door hun zorgverleners.”

Whispp biedt oplossing voor mensen met stem- en spraak­problemen

Joris Castermans ontwikkelde Whispp, een app die met behulp van AI fluister- en aangedane spraak kan omzetten in een heldere en natuurlijke stem. “Wie nog audio- of video-opnames heeft van de gezonde stem, kan met Whispp de eigen stem van vroeger creëren.”

Artsen voor Kinderen helpt kinderen met een chronische ziekte of beperking

Michel Weijerman van Stichting Artsen voor Kinderen vertelt over hun projecten voor betere zorg en welzijn voor kinderen met een chronische aandoening. “Zo’n 200 zorgprofessionals zijn op vrijwillige basis bij onze poli betrokken. Binnen 48 uur krijg je antwoord.”

Casus: patiënte met dagelijkse neusbloedingen

Een patiënte is de dagelijkse neusbloedingen rechts helemaal zat. Door het dichtknijpen van de neus gedurende 10 minuten stopt de bloeding wel steeds. Wat is uw diagnose?

‘Wees alert op opioïd­misbruik bij patiënten op SEH’

Opioïdgebruik komt bij SEH-patiënten vaker voor dan gemiddeld. Meer bewustzijn over misbruik van deze medicatie is nodig, aldus Joris Holkenborg. “Maar vergeleken met de VS doen we het in Nederland, mede dankzij apothekers en huisartsen, best wel goed.”

Voorkom een burn-out

Huisarts Nico Verhoef onderzocht waarom steeds meer artsen een burn-out krijgen, hoe dit te voorkomen, én geeft tips hoe je het werk leuk houdt voor jezelf. “Een middag per week maakte ik vrij voor kleine chirurgische ingrepen, omdat ik dat heel leuk vind om te doen.”

De zorgverlener als verwonderaar

Steeds meer resultaten wijzen uit dat een goed contact tussen de zorgverlener, het kind en de ouders, veel leed kan voorkomen. Piet Leroy zet zich in voor pijn- en traumavrije zorg bij kinderen. “Ik spreek nooit over lastige ouders, wel over kwetsbare ouders.”


0
Laat een reactie achterx