Gevolgen van overgewicht en ondervoeding tijdens zwangerschap
Sommige vrouwen hebben zoveel last van zwangerschapsbraken dat zij niet meer kunnen eten, drinken en normaal functioneren. Gynaecoloog Rebecca Painter van Amsterdam UMC besprak tijdens haar oratie in december twee uitersten: de gezondheidsgevolgen van overgewicht en ondervoeding tijdens de zwangerschap. “Wat betreft ernstig zwangerschapsbraken: ik hoop dat huisartsen en gynaecologen minder terughoudend worden met anti-emetica.”
80% van de zwangere vrouwen is weleens misselijk en 50% geeft soms over. Dat belemmert hen over het algemeen niet in het dagelijks functioneren en wordt beschouwd als ‘iets dat erbij hoort’. Bij een tot drie op de 100 vrouwen die in verwachting zijn, is de situatie veel nadeliger. Rebecca Painter: “Zij hebben hyperemesis gravidarum: ernstig zwangerschapsbraken. Het lukt hen structureel niet om goed te eten en te drinken. De mogelijke gevolgen voor de vrouw: ondervoeding, uitdroging, vitaminetekort en niet in staat zijn normaal te functioneren. Het kindje loopt risico op een groeiachterstand en vroeggeboorte. Soms besluiten vrouwen tot een abortus omdat ze té ziek zijn.”
“Ik hoop dat over tien tot 20 jaar genezing van hyperemesis gravidarum mogelijk is”
Gynaecoloog Rebecca Painter
Anti-emetica voorschrijven
Painter is sinds 1 februari 2022 hoogleraar maternale gezondheid, voeding en zwangerschap in Amsterdam UMC. Zij streeft ernaar dat meer huisartsen en gynaecologen alert zijn op hyperemesis gravidarum. “Samen met experts en patiënten heb ik in 2021 een internationale definitie opgesteld om de diagnose te stellen.1 De kern: vanwege zwangerschapsbraken of ernstige misselijkheid kan een vrouw niet voldoende eten en drinken en ook niet normaal functioneren. Het is belangrijk dat artsen hyperemesis gravidarum herkennen en het benoemen: ‘U hoort niet bij de 80% van de zwangere vrouwen die weleens misselijk zijn, maar u heeft een ziekte waarvoor u moet worden behandeld’. Er is geen genezing mogelijk, ik hoop eraan bij te dragen dat dit in de komende tien tot 20 jaar wordt bereikt. Een arts kan wel anti-emetica voorschrijven, medicatie die ook wordt gebruikt tegen misselijkheid na een operatie of chemotherapie. Veel artsen zijn terughoudend met medicatie tijdens de zwangerschap, maar deze middelen zijn veilig en vrij effectief. Bij een groot deel van de zwangere vrouwen verminderen ze de misselijkheid.”
“Een zwangere vrouw met obesitas heeft een grote kans op een kind dat later ook obesitas heeft”
Zwangerschapsvergiftiging
Een andere ambitie van Painter is dat zorgverleners vaker helpen overvoeding en ongezond eten tijdens de zwangerschap te voorkomen. “Overgewicht vergroot bijvoorbeeld het risico op zwangerschapsdiabetes en op een hoge bloeddruk. Dat laatste is geassocieerd met een verhoogde kans op zwangerschapsvergiftiging, en dat is weer gelinkt aan vroeggeboorte en een keizersnee. Overgewicht van de zwangere vrouw kan ook gevolgen hebben voor de gezondheid van haar kind in het latere leven. Denk aan vroegtijdig overlijden aan een hartziekte. Een ander voorbeeld is dat een zwangere vrouw met obesitas een grote kans heeft op een kind dat later ook obesitas heeft. Onderzoek waarbij ik betrokken was heeft uitgewezen dat dit een onafhankelijke voorspellende factor is, dus een factor die losstaat van een eventuele ongezonde leefstijl in het gezin. Ik pleit voor interventies voor iedere zwangere vrouw; interventies die aanzetten tot gezond eten en voldoende beweging.”
“Reguliere verloskunde in combinatie met een leefstijlprogramma leidt tot minder ziekenhuisopnames’
Positieve ontwikkelingen
Painter legt uit: “Aanvankelijk leverden de meeste leefstijlinterventies teleurstellende resultaten op. Ze concentreerden zich op zwangere vrouwen met overgewicht en bleken een beperkt gezondheidseffect te hebben tijdens de zwangerschap. Maar in de afgelopen jaren zien we twee positieve ontwikkelingen. De eerste is een gezondheidsverbetering bij de kinderen van deze moeders op latere leeftijd. Ze hebben bijvoorbeeld een betere hartfunctie. Het andere hoopgevende inzicht komt voort uit onderzoeken naar het effect van leefstijlprogramma’s voor een representatieve groep zwangere vrouwen, dus een groep waarvan ook deelnemers met een normaal gewicht deel uitmaken. Dan zie je minder zwangerschapsdiabetes, minder vroeggeboortes en minder opnames op een afdeling neonatologie. Bovendien is zo’n programma kosteneffectief. Australisch onderzoek wees uit: als je één dollar investeert om vrouwen behalve verloskundige zorg ook een leefstijlprogramma aan te bieden, bespaar je 4,75 dollar aan ziekenhuisopnames en andere zorgkosten.”2
Referenties:
- Jansen LAW, Koot MH, Vant ’t Hooft J, e.a. The windsor definition for hyperemesis gravidarum: A multistakeholder international consensus definition. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2021; Nov;266:15-22.
- Lloyd M, Teede H, Bailey C, e.a. Projected Return on Investment From Implementation of a Lifestyle Intervention to Reduce Adverse Pregnancy Outcomes. JAMA Netw Open.2022;5(9):e2230683.