DOQ

De straatdokter als duizendpoot: zelden een patiënt met slechts één probleem

Waarom wordt een dokter straatdokter? “Ik heb mij altijd aangetrokken gevoeld tot mensen die buiten de maatschappij vallen”, zegt Marlieke Ridder, teamleider van het Stedelijk Daklozen Team in Rotterdam. “Als de mensen voor wie je er als straatdokter bent je eenmaal vertrouwen, valt veel zorg te verlenen. Je kunt de uitdagingen van je arts-zijn er echt in waarmaken.”

Net als de meeste straatdokters is Ridder huisarts. “In een enkel geval is de straatdokter een arts voor verstandelijk gehandicapten of een GGD-arts”, vertelt ze. “Maar het is logisch dat het veelal een huisarts is, want de spreekuren die je in deze functie doet, zijn huisartsgeneeskunde in de breedste zin van het woord. Je moet er echt een generalist voor zijn. Het is zelfs huisarts-plus, want je moet ook geïnteresseerd zijn in psychiatrie en verslaving.”

Straatdokter Marlieke Ridder

Onverzekerden

Kennis van wet- en regelgeving is eveneens belangrijk. Ridder: ‘De Wet zorg en dwang of de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg bijvoorbeeld, in het enkele geval dat je daarop een beroep moet doen. Maar ook de wetgeving op het gebied van de zorgfinanciering. Je hebt veelal te maken met onverzekerden; dan moet je weten hoe het werk dat je doet, toch vergoed kan worden. Een arts voor verstandelijk gehandicapten of psychiater roepen we er soms bij in specifieke gevallen.”

“Verpleegkundigen zijn in de uitvoering van ons werk essentieel”

Veelheid aan problemen

Ridder schat dat ons land zo’n dertig straatdokters kent. Ze zijn vooral actief in de grote steden. “Verpleegkundigen zijn in de uitvoering van ons werk essentieel”, zegt ze. “De spreekuren doe je altijd met zijn tweeën. Deels vanwege de veiligheid, maar ook vanwege de brede blik op de problemen die om onze aandacht vragen. En een verpleegkundige heeft een wat andere benadering dan een arts. Als het mij niet lukt om iets voor elkaar te krijgen bij een patiënt, lukt het de verpleegkundige langs een net wat andere weg alsnog vaak wel. En de ziekenboeg vaart zelfs volledig op de verpleegkundigen.”

“We zien relatief veel tbc, hepatitis C en ook wel hiv”

Loopvoeten en schurft

Er is bij de patiënten die de straatdokter ziet vrijwel nooit één probleem tegelijk. “Ze komen voor een wond aan het been bijvoorbeeld, maar terwijl je die behandelt kom je erachter dat er veel meer aan de hand is”, vertelt Ridder. “Bij de somatische klachten gaat het opvallend vaak om loopvoeten en ook heel vaak om schurft. Daarnaast relatief veel tbc, hepatitis C en ook wel hiv. Veel infecties van longen of de huid en een slecht gebit. Bij de psychische klachten staan psychiatrische ziektebeelden en verslaving voorop. We vragen altijd aan patiënten waarom ze dakloos zijn en of ze maatschappelijke zorg hebben. Dat levert veel aanvullende informatie op.”

Geen spiermassa meer

Het komt regelmatig voor dat iemand al lang met een klacht rondloopt. “Laatst nog een man die al vier maanden een arm niet kon gebruiken”, vertelt Ridder, “hij had daar helemaal geen spiermassa meer in. ‘Ik kan nog steeds mijn shaggie draaien’, zei hij, ‘dan duw ik gewoon een beetje tegen mijn hand’. Je weet dan niet of hij een beroerte heeft gehad of een tumor heeft. Natuurlijk probeer je hem terug te laten komen of te verwijzen naar het ziekenhuis.”

Niet prediken

Ridder vervolgt: ‘Als patiënten eenmaal bij je komen, zijn ze niet meer zo bang voor de dokter. We gaan niet prediken, we proberen een dialoog aan te gaan. Maar soms raakt zo iemand toch weer uit beeld omdat hij echt niet wil of omdat hij naar elders vertrekt. Of als de gemeente bezig is een woning te regelen natuurlijk, dan heeft dat voorrang boven de zorg.”

Leger de Heils

Samenwerking is belangrijk om zoveel mogelijk te voorkomen dat iemand uit beeld raakt. Dus werkt de straatdokter intensief samen met de gemeente, het Leger des Heils, de nachtopvang, veldwerkers, bemoeizorgteams, woningbouwverenigingen, de ggz, wijkteams, de politie. “En ook met betrokken burgers”, zegt Ridder.

“De ernstig psychiatrisch zieke buitenslapers bezoeken we wekelijks met een bemoeizorgteam”

Meer dan incidentele zorg

Het werk van de straatdokter beperkt zich niet tot incidentele zorg, benadrukt Ridder. “Nachtopvang en chronische zorg horen er ook bij. En bij dat laatste ben je echt de huisarts voor deze mensen, soms maandenlang. De ernstig psychiatrisch zieke buitenslapers bezoeken we wekelijks met een bemoeizorgteam. Als het nodig is, verwijzen we iemand naar het ziekenhuis. Dit doen we in dezelfde gevallen als wanneer de gewone huisarts dit doet, altijd met een warme overdracht. En als de patiënt niet rechthebbend of verzekerd is, geef ik de behandelaar ook uitleg over hoe zijn zorg vergoed kan worden. Gelukkig bestaan hier via het CAK altijd mogelijkheden voor als het om noodzakelijke zorg gaat.”

Geen lichte beslissing

Soms wil iemand niet naar het ziekenhuis. Ridder: “Maar dan stel ik het bewust zwart-wit: ‘Als je niet gaat, kun je hieraan doodgaan. Is dat wat je wilt?’ Bijna altijd lukt het dan. Ik heb maar één keer onder de Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst moeten regelen dat iemand door de politie naar het ziekenhuis werd gebracht. Dat is geen lichte beslissing.”

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Casus: patiënte met dyspnoe en oedeem in het gelaat

Een 66-jarige vrouw presenteert zich met sinds drie weken progressief verminderde inspanningstolerantie en met name ’s ochtends een zwelling van het gelaat. Overdag verbeteren de klachten deels. Wat is uw diagnose?

Wat je verwacht, voel je: wat zorgverleners kunnen leren van placebo-effecten

Wat patiënten verwachten, beïnvloedt direct hoe zij pijn of bijwerkingen ervaren. Henriët van Middendorp legt uit hoe placebo- en nocebo-effecten werken, en hoe zorgverleners deze bewust en ethisch kunnen inzetten in de praktijk.

Trots op goed werkend meld­systeem voor bijwerk­ingen

Agnes Kant wijst op het belang van meer onderzoek naar bijwerkingen en roept zorgverleners op te blijven melden bij het Bijwerkingenmeldsysteem. “Van 70% van de geneesmiddelen is nog onduidelijk of deze veilig tijdens de zwangerschap gebruikt kunnen worden.”

Wandelend naar een betere gezondheid

Matthijs van der Poel combineert als huisarts en sportliefhebber zorg en beweging. Met stichting Looprecept wandelt hij wekelijks met patiënten – goed voor lijf, hoofd én verbinding. “Het is heel laagdrempelig en dat verklaart denk ik ook het succes.”

De patiënt doet lastig, en dan?

Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis kunnen soms veel losmaken, zowel in het behandeltraject als bij de arts. Thom van den Heuvel geeft handvatten voor het omgaan met deze patiëntengroep. “Het contact vraagt meer tijd en legt tegelijk emotionele druk op de arts."

Vind meertalige zorgverleners via ikspreekmeerdan.nl

Als anios in een huisartsenpraktijk in Amsterdam merkte Daan Frehe dat taal voor veel patiënten een barrière vormt voor het krijgen van goede zorg. “Via ikspreekmeerdan.nl kan nu een zorgverlener met een gedeelde taal en cultuur gevonden worden. Dat is enorm waardevol.”

Casus: man met een veranderde vlek op het been

Een 72-jarige man presenteert zich op uw spreekuur met een veranderde plek op het bovenbeen rechts. De vlek is gegroeid en van kleur veranderd. De patiënt heeft een licht huidtype en een voorgeschiedenis van basaalcelcarcinoom. Wat is uw diagnose?

Maak van wachttijd in de ggz hersteltijd: vijf praktische adviezen

Sanne Booij en Christien Slofstra willen af van de stille wachttijd in de ggz. Met hulp van de huisarts kan het herstel al beginnen, nog vóór de intake. “Deze periode hoeft geen verloren tijd te zijn.”

Beteugelen geneesmiddel­prijzen noodzakelijk voor betaalbare zorg

Wilbert Bannenberg strijdt met Stichting Farma ter Verantwoording tegen excessieve geneesmiddelprijzen. Zijn missie: winsten beteugelen om zorg toegankelijk te houden. “Geneesmiddelprijzen moeten beteugeld gaan worden, anders wordt de zorg onbetaalbaar.”

Casus: vrouw met veranderd defecatiepatroon

Een vrouw wordt naar de polikliniek gestuurd in verband met een veranderd defecatiepatroon. Ze heeft wat frequenter dan gebruikelijk ontlasting. Er zijn wat vage buikklachten in de zin van rommelingen en krampen. Ze gebruikt geen medicatie. Wat is uw diagnose?