Diagnos­tiek en behandeling van penis­kanker uitgelicht

De diagnostiek en behandeling van peniskanker kan nog veel verbeterd worden, vond Hielke-Martijn de Vries, uroloog i.o. in het LUMC. Eind november 2023 promoveerde hij op ‘Penile cancer management: from primary tumour to distant metastasis.’ In zijn proefschrift zet hij diverse aspecten van diagnostiek en behandeling van peniskanker uiteen die de uitkomsten voor patiënten moeten verbeteren. “De resultaten van chemoradiatie bij peniskanker zijn vergelijkbaar met neoadjuvante chemotherapie, maar een stuk minder toxisch.”

Peniskanker is een zeldzame vorm van kanker; in 2021 telde Nederland 178 nieuwe patiënten. “De ziekte neemt de laatste jaren toe, maar we weten niet precies waarom”, aldus Hielke-Martijn de Vries. “Mogelijk komt dit door een beter registratiesysteem en een betere opsporing maar ook het humaan papillomavirus (HPV) zou een rol kunnen spelen.” In 2022 waren er in Nederland naar schatting 665 patiënten met peniskanker.¹

Impact ziekte

De relatieve zeldzaamheid van de ziekte staat in schril contrast met de enorme impact die peniskanker op de kwaliteit van leven van patiënten heeft. In zijn proefschrift licht De Vries de diagnose en behandeling van peniskanker van A tot Z toe aan de hand van een aantal door hem in het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis (AVL) uitgevoerde studies. Het uiteindelijke doel was vermindering van de morbiditeit en verbetering van de overleving van patiënten met peniskanker.

Primaire tumor

De Vries legt uit dat in zijn onderzoek de rol van c-MET – dat tot overexpressie komt bij peniskanker – voor het eerst bij deze ziekte is onderzocht. “Eerst ex vivo, en vervolgens in vivo middels een pilotstudie.² EMI-137, een fluorescerende tracer, is gebruikt om de primaire tumor te helpen identificeren en blijkt hierbij goed inzetbaar. De vervolgstappen om dit verder te onderzoeken worden door een nieuwe promovendus in samenwerking met het IMI laboratorium in Leiden in gang gezet.” Ook bespreekt De Vries in zijn proefschrift de uitkomsten van perineale urethrostomie. “Dit was nog niet onderzocht. Wij zagen dat het aantal problemen met deze techniek meeviel.”

“Een fluorescente stof gekoppeld aan een radioactieve stof gaat verder door weefsel heen dan een blauwe kleurstof”

Nieuwe tracer

De Vries evalueerde tevens het gebruik van de hybride (fluorescerende en radioactieve) tracer Indocyanine Green–99mTechnetium-nanocolloid tijdens de schildwachtklierprocedure. “Ooit is de schildwachtklierprocedure voor het eerst onderzocht bij peniskanker, vervolgens in de vergetelheid geraakt maar herontdekt en ingezet bij allerlei andere vormen van kanker. Simon Horenblas heeft dit weer opgepakt in de jaren 90 voor peniskanker. Vaak wordt een blauwe stof gebruikt als tumorweefsel met radioactieve stof niet voldoende zichtbaar kan worden gemaakt. Deze kleurstof kan echter verkleuringen van huid geven. Bovendien maakt het pas weefsel zichtbaar wanneer men boven op de klier zit. Een fluorescente stof gekoppeld aan een radioactieve stof (zoals Indocyanine Green–99mTechnetium-nanocolloid) gaat verder door weefsel heen en kan bijvoorbeeld tijdens een operatie de richting aangeven. Na dit onderzoek vonden wij dat blauwe kleurstof niet meer nodig was.”³

Complicaties voorkomen

Het blijkt dat de histopathologische uitkomsten na een positieve schildwachtklieroperatie niet gebruikt kunnen worden om op betrouwbare wijze te voorspellen welke patiënten niet meer aanvullend een complete lymfeklierdissectie moeten ondergaan. “Het liefst worden er zo min mogelijk lymfeklieren verwijderd. Complicaties treden namelijk vaker op als er meer lymfeklieren zijn verwijderd”, weet De Vries. “Infecties zien we het meest, en dat is vooral vervelend voor de patiënt.”

“Chemoradiatie is afgeleid van de inzet bij anuskanker. Wij hebben dat protocol overgenomen”

Behandeling van locoregionale en metastasen op afstand

Een andere aanbeveling uit het proefschrift van De Vries is dat verbeterde systemische therapie noodzakelijk is om recidieven te verminderen. Zo is chemoradiatie door De Vries onderzocht. “Neoadjuvante chemotherapie is de standaardbehandeling. Voor veel van de patiënten is het zo toxisch dat ze de behandeling niet kunnen afmaken. Hoewel deze therapie verlichting gaf, kwam de ziekte ook weer even snel terug. Het effect van de behandeling was dus maar kort.” De Vries zocht het in een andere richting. “Chemoradiatie is afgeleid van de inzet bij anuskanker waar dit veel wordt toegepast. Wij hebben dat protocol overgenomen. De resultaten bij peniskanker zijn vergelijkbaar met neoadjuvante chemotherapie maar een stuk minder toxisch en dit is nu voor het eerst prospectief onderzocht.⁴ In het AVL is het protocol nu op chemoradiatie aangepast.”

Immunotherapie

Tenslotte bespreekt De Vries de redenen voor immunotherapie bij peniskanker en de werkzaamheid ervan. “We voerden de eerste prospectieve studie met immunotherapie (atezolizumab) bij peniskanker uit. Het primaire eindpunt is helaas niet behaald, maar we zien wel dat er mensen zijn die normaal zouden zijn opgegeven bij wie de ziekte volledig onder controle komt en wegblijft.⁵ Dat biedt veel hoop. Uiteraard zal dit verder moeten worden onderzocht, zodat we beter kunnen voorspellen bij wie deze behandeling effect zal hebben.”

Referenties:

1. IKNL data. Beschikbaar via www.iknl.nl
2. De Vries HM, et al. c-MET Receptor-Targeted Fluorescence on the Road to Image-Guided Surgery in Penile Squamous Cell Carcinoma Patients. J Nucl Med. 2022 Jan;63(1):51-56.
3. Dell’Oglio P, et al. Hybrid Indocyanine Green-99mTc-nanocolloid for Single-photon Emission Computed Tomography and Combined Radio- and Fluorescence-guided Sentinel Node Biopsy in Penile Cancer: Results of 740 Inguinal Basins Assessed at a Single Institution. Eur Urol. 2020 Dec;78(6):865-872.
4. Ottenhof SR, et al. A Prospective Study of Chemoradiotherapy as Primary Treatment in Patients With Locoregionally Advanced Penile Carcinoma. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2023 Sep 1;117(1):139-147.
5. De Vries HM, et al. Atezolizumab With or Without Radiotherapy for Advanced Squamous Cell Carcinoma of the Penis (The PERICLES Study): A Phase II Trial. J Clin Oncol. 2023 Nov 1;41(31):4872-4880.

Lees meer over: