Log in om uw persoonlijke bookmarks op te kunnen slaan.
Dr. Appelman: ‘Huisarts, begin niet ongeschoold aan een medische duikkeuring’
Er ging een (onderwater)wereld open voor dr. Franka Appelman toen ze het recreatieve duiken ontdekte. Helemáál toen ze erachter kwam dat ze na het volgen van een basiscursus duikgeneeskunde tevens duikerarts kon worden. Huisartsen die geen duikerarts zijn, raadt ze ten stelligste af om een medische duikkeuring te verzorgen. “In de geneeskundeopleiding is geen aandacht voor duikgeneeskunde, dus waag je hier ook niet aan en verwijs de patiënt naar een duikerarts. Je hebt echt specifieke kennis nodig.”
“Ik werk inmiddels vijf jaar als specialist ouderengeneeskunde en duik sinds drie jaar, puur als hobby. Toen ik voor een duikkeuring naar een duikerarts moest, ging er een lampje branden: hier kan ik vakmatig wat mee!”, vertelt dr. Franka Appelman. Ze volgde de opleiding duikgeneeskunde en is nu internationaal geregistreerd als ‘Medical Examiner of Divers’.
Ze voert haar werk als duikerarts uit naast haar taken als specialist ouderengeneeskunde. “Elke arts kan duikerarts worden, als je maar BIG-geregistreerd bent. Het is een lucratieve nascholing van ongeveer twee weken die je accreditatiepunten oplevert én die je ook deels in het buitenland kunt volgen. Daardoor volgen veel artsen de scholing, maar gaan ze vervolgens niet actief als duikerarts aan de slag.”
“COPD is een absolute contra-indicatie om te gaan duiken, omdat er een hoger risico bestaat op het ontwikkelen van een longscheur”
Tip voor huisartsen
In principe mag élke arts een duikkeuring verrichten: er zijn geen bindende regels dat uitsluitend een duikerarts de keuring moet doen. Als huisarts kun je dus de vraag krijgen van een patiënt om de medische duikkeuring te verzorgen. Het advies van Appelman: “Begin er zelf niet aan als je hier geen opleiding voor hebt gevolgd! In de geneeskundeopleiding is geen aandacht voor duikgeneeskunde, dus waag je hier ook niet aan en verwijs de patiënt naar een duikerarts. Door de hyperbare omstandigheden onder water reageert het lichaam anders dan anders. Er kan ook een verergering van sommige aandoeningen optreden. Ook zijn er specifieke richtlijnen voor duiken bij bepaalde aandoeningen, zoals diabetes. En mag je duiken als je bloedverdunners gebruikt? Duiken kan potentieel gepaard gaan met bloedingsproblematiek. Bij duiken treedt vaak micro (baro)traumata op in vooral de oren en de longen, die aanleiding kunnen geven tot lokale bloedingen. Bij gebruik van bloedverdunners kan dit tot ernstige problemen leiden. Je merkt: je hebt echt specifieke kennis nodig wil je iemand accuraat kunnen adviseren.”
Hyperbare omstandigheden
De duikgeneeskunde zoomt in op de speciale omstandigheden onder water en wat de hydrostatische druk, oftewel druk van het water, doet met je lichaam. “Ook moet je weten wat de gassen waarmee duikers te maken krijgen – bij recreatieve duikers voornamelijk zuurstof en stikstof – voor invloed op het lichaam hebben.” Zo kunnen duikers decompressieziekte oplopen, ook wel duikersziekte of caissonziekte genoemd. Appelman: “Door de verhoogde druk raken de lichaamsweefsels verzadigd met stikstof. De klachten variëren van verkleuring van de huid, gewrichtsklachten tot zelfs een dwarslaesie. Daarnaast is duiken erg belastend voor het hart. Ook bestaat er een risico op barotrauma. Als je op diepte zit en naar boven gaat, zetten alle lucht-houdende ruimtes uit. Je moet er dus bijvoorbeeld voor zorgen dat je als duiker bij het stijgen blijft uitademen, want je longen zetten uit. Houd je je adem in, dan kan een longscheur ontstaan.”
“Een otitis externa is tijdens duikvakanties een veelgehoorde klacht”
Contra-indicaties
Een duikerarts wordt opgeleid om (recreatieve) duikers medisch te onderzoeken en te adviseren of ze – medisch gezien – geschikt zijn om te duiken. Een aantal duikorganisaties stelt een dergelijke medische keuring verplicht als iemand bij hen een duikbrevet wil halen. Verder is het vooral eigen verantwoordelijkheid voor de duiker. Appelman screent op jaarlijks zo’n honderd duikers. “Tijdens het anamnesegesprek vraag ik naar klachten en bestaande aandoeningen. COPD bijvoorbeeld is een absolute contra-indicatie om te gaan duiken, omdat er een hoger risico bestaat op het ontwikkelen van een longscheur.” Ook psychische problemen komen aan bod tijdens de anamnese. “Mensen met een ernstige depressie en mogelijk suïcidale gedachten raad ik af te gaan duiken. Veel psychische aandoeningen, zoals ADHD, gaan gepaard met aandachts- en concentratiestoornissen. Ik betwijfel of je dan veilig en geconcentreerd kunt duiken.”
“Er zijn helaas ook artsen die alleen een gesprekje voeren en nog net de bloeddruk opmeten”
Spirometrie
Afgezien van de anamnese doet Appelman ook een lichamelijk onderzoek. “Ik check bloeddruk, ausculteer hart en longen en voer een spirometrie uit. Ik besteed aandacht aan de gezondheid van de oren, want die krijgen tijdens het duiken heel wat druk te verduren. Een otitis externa is tijdens duikvakanties een veelgehoorde klacht. Tot slot verricht ik een Combur-test van de urine om eventuele interne problematiek uit te sluiten.”
Het medische certificaat dat de duikerarts uitschrijft is drie jaar geldig tot de leeftijd van vijftig jaar. Daarboven is een jaarlijkse check vereist. De duikerarts kan daarnaast besluiten om vijftig-minners met een medische aandoening eveneens jaarlijks terug te laten komen voor een keuring. “In sommige gevallen neem ik bij een duikkeuring een conditietest af. Dit doe ik bij mensen ouder dan vijftig jaar, bij obesitas, of als ik aanwijzingen heb dat iemand een slechte conditie heeft.”
Snel cashen?
Appelman neemt haar taak als duikerarts uiterst serieus. Een keuring neemt zo’n half uur tot drie kwartier in beslag. “Er zijn helaas ook artsen die alleen een gesprekje voeren en nog net de bloeddruk opmeten. Duikers staan binnen tien minuten weer buiten met het medische certificaat. Dat is misschien snel cashen, maar ik wil mensen juist behoeden voor gevaren en ze bewust maken van waar ze mee bezig zijn. Naast het goed- of afkeuren van een duiker, kan ik mensen ook beperkingen opleggen bij het duiken. Bijvoorbeeld een dieptebeperking, of om nooit een moeilijke duik zoals een grotduik te maken.”
“Hij bedankte me uitvoerig: door mijn check was zijn atriumfibrilleren ontdekt en mogelijke ernstige gevolgen, zoals een herseninfarct, voorkomen”
Bewustwording
Appelman denkt als duikerarts graag mee met mensen die een aandoening hebben. “Ik kan wel zeggen ‘het is niet verstandig om te duiken’, maar ik vind het veel belangrijker om uit te leggen waarom dat zo is. Zo maak je iemand bewust van de risico’s die er zijn. Ik herinner me de duiker die op zijn 67e bij mij kwam voor een herkeuring; hij dook al vele jaren en het leek een formaliteit. Totdat ik hem onderzocht en hij een onregelmatig hartritme bleek te hebben. Na verder onderzoek bij de cardioloog bleek hij last te hebben van atriumfibrilleren. Dankzij medicatie was dit na een tijd onder controle en kon ik hem een half jaar later alsnog groen licht geven om te duiken. Hij bedankte me uitvoerig: door mijn check was zijn aandoening ontdekt en mogelijke ernstige gevolgen, zoals een herseninfarct, voorkomen.”
Binnen de limieten
Zelf is Appelman een conservatieve duiker. “Ik neem alle veiligheidsregels zorgvuldig in acht en duik ruim binnen de limieten van het recreatieve duiken. Het is een prachtige hobby, maar ik weet ook welke ellende het kan geven als je het niet zo nauw neemt met de veiligheid. Die kennis breng ik graag over aan anderen.”
Franka Appelman geeft via www.duikdokter.com en www.facebook.com/Duikgeneeskunde/ voorlichting aan duikers.