Drs. Bartholomeus, Topvrouw van het Jaar 2020, blikt terug op begin coronacrisis: ‘Een team moet complementair zijn’

Redactioneel

Koen Scheerders

2 december 2020

Drs. Mariëlle Bartholomeus; neuroloog, voormalig medisch directeur van Ziekenhuis Bernhoven en bestuurslid met ingang van 1 januari 2021 van de Rivas Zorggroep werd dit najaar uitgeroepen tot Topvrouw van het Jaar 2020 vanwege haar doortastendheid tijdens de uitbraak van het coronavirus begin dit jaar. Ze blikt in dit interview terug op het begin van de coronaperiode en breekt een lans voor teams met collega’s die elkaar aanvullen. “Een crisis kun je niet in je eentje bolwerken.”

“Toen de eerste coronagevallen opdoken in China en Italië, hebben we een wiskundig model laten maken”, vertelt neuroloog dr. Mariëlle Bartholomeus. “We schrokken van het exponentiële lijntje, hoe het er na twee weken bij ons uit zou zien. Toen hebben we besloten om het ziekenhuis om te vormen.” Er kwam een tent voor de spoedeisende hulp waar artsen en verpleegkundigen van andere afdelingen triage deden. “Taakspecifiek aangestuurd, dus onder supervisie van internisten en longartsen die écht verstand hebben van longaandoeningen. Daardoor konden we veel sneller werken.” In het Bernhoven zijn normaal zes ic-plekken, maar tijdens de piek op 20 maart had het ziekenhuis er zeventien. “De patiënten lagen door het hele ziekenhuis. Dat zorgde voor een enorme saamhorigheid. Iedereen, ook de niet-medisch geschoolden, hielp mee terwijl de ambulances af en aan reden.”

Bewustwording

“Al gauw zagen we dat we dit in de regio niet gingen redden”, vervolgt ze, “en besloten dat we andere ziekenhuizen moesten bellen – in eerste instantie om verpleegkundigen en artsen te sturen, later om patiënten over te nemen.” De ziekenhuizen schrokken van de aantallen patiënten die zij noemden. Bartholomeus: “Eerst dachten ze dat het om de totale aantallen ging voor heel Noord-Brabant. Toen pas werd de omvang van de crisis duidelijker. Er was geen bewustwording, ook niet vanuit Den Haag. Toen Hugo de Jonge het stokje overnam, heb ik hem gelijk geappt en gevraagd om langs te komen. Hij is toen bij ons komen kijken. Je wil geen paniek in het land, maar de politiek moet zich wel bewust zijn van wat er speelt.”

“Bij zo’n crisis doe je wat je moet doen, ongeacht of het mag of politiek correct is”

Teamprestatie

Het leiderschap van Bartholomeus is weliswaar opgevallen, maar ze is van mening dat de prijs Topvrouw van het Jaar 2020 niet alleen voor haar is. “Ik vind het een teamprestatie”, zegt ze. “Zo’n crisis kun je niet in je eentje bolwerken. Ik was toevallig de vrouw op de juiste plek. Ik ben bestuurder om anderen te faciliteren, zodat ze het beste in zichzelf naar boven kunnen halen. Bij zo’n crisis doe je wat je moet doen, ongeacht of het mag of politiek correct is. Je doet het echt met elkaar”, vervolgt ze, “en je kunt zó veel op adrenaline, omdat je weet waarvoor je het doet.” Daarbij vond ze het fijn dat de zorgverleners regelmatig een hart onder de riem kregen: bossen bloemen, applaus voor de zorg. “Daar doen we het als zorgverleners natuurlijk niet voor, maar het heeft ons wel goed gedaan. Tegelijkertijd zat het me dwars dat er gaandeweg geen ruimte meer was voor normale medische zorg. Daar ben je geen dokter voor geworden.”

“Het gaat niet om mannen en vrouwen, maar om de juiste eigenschappen. Kijk naar elkaars competenties, naar wat je nodig hebt”

Competenties

Bartholomeus begon volgens eigen zeggen pas laat aan haar studie geneeskunde, en kreeg haar eerste kind tijdens haar coschappen. “Iedereen vond dat absurd”, herinnert ze zich. “En niet zo lang geleden werd je als zwangere vrouw niet toegelaten in een maatschap. Als je kijkt naar de verdeling in de collegebanken, zie je dat 80 procent van de geneeskundestudenten vrouw is. Daardoor verandert de sfeer nu langzaam. Vrouwen durven zich kwetsbaarder op te stellen en zijn betere verbinders. Toch vind ik geslacht niet belangrijk – het gaat niet om mannen en vrouwen, maar om de juiste eigenschappen. Daarom moet een team complementair zijn. Kijk naar elkaars competenties, naar wat je nodig hebt. Als je weet waar elkaars plussen en minnen zitten, met elkaar durft te reflecteren en je kwetsbaar durft op te stellen, kan je meer uit je organisatie halen. Wrijving geeft glans.”

Taakgericht opleiden

“In de eerste golf hebben we het gelukkig net gered”, zegt ze. “Maar omdat we daarna de teugels hebben laten vieren, staat bij de tweede golf in de ziekenhuizen in de regio Rotterdam het water aan de lippen. We lijken niet veel geleerd te hebben.” Bartholomeus is ervan overtuigd dat er mensen zijn die nu werkloos thuiszitten die het prettig zouden vinden om in de zorg te gaan werken. “Dat doet me pijn. Met taakspecifiek opleiden kunnen we hen competenties leren. Ik vind dat de verantwoordelijkheid voor de gezondheidszorg in Den Haag ligt, maar daar komt onvoldoende regie vandaan om deze mensen op te lijnen.”

“We staren ons blind op het R-getal dat onder de 1 moet, doen aan symptoombestrijding, terwijl het virus misschien wel gaat muteren”

Spiegel

Bartholomeus ziet het coronavirus als een wake-up call. “We staren ons blind op het R-getal dat onder de 1 moet, doen aan symptoombestrijding, terwijl het virus misschien wel gaat muteren. We zijn er nog lang niet vanaf. Zijn we niet te sociaal, reizen we niet te veel? Laten we eerst in de spiegel kijken. Hope for the best, plan for the worst.”