Dr. Bekker: ‘Heruitgifte ongebruikte oncolytica kan jaarlijks miljoenen besparen’

Volgens onderzoeker dr. Charlotte Bekker kunnen door een zuiniger beleid jaarlijks miljoenen euro’s aan dure oncologische medicatie worden bespaard, die anders worden weggegooid. Bekker onderzoekt de mogelijkheden van heruitgifte en het voor een kortere periode meegeven van oncolytica. Wet- en regelgeving vormen hierbij nog een struikelblok. Bekker wil het nut van antiverspillingsmaatregelen laten doordringen bij de politiek. VWS reageerde er alvast positief op. “Het ministerie noemde het onderzoek zelfs in een Kamerbrief met best practices bij het tegengaan van verspilling.”

“Een hele eer en een mooie waardering voor mijn werk”, noemt onderzoeker dr. Charlotte Bekker de Hermesdorfprijs Talentprijs 2020 die ze begin dit jaar ontving voor haar onderzoek naar het tegengaan van medicijnverspilling. Volgens Bekker, werkzaam in het Radboudumc Nijmegen, kunnen door opnieuw verstrekken van ongebruikte oncolytica en voorkomen van onnodige uitgifte van deze middelen jaarlijks miljoenen euro’s worden bespaard.

Buiten de kaders

“Ik wist dat ik genomineerd was”, zegt ze, “maar de uiteindelijke toekenning kwam toch als een leuke verrassing.” De Hermersdorfprijs* gaat elke jaar naar één of meer senior onderzoekers van de Radboud Universiteit of het Radboudumc. De Hermesdorf Talentprijs gaat naar een wetenschapper die nog aan het begin van een carrière verkeert. De jury toont hiermee haar waardering dat Bekker in haar onderzoek naar medicijnverspilling van de gebaande wegen wijkt. Want haar initiatieven om geneesmiddelverspilling tegen te gaan, passen niet altijd precies binnen de kaders die de wet stelt. Bekkers onderzoek richt zich op twee zaken: heruitgifte van niet gebruikte medicatie enerzijds en preventie van onnodig verstrekken van medicatie anderzijds. Volgens Bekker kunnen door een zuiniger beleid jaarlijks miljoenen euro’s aan dure oncologische medicatie worden bespaard. Regelgeving vormt hierbij nog een struikelblok.

“Uit haar onderzoek bleek dat er veel geneesmiddelen ongebruikt naar de apotheek terugkwamen. Een verlies dat in Nederland jaarlijks kan oplopen tot 100 miljoen euro”

Duurzaamheid

Bekker kwam in het geneesmiddelenonderzoek terecht na afronding van haar studie biomedische wetenschappen. Ze startte in de St. Maartenskliniek in Nijmegen met een promotieonderzoek naar medicijnverspilling, waarop ze aan de Universiteit Utrecht promoveerde. Ze deed daarin een aantal aanbevelingen om verspilling tegen te gaan. Uit haar onderzoek, uitgevoerd bij 41 apotheken, bleek dat er veel geneesmiddelen ongebruikt naar de apotheek terugkwamen. Na inlevering wacht slechts vernietiging, een verlies dat in Nederland jaarlijks op kan lopen tot 100 miljoen euro. “Gaandeweg begon dit onderwerp steeds meer voor me te leven.”, zegt ze. “Ik vond het interessant om op professioneel niveau bezig te zijn met duurzaamheid en het voorkomen van verspilling. Mijn onderzoek heeft als doel om maatregelen tegen geneesmiddelverspilling in te bedden in de reguliere zorg.”

Mogelijke besparing van miljoenen euro’s

Na haar promotieonderzoek stapte Bekker over naar het Radboudumc. Daar werd ze zelf kartrekker van initiatieven om geneesmiddelverspilling tegen te gaan. Uit onderzoek dat Bekker in 2016 deed bij oncologiepatiënten bleek dat er veel geneesmiddelen worden verspild. “Binnen de oncologie gebeurt het regelmatig dat patiënten uitbehandeld zijn of overstappen op een andere therapie. Er blijft dan – dure – medicatie over. Ongeveer de helft van de patiënten die stopt of switcht, houdt medicatie over, goed voor een gemiddelde waarde van zo’n 2.600 euro. Momenteel worden deze oncolytica weggegooid. Wordt dat voorkomen, dan kan dat op landelijk niveau een besparing van miljoenen euro’s opleveren.”

“Europese wetgeving verbiedt heruitgifte van geneesmiddelen die langer dan 10 dagen bij de patiënt in huis zijn geweest”

Heruitgifte

Bekker start in februari 2021 met een onderzoek waarbij wordt gekeken naar heruitgifte van oncolytica. Vaak hebben patiënten onaangebroken verpakkingen in huis, die ze uiteindelijk niet gebruikt hebben. Bijvoorbeeld omdat ze overgestapt zijn op een andere behandeling, uitbehandeld zijn of overleden zijn. Omdat er in de thuissituatie geen gegarandeerde bewaarcondities zijn, is de kwaliteit van de medicatie niet te garanderen. Daarom is heruitgifte niet toegestaan. “Europese wetgeving verbiedt heruitgifte van geneesmiddelen die langer dan 10 dagen bij de patiënt in huis zijn geweest”, zegt Bekker.

Verzegelen

Maar ongebruikt laten van onaangebroken verpakkingen, is feitelijk verspilling. Als een patiënt zijn oncolytica onder de juiste omstandigheden heeft bewaard, zouden deze veilig opnieuw verstrekt kunnen worden, volgens Bekker. “Daarom gaan we een onderzoek starten waarin we oncolytica gaan verstrekken in een verzegelde verpakking met daarin een temperatuurlogger. Blijkt dat de patiënt het geneesmiddel ongebruikt terugbrengt naar het ziekenhuis, dan kan de temperatuurlogger worden uitgelezen om na te gaan of het oncolyticum bij de juiste temperatuur is bewaard. Met het zegel kunnen we checken of de verpakking niet is aangebroken.”
Met dit initiatief doen naast het Radboudumc nog drie andere ziekenhuizen mee: het Jeroen Bosch Ziekenhuis in ’s-Hertogenbosch, het UMC Utrecht en het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein. “We verwachten met deze ziekenhuizen bij elkaar enkele tonnen te besparen.”

“De bedoeling is dat oncologen jaarrecepten gaan uitschrijven waarbij patiënten voor een kortere periode oncolytica meekrijgen vanuit de apotheek dan nu gebruikelijk is”

Kortere periode

Behalve stimuleren van heruitgifte van oncolytica, wil Bekker ook voorkomen dat patiënten medicatie overhouden. “Een pilotonderzoek hiernaar is afgelopen november van start gegaan in het Radboudumc. Dit duurt zes maanden en is vooral bedoeld om het hele proces in te bedden in de reguliere zorg. Na de pilotperiode wordt het onderzoek hopelijk uitgebreid naar meerdere ziekenhuizen. De bedoeling is dat oncologen jaarrecepten gaan uitschrijven waarbij patiënten voor een kortere periode oncolytica meekrijgen vanuit de apotheek dan nu gebruikelijk is. Volgens de landelijke prescriptierichtlijnen krijgen patiënten bij een eerste levering voor twee weken het geneesmiddel mee, daarna nog regelmatig voor enkele maanden. Wij willen de vervolguitgifte gaan terugbrengen naar kleine periodes van een maand. Voor elke vervolguitgifte wordt geëvalueerd of een patiënt de medicatie nog daadwerkelijk nodig heeft.”

“We verwachten door preventie van onnodige uitgifte van geneesmiddelen en bevorderen van heruitgifte 20 tot 65 procent minder geneesmiddelen te verspillen”

VWS positief

Ook al bevat de wetgeving nog blokkades om maatregelen tegen verspilling goed te kunnen doorvoeren, Bekker hoopt dat deze in de toekomst zullen verdwijnen als het nut van de antiverspillingsmaatregelen breder zal doordringen in de politiek en het land. Ze legde haar voorstellen voor aan het ministerie van VWS. “Deze instantie reageerde positief. Het ministerie noemde het onderzoek zelfs in een Kamerbrief met best practices bij het tegengaan van verspilling. Apothekerskoepel KNMP is minder positief, die is gekant tegen het opnieuw uitgeven van geneesmiddelen vanwege mogelijke kwaliteitsrisico’s als patiënten medicatie niet goed bewaren.”
Bekker verwacht dat haar strijd tegen verspilling niet tevergeefs zal zijn. “We verwachten door preventie van onnodige uitgifte van geneesmiddelen en bevorderen van heruitgifte 20 tot 65 procent minder geneesmiddelen te verspillen.”

---

* De Hermesdorfprijs is vernoemd naar prof. mr. B.H.D. Hermesdorf, rector magnificus van de Radboud Universiteit van eind 1942 tot september 1945. Hij weigerde als enige Nederlandse rector magnificus in Nederland om studenten te verplichten tot een verklaring van loyaliteit aan de Duitse bezetter. Dit leidde in 1943 tot sluiting van de Radboud Universiteit. Traditiegetrouw reikt de Nijmeegse universiteit deze prijs uit aan wetenschappers die net als Hermesdorf hun rug weten recht te houden en hun nek durven uitsteken.

Lees meer over: