Log in om uw persoonlijke bookmarks op te kunnen slaan.
Dr. Schut over leiding geven tijdens corona: ‘Coronazorg is een team-effort; steun elkaar en blijf met elkaar praten’
Nu de instroom van COVID-19-patiënten op de intensive care na een jaar nog steeds aanhoudt, is het extra belangrijk dat leidinggevenden de vaak vermoeide zorgmedewerkers motiveren en de teamgeest bewaken. Dat zegt dr. Anna Schut, internist-intensivist en hoofd van de afdeling ic van het Ikazia Ziekenhuis. Als boegbeeld van de vrouwen die in de frontlinie strijden tegen het coronavirus, ontving zij onlangs de Women of the Year Award 2020 van het tijdschrift Harper’s Bazaar.
‘Anna, gaan we de tweede en derde ic openen?’ Het was op een zondag eind februari 2020 toen dr. Anna Schut met deze vraag werd gebeld door algemeen directeur Rob Kievit van het Rotterdamse Ikazia Ziekenhuis.

Precies op tijd
“Een heel bijzonder moment”, zegt de internist-intensivist. “Want op dat ogenblik lagen er zelfs nog geen coronapatiënten op onze gebruikelijke intensive care. En nu was de vraag of we desalniettemin een tweede en derde ic, waarvoor alle voorbereidingen waren getroffen, in gebruik zouden nemen. Ik weet nog dat ik tijdens het telefoongesprek dacht: O jee, nu hangt het in belangrijke mate van mij af. Als ik ‘ja’ zeg, gaan we het daadwerkelijk doen. En uiteindelijk is dat ook gebeurd, na overleg met alle betrokkenen. We wisten: die golf gaat komen, we moeten er klaar voor zijn. Iedereen die nodig was voor de opening, kwam na onze beslissing op zijn vrije zondagmiddag naar het ziekenhuis. Het was mooi om te zien wat je in korte tijd voor elkaar kunt krijgen als iedereen dezelfde mindset heeft. En het bleek een juist besluit te zijn. We hadden het geen dag later moeten doen, want dan zouden we de instroom van ic-patiënten niet hebben aangekund.”
“In korte tijd gingen we van ongeloof naar overvolle ic’s. En ik werd verantwoordelijk voor de organisatie van de intensive care voor de COVID-patiënten”
Van ongeloof naar acute zorg
Van Schut werd leiderschap verwacht op een opmerkelijk moment. “Nog maar een paar weken ervoor had ik het voorzitterschap van de vakgroep op me genomen en was ik hoofd van de afdeling intensive care geworden. Net als iedere andere Nederlander kreeg ik eind 2019 en 2020 berichten mee over een nieuw, onbekend virus. Eerst uit China en later uit Italië. En net als vrijwel iedereen dacht ik: het kan toch niet dat het ook hierheen komt, het zal toch wel meevallen? Maar met het verstrijken van de dagen begon een gevoel van urgentie te ontstaan. Zeker toen de eerste COVID-19-meldingen uit Noord-Brabant bekend werden, beseften we dat we ons moesten voorbereiden en dat er een enorme taak voor ons lag. In korte tijd gingen we van ongeloof naar overvolle ic’s. En in mijn nieuwe functies werd ik verantwoordelijk voor de organisatie van de intensive care voor de COVID-patiënten.”
Twee keer zoveel ic-bedden
Vóór de corona-uitbraak beschikte het Ikazia Ziekenhuis over twaalf ic-bedden. Schut: “De meest drastische maatregel was dat we dit aantal hebben verdubbeld. Daartoe confisqueerden we letterlijk de CCU-ruimte en een deel van de verkoeverkamers. Dit betekende dat we de collega’s op die afdelingen ook het urgentiebesef moesten bijbrengen. Dat is allemaal prima en in een goede sfeer verlopen: de collega-intensivisten, de cardiologen en anesthesiologen bewogen uitstekend mee.”
“We maakten aan iedereen duidelijk: jij bent ook een heel belangrijk onderdeel van deze keten”
Belangrijk onderdeel keten
De dagen waren vol hectiek en de zorg vergde veel improvisatie, maar Schut genoot van de sfeer en dynamiek die ontstonden op de ic. “Directie, leidinggevenden in de zorg en dus ook ik zijn de uitdaging aangegaan met het idee: we moeten iedereen aanspreken op zijn kwaliteiten en zijn kwaliteiten ook benutten. We hebben niet van bovenaf opgelegd wat er allemaal moest gebeuren, maar het werk in stukjes opgedeeld en bij elk stukje bekeken wie daarvoor de aangewezen persoon was. We hebben nadrukkelijk de verpleegkundigen erbij betrokken, want zij moesten voor een groot deel het werk gaan doen. We vroegen bijvoorbeeld: wat hebben jullie nodig om veilig op die ic te werken, wat wil je direct aan het bed hebben en wat moet buiten de ic geregeld? Dankzij die benadering voelde iedereen zich betrokken en ook aangesproken op zijn verantwoordelijkheid. We maakten aan iedereen duidelijk: jij bent ook een heel belangrijk onderdeel van deze keten.”
“Ondanks die hectische, moeilijke en vaak verdrietige tijd ervaarden mensen hoe mooi het werk is op een ic”
Patiënten draaien
Collega’s uit de meest uiteenlopende geledingen van het ziekenhuis begonnen zich in te zetten voor COVID-19-patiënten op de ic. Schut: “Anesthesiologen, anesthesiologie-assistenten en medewerkers van de verkoever gaven aan: wij willen jullie gaan helpen op de ic, wij gaan verpleegkundige werkzaamheden verrichten. Verder gingen collega’s van andere afdelingen ’s morgens en ’s middags patiënten van buik- naar rugligging en vice versa draaien. Ook hadden we vrijwilligers die als runner werden ingezet en spullen naar de ic kwamen brengen, zoals benodigde attributen voor beademing die zich elders in het ziekenhuis bevonden.”
Schut vervolgt: “Velen zijn de schoonheid van het ic-vak gaan zien. Ondanks die hectische, moeilijke en vaak verdrietige tijd ervaarden mensen hoe mooi het werk is op een ic. Een van onze anesthesiologen doet nu zelfs de vervolgopleiding tot intensivist.”
Waardering tonen
Welk type leiderschap wordt gevraagd in coronatijd? Schut: “In het begin was het gevoel: we gaan dit doen, we gaan dit regelen, we gáán ervoor. Maar naarmate de crisis langer duurde, merkte ik dat collega’s op de ic vermoeid werden en emotioneel geraakt waren omdat ze verdrietige dingen hadden meegemaakt. Sindsdien is het ook een uitdaging het moreel hoog te houden op de afdeling. Als arts ben ik gewend om te luisteren naar de patiënt, om tussen de regels door te lezen en oprechte aandacht te tonen. Dit is nu ook extra belangrijk in het contact met collega’s. Ik drink bijvoorbeeld een kop koffie met verpleegkundigen om te vragen hoe het gaat en ik toon waardering, ook in de vorm van een attentie. Zo neem ik weleens een taart mee naar het werk.”
Team
Welk advies heeft Schut voor collega-leidinggevenden nu de coronapandemie aanhoudt? “Wees onbevreesd, ga er gewoon voor. Coronazorg is op je pad gekomen, dus ga de uitdaging aan en volg daarbij ook je hart, want vaak is dat wat maakt dat het goed is. Blijf je er verder van bewust dat coronazorg een team effort is. Zoek dat team op, steun en help elkaar en blijf met elkaar praten.”
“Het einde van de coronacrisis is nog helemaal niet in zicht. Dat maakt het extra belangrijk elkaar te motiveren”
Motiveren
De duur van de crisis is ongewis. “Dat maakt het lastig”, zegt Schut. “Normaal gesproken heb je een doel en weet je wanneer je taak erop zit. Maar in dit geval is het einde nog helemaal niet in zicht. Dat maakt het extra belangrijk elkaar te motiveren. Hoe ik zelf gemotiveerd blijf? Kijk, net als ieder ander overvalt mij weleens het gevoel: jongens, hoelang gaat dit nog duren, hoe gaan we dit volhouden, dit kan toch zo niet langer? Maar als ik dan in het ziekenhuis aankom en de patiënten zie die ons zo nodig hebben, de mensen die zo ziek zijn, dan weet ik: we moeten gewoon doorgaan. We hebben geen andere keuze.”