DOQ

Dr. Van Steenoven: ‘Afwijkende alzheimer-biomarkers bij dementie sluiten diagnose DLB niet uit’

Sluit Lewy-body-dementie (DLB) niet uit bij afwijkende alzheimerbiomarkers en een verdenking van dementie, stelt dr. Inger van Steenoven in haar proefschrift. De onderzoeker van het Alzheimercentrum Amsterdam promoveerde hier recent op. Van Steenoven deed onderzoek naar het gebruik van biomarkers voor een eerdere en accuratere diagnose van DLB. 

Lewy-body-dementie (DLB) is een vorm van dementie die na de ziekte van Alzheimer de meest voorkomende oorzaak is van dementie op oudere leeftijd, en komt vooral voor bij mannen. In de hersenen van DLB-patiënten bevinden zich Lewy bodies of Lewy-lichaampjes: klonters van het eiwit alfa-synucleïne. Op dit moment is de enige manier om DLB vast te stellen door na de dood de hersenen van patiënten te onderzoeken. 

dr. Inger van Steenhoven

Biomarkers in het hersenvocht 

De diagnose DLB en de aanwezigheid van Lewy-lichaampjes zijn bij leven moeilijk vast te stellen. De ziekte kent een breed scala van symptomen, dat deels overlapt met de ziektes van Alzheimer en Parkinson, en psychiatrische aandoeningen. Bovendien richten diagnostische criteria zich op klinische symptomen, waar niet iedere patiënt last van heeft. Daarom duurt het diagnostische traject vaak drie jaar of langer. Dr. Van Steenoven deed tijdens haar promotietraject onderzoek naar het versnellen van dat traject. Daartoe onderzocht ze biomarkers in het hersenvocht. Daarmee kan DLB op een eerder moment in het ziekteverloop worden vastgesteld. 

“Het eiwit alfa-synucleïne hoopt zich op in de Lewy-lichaampjes, en is daardoor in het hersenvocht van patiënten met DLB verlaagd” 

Bekende en onbekende eiwitten 

Startpunt voor Van Steenovens onderzoek was de literatuur. Daarin vond zij drie bekende aanknopingspunten die als biomarker het onderscheid tussen DLB en andere ziekten kunnen maken. “Het eiwit alfa-synucleïne hoopt zich op in de Lewy-lichaampjes, en is daardoor in het hersenvocht van patiënten met DLB verlaagd”, legt Van Steenoven uit. “Ten opzichte van patiënten met de ziekte van Alzheimer en gezonde ouderen zagen we daarin een verlaging.” Toch bleek alleen die biomarker niet genoeg voor een diagnose. “Daarom namen we ook de ‘alzheimer-eiwitten’ amyloïd-beta en tau als biomarker mee.” 

Alle aanwezige eiwitten 

Een tweede onderzoekstak van Steenoven was proteomics: het karakteriseren van álle aanwezige eiwitten in het hersenvocht. De resultaten daarvan vergeleek zij met die van bevestigde DLB-patiënten en gezonde controlepersonen. “Op basis van dit onderzoek vonden we zes nieuwe eiwitten die verlaagd zijn bij DLB-patiënten. Toevallig spelen al die eiwitten een rol bij het synaptisch functioneren. Dat benadrukt dat een gebrekkige communicatie tussen hersencellen belangrijk is binnen het ziekteproces van DLB.” 

“Een biomarker-panel voor DLB moet minimaal drie markers bevatten: een voor alfa-synucleïne, een voor alzheimer, en een voor synaptische dysfunctie” 

Som der delen 

Uiteindelijk bleek de som der delen het beste resultaat te geven om een onderscheid te maken tussen DLB en andere dementievormen op basis van biomarkers in hersenvocht. Daarvoor combineerde Van Steenoven alfa-synucleïne en de twee alzheimer-eiwitten. Ook een combinatie van de zes zelf gevonden eiwitten bleek beter dan zes afzonderlijke metingen. Een biomarker-panel voor DLB moet volgens Van Steenoven daarom minimaal drie markers bevatten. “Een voor alfa-synucleïne, een voor alzheimer, en een voor synaptische dysfunctie. Meten van die combinatie kan bijdragen aan een tijdige en accuratere diagnose bij DLB.” Toch zullen klinische tests op basis van Steenovens werk nog even op zich laten wachten. Collega’s van het Alzheimercentrum zijn wel al bezig met de volgende stap: testen van de biomarkers in een groter cohort en met nauwkeurigere meetmethoden. “Voor zover we dat nu al kunnen concluderen, zijn de voorlopige resultaten veelbelovend.” 

“Houd in je achterhoofd dat afwijkende alzheimer-biomarkers de diagnose DLB niet uitsluiten, en neem de ziekte mee in de differentiaaldiagnose” 

Goed doorvragen 

In de tussentijd heeft Van Steenoven op basis van haar onderzoek wel een duidelijke boodschap voor neurologen. “Houd in je achterhoofd dat afwijkende alzheimer-biomarkers de diagnose DLB niet uitsluiten, en neem de ziekte mee in de differentiaaldiagnose. Er is veel overlap tussen patiëntgroepen: op basis van hersenvocht heeft bijna de helft van de DLB-patiënten een verlaagd amyloïd-beta, en heeft bijna een kwart van hen een volledig alzheimerprofiel.” Bij een patiënt met cognitieve problemen is het daarom belangrijk om goed door te vragen naar andere symptomen, zoals motorische stoornissen, visuele hallucinaties of REM-slaapstoornissen. Het belangrijkst in het proces blijft de patiënt, zegt Van Steenoven. “Door de juiste diagnose zo snel mogelijk te stellen, kan hij de juiste behandeling krijgen van zijn symptomen. Maar bovenal heeft hij geruststelling.” 


Referentie: Proefschrift Inger van Steenoven: https://www.alzheimercentrum.nl/promotie-inger-van-steenoven/ 

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Boek over veilige sedatie toepassen op de SEH moet angst wegnemen

Vier SEH-artsen schreven een boek over veilige sedatie op de SEH. Het is bedoeld als naslagwerk en cursusmateriaal, vertellen Mischa Veen en Daniëlle van Winden. “Uniek is dat de informatie ook gericht is op het voorkomen van traumatische ervaringen voor patiënten.”

‘Wij willen over twintig jaar ook nog huisarts zijn’

Ties Janssen vertelt over het manifest ‘De huisarts van morgen’, waarmee de Lovah de continuïteit van de huisartsenzorg wil veiligstellen. “Al jaren wordt er nagedacht over vergrijzing en personeelstekorten in de zorg, en nog steeds kabbelt het maar voort.”

Casus: 13-jarig meisje met een bloedende moedervlek

Een 13-jarig meisje komt op het spreekuur omdat ze sinds enkele dagen een bloedende moedervlek heeft. De moedervlek zit er al sinds enkele maanden en is snel gegroeid en ook wat boller geworden. Verder geen klachten zoals pijn of jeuk. Wat is uw diagnose?

‘Ik heb medewerkers meegenomen naar waar ze het best op hun plek zijn’

Op de afdeling waar Jacqueline Loonen leiding geeft staat ‘persoonsgericht’ centraal, zowel in de patiëntenzorg als in de organisatie. “De patiënt en zorgverlener zijn samen verantwoordelijk. Iedereen komt vanuit zijn of haar expertise met voorstellen tot verbetering.”

Casus: vrouw met verkoudheid en oorpijn

Patiënte zit verkouden tegenover u met oorpijn links. De verkoudheid bestaat sinds gisteren maar de oorpijn is vannacht begonnen. De otalgie is pijnlijker dan de pijn die zij heeft ervaren bij de bevalling van haar kinderen. Het gehoor is links mogelijk iets minder dan rechts. Zij heeft geen koorts. Wat is uw diagnose?

Mededingings­toezicht biedt veel ruimte voor samen­werking

In ons zorgstelsel is veel ruimte voor samenwerking en netwerkvorming, vertelt Marco Varkevisser. “Veel zorgaanbieders denken dat heel veel niet mag van de ACM, terwijl die de afgelopen jaren heeft laten zien dat er juist veel ruimte is voor samenwerking.”

‘Vergroot herken­baarheid anti­biotica’

Een betere herkenbaarheid van antibiotica kan leiden tot verstandiger gebruik en zo helpen in de strijd tegen de wereldwijd groeiende antibioticaresistentie. Annelie Monnier en Heiman Wertheim vertellen over het ABACUS-project. “Resistentie kent geen grenzen.”

Medische hypnose: meer controle over je lijf en emoties

Kinderarts en hypnotherapeut Arine Vlieger vertelt over het gebruik van medische hypnose: “Als je de verwachtingen van de patiënt positief kan beïnvloeden dan heeft dat tevens effect op de behandeling. Taal is dan ook de basis van hypnose.”

Casus: vrouw met melaena, een steeds dikker wordende buik en een uitpuilende navel

Een vrouw wordt gepresenteerd op de Spoedeisende Hulp in verband met sinds 1 dag bestaande melaena. Daarnaast klaagt patiënte over een steeds dikker wordende buik, pijn in de rechter bovenbuik en een uitpuilende navel sinds 6 weken. Tevens zijn haar benen iets dikker geworden. Wat is uw diagnose?

In zes stappen afval op de OK reduceren

Roos Bleckman, Lukas Radema en hun collega’s van het OK Green Team bedachten een stappenplan om het afval op de OK de komende jaren met de helft te reduceren. “Het afdekmateriaal op de OK kon met maar liefst 20% gereduceerd kon worden.”


0
Laat een reactie achterx