DOQ

Dr. Wertenbroek: ‘Bij deze patiënt met Tourette werden dwangstoornis en depressie een groter probleem’

Een patiënt die je bijblijft, die impact heeft. Een patiënt met Gilles de la Tourette is niet per definitie het meest gebaat bij een neurologische behandeling. Grote kans dat er ook andere problemen in het spel zijn en dat het de voorkeur heeft hierop het accent te laten leggen, door een psycholoog of psychiater. Dr. Agnes Wertenbroek, neuroloog binnen Ziekenhuisgroep Twente (ZGT), zette een paar jaar geleden de eerste Nederlandse polikliniek op waarin de drie specialismen zijn vertegenwoordigd. Het verhaal over een van haar patiënten onderstreept het belang van deze formule. 

“Ik heb mijn opleiding tot neuroloog gevolgd in het HagaZiekenhuis”, vertelt neuroloog dr. Agnes Wertenbroek. “Neuroloog Theo van Woerkom, een van mijn opleiders, had er een polikliniek voor patiënten met het syndroom van Gilles de la Tourette. Ik mocht deze poli doen onder zijn begeleiding. Op een dag kwam een jongen van een jaar of acht op de poli, met zijn moeder. Hij had al langer dan een jaar bewegings- en geluidstics, wat betekende dat hij Tourette had. We hebben besloten hem te behandelen met medicatie.” 

Neuroloog dr. Agnes Wertenbroek

Dwangstoornis 

“Nadat ik de opleiding had afgerond, begon ik als neuroloog bij ZGT”, vervolgt ze. “In dezelfde periode verhuisde de jongen met zijn ouders van het westen naar het oosten van het land, zodat hij bij mij onder behandeling bleef. Gaandeweg bleek dat Gilles de la Tourette niet meer zijn ergste probleem was. Een dwangstoornis, waarvan we al op de hoogte waren in het HagaZiekenhuis, begon hem meer parten te spelen. De jongen hield allerlei lijstjes bij van dingen die hij in een bepaalde volgorde moest doen. Als hij twijfelde over de juiste volgorde, begon hij opnieuw. Anders werd hij onrustig.” 

“Terwijl dwangstoornissen zich voordoen bij twee tot tweeënhalf procent van de bevolking, is dit veertig tot zestig procent bij het syndroom van Gilles de la Tourette” 

Andere aandoeningen 

“Wie bij Tourette alleen kijkt naar tics, heeft een te beperkte blik. 85 procent van de patiënten heeft comorbiditeit. Terwijl bijvoorbeeld ADHD voorkomt bij twee procent van de algemene bevolking, is dit onder mensen met Tourette 55 procent. En terwijl dwangstoornissen zich voordoen bij twee tot tweeënhalf procent van de bevolking, is dit veertig tot zestig procent bij het syndroom van Gilles de la Tourette. Iemand met Tourette heeft ook een zeventien keer zo hoge kans op autisme. Angst, depressie, woede en gedragsproblemen worden eveneens vaker gezien bij personen met tics.” 

Schuivende panelen 

“Het is belangrijk te beseffen dat er sprake kan zijn van schuivende panelen tijdens iemands ziektegeschiedenis”, vindt Wertenbroek. “Dat zag ik dus bij mijn patiënt. Hij en zijn moeder vertelden me dat de tics niet zo’n groot probleem meer waren en dat de dwangstoornissen juist veel heftiger waren geworden. Bovendien ging de medicatie tegen Tourette gepaard met bijwerkingen. Daarop hebben we besloten het accent te verleggen en met andere medicatie de dwangmatigheden tegen te gaan.” 

“Iemand met Tourette kan verschillende ziektefases doormaken en dit syndroom hoeft niet in elke periode van het leven als grootste probleem te worden ervaren” 

Blijven gebruiken 

Dat had een positief effect: de dwangstoornis nam af. “In de loop der tijd hebben we vervolgens geprobeerd deze medicatie af te bouwen. Telkens diende zich dan een ander probleem aan: de jongen kreeg last van depressieve gevoelens. Het middel tegen dwangstoornissen is tegelijkertijd een antidepressivum en hielp hem dus ook depressies te onderdrukken. Uiteindelijk hebben we daarom geconcludeerd: het is verstandig om dit middel te blijven gebruiken. Na een jaar of twaalf heb ik hem, een jonge volwassen man inmiddels, in 2019 terugverwezen naar de huisarts, omdat hij stabiel was op deze medicatie.” 

Andere polikliniek 

“Ik denk nog regelmatig aan deze patiënt, omdat hij zo lang bij mij in behandeling is geweest, omdat zijn casus onderstreept dat iemand met Tourette verschillende ziektefases kan doormaken én dat dit syndroom niet in elke periode van het leven als grootste probleem hoeft te worden ervaren. Dit laatste is ook bekend van andere patiënten, en dat was voor mij een paar jaar geleden reden mijn Tourette-polikliniek anders in te richten. Ik dacht: stel, iemand met Tourette én autisme presenteert zich bij mij, maar autisme wordt als het grootste probleem ervaren. Dan ben ik niet de eerst aangewezen behandelaar. Daarom heb ik er een psycholoog en psychiater bij betrokken.” 

“Ik hoop dat mijn poli het kruispunt is waar wordt afgeslagen naar de voor het kind beste weg in deze levensfase” 

Levensfase 

“Concluderen we bij een kind met comorbiditeit dat bewegings- en geluidstics het belangrijkste ervaren probleem zijn? Dan ga ik behandelen. Maar is het voor de patiënt beter om vooral aandacht te geven aan bijvoorbeeld zijn ADHD, autisme of angststoornis? Dan komt een ander specialisme in beeld”, zegt de neuroloog. “Ik hoop dat mijn poli het kruispunt is waar wordt afgeslagen naar de voor het kind beste weg in deze levensfase. De woorden in deze levensfase zijn hier belangrijk. Neem een kind bij wie Tourette een groter probleem is dan autisme. Dan focussen we in de behandeling op Tourette. Maar misschien wordt autisme wel het belangrijkste probleem wanneer het kind naar de middelbare school gaat en daar alle bekende structuren mist. Dan is wellicht een ander behandelplan mogelijk.” 

Drie specialismen 

Op verzoek van de Nederlandse patiëntenvereniging, de Stichting Gilles de la Tourette, ben ik redacteur geweest bij een Nederlands handboek over het syndroom. Het is geen toeval dat ik dat heb gedaan met als andere redactieleden een psycholoog en psychiater. Ook tijdens congressen over het syndroom kom je tegenwoordig artsen uit alledrie de specialismen tegen.” 

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Minder administratie, beter contact

AI kan artsen ondersteunen door administratieve lasten te verlichten, ziet Juliën Rezek. Transcriptietools maken automatisch verslagen, waardoor artsen meer tijd hebben voor patiënten. “Hierdoor kunnen artsen dieper ingaan op klachten, wat resulteert in betere zorg.”

‘Laten we allemaal één stapje in elkaars domein zetten’

Zorgverleners hebben nog onvoldoende oog voor het verband tussen mentale klachten, hormonale klachten en hart- en vaatziekten bij vrouwen, aldus Sandra Kooij. Meer samenwerking tussen verschillende disciplines is nodig. “Kijk bij elkaar mee. Geef elkaar advies.”

Casus: oudere patiënte met reukproblemen

Op het spreekuur komt een 70-jarige vrouw in verband met problemen met ruiken. De problemen zijn enkele jaren eerder gestart. Initieel met minder goed ruiken (hyposmie), sinds een half jaar worden geuren steeds vaker als vies ervaren (kakosmie). Wat is uw diagnose?

Casus: man met klachten in de bovenbuik

Een man heeft in toenemende mate klachten van pijn in de bovenbuik. De pijn is zeurend en soms stekend en zit middenin de buik. Wat is uw diagnose?

Van tropenarts naar huisarts op Texel

Josine Blanksma werkte jarenlang als tropenarts voor Artsen zonder Grenzen en is een paar jaar geleden een nieuw avontuur aangegaan: ze werkt nu als huisarts op Texel. “Mijn nieuwe carrièrepad is heus niet minder uitdagend te noemen.”

‘Ik kan niet wachten op de eerste geprinte lasagne’

Ineke Obbema werkt met 3D-geprinte maaltijden voor mensen met slikproblemen bij het Máxima MC. De herkenbare vormen en verbeterde smaak bieden een opvallend alternatief voor traditionele gemalen voeding. “Je kunt meteen proeven dat er een chef-kok achter zit.”

Klimaatimpact onderzoeken voor een heel zorgpad

Lisanne Kouwenberg doet onderzoek naar de milieu-impact van zorgpaden. Dat kan aangrijpingspunten opleveren voor het verlagen van de klimaatimpact. “De meeste studies kijken naar één behandeling. Maar daar zit een heel traject omheen dat er ook aan bijdraagt.”

Help patiënten te stoppen met roken: ‘Minder zenden en meer interacteren’

Marieke Helmus combineert kunst en innovatie om het gesprek over stoppen met roken te starten. Met tools zoals een ‘Chat met je sigaret’-chatbot en humoristische ansichtkaarten helpt ze moeilijk bereikbare groepen om na te denken over hun rookgedrag.

Is er een dokter aan boord?

Wat doe je als er in een vliegtuig om een arts wordt gevraagd? Huisarts en luchtvaartgeneeskundige Peter Nijhof legt uit hoe medische noodgevallen in de lucht worden aangepakt, van de rol van artsen en cabinepersoneel tot het gebruik van medische kits en noodlandingen.

‘Stress verdient centrale plek in het consult’

Chronische stress, vaak gekoppeld aan sociale problemen, kan gezondheidsklachten veroorzaken. Feia Hemke pleit voor meer aandacht hiervoor in de spreekkamer en ontwikkelde tools om dit bespreekbaar te maken. “Hierdoor voorkom je onnodige medicalisering.”