Drs. Wilmer: ‘Vaak zit samen beslissen in subtiliteiten’

Een patiënt die je bijblijft, die impact heeft. Veel artsen denken dat ze goede een-tweetjes maken met hun patiënten, maar de waarheid is vaak anders. Zo ontdekte klinisch geriater drs. Judith Wilmer van het Catharina Ziekenhuis dat haar goedbedoelde vraag aan het eind van het consult niet altijd het gewenste effect heeft. Samen met de polikliniek Geriatrie heeft ze nu werk gemaakt van samen beslissen.

“Patiënten die gemotiveerder zijn voor hun behandeling. Betere behandelresultaten. Resultaten die aansluiten bij de precieze situatie van de patiënt. Artsen die hierdoor meer voldoening van hun werk hebben. Zie hier belangrijke voordelen die kunnen worden bereikt met samen beslissen. Het is niet verwonderlijk dat het Hoofdlijnenakkoord medisch-specialistische zorg streeft naar meer aandacht voor samen beslissen”, zegt klinisch geriater drs. Judith Wilmer.

“De meeste dokters zijn zich ook bewust van de voordelen”, vervolgt ze. “Maar het opmerkelijke is: uit observatieonderzoek blijkt dat de meeste artsen dénken dat ze al veel aan samen beslissen doen, terwijl het slechts in een derde tot een kwart van de gevallen daadwerkelijk gebeurt. De arts geeft bijvoorbeeld tijdens het consult niet expliciet aan dat er een beslismoment over de behandeling nadert. Of de dokter bespreekt niet alle behandelopties met de patiënt, maar maakt een selectie zonder de patiënt inspraak te geven.”

‘Samen beslissen komt pas werkelijk goed van de grond als dokters én patiënten erin worden getraind.

Andere interpretatie

Wilmer kan ook een voorbeeld geven uit haar eigen patiëntcontacten. “Ik had altijd het idee dat ik ruimte liet voor vragen. Aan het eind van het consult zei ik steevast tegen de patiënt: heeft u nog vragen? Tijdens een training leerde ik dat veel patiënten dit interpreteren als: het consult is ten einde, het is tijd om te vertrekken. Terwijl dat nu net niet mijn bedoeling was. Vaak zit het ‘em in dit soort subtiliteiten. Ik realiseer me nu nog meer dat het beter is om de patiënt expliciet uit te nodigen om vragen te stellen.”

Training kwetsbare ouderen

“Samen beslissen vergt iets van zowel dokter als patiënt. Het komt pas werkelijk goed van de grond als beiden erin worden getraind. Daarom hebben wij als polikliniek Geriatrie in augustus samen met KBO Brabant, de belangenvereniging van senioren in Noord-Brabant, een avond georganiseerd voor 25 kwetsbare ouderen uit een wijk in Eindhoven. Ik heb de senioren verteld over de samen beslissen-folder van Vilans,  waarna zij die hebben ingevuld.”

“De gemiddelde senior ervaart een drempel om behandelvragen te stellen aan een medisch specialist”

“Wij willen deze workshop ook gaan verzorgen voor andere patiëntcategorieën, maar het is nuttig om te beseffen dat vooral oudere patiënten baat hebben bij training in samen beslissen. De gemiddelde senior ervaart een drempel om behandelvragen te stellen aan een medisch specialist. Ook als je zelf denkt dat je een laagdrempelige arts bent die goed bezig is met samen beslissen, kunnen oudere patiënten dit heel anders ervaren, omdat ze vaak autoriteit-gevoelig zijn. Hun redenering is: de dokter heeft ervoor gestudeerd, die zal wel weten wat goed is, dus ik ga maar niet al te veel zeggen of al te veel vragen. Tegelijkertijd kan de dokter denken: als de patiënt niets vraagt of zegt, zal het wel goed zijn. Nodig als arts de patiënt juist uit vragen te stellen. Geef ook duidelijk aan wanneer het beslismoment is en wat de opties zijn. De drie goede vragen zijn een uitstekende basis.”

Belangrijk in het leven

Bij kwetsbare ouderen is het ook belangrijk al een vraag te stellen vóór de drie goede vragen, zegt ze. “Stimuleer ze om na te denken over de kwestie: wat is voor mij belangrijk in het leven en wat wil ik graag? De ene oudere zal bijvoorbeeld hechten aan het behoud van zijn mobiliteit, terwijl de andere er vrede mee heeft als hij niet meer goed kan lopen, zolang hij maar geen pijn heeft. Wat kwaliteit van leven is, wisselt heel erg per persoon, zeker bij kwetsbare ouderen. En de dokter kan niet automatisch weten wat de senior belangrijk vindt. Bij samen beslissen is dus idealiter het uitgangpunt: de dokter weet het meest van de medische kant, de patiënt weet het best wat in zijn of haar situatie gewenst in en samen spreken ze over dit alles.”

“Begin een behandeling niet op basis van verkeerde aannames”

Geen verkeerde aannamen

“Of de dokter altijd tijd heeft voor dit gesprek? Dat denk ik niet. Maar het is in elk geval zaak een behandeling niet te beginnen op basis van verkeerde aannames, want dat kan leiden tot een ontevreden patiënt, tot complicaties die hij niet verwacht had of tot onttrekking aan de behandeling. Het betaalt zich terug als je tijdens het eerste gesprek tijd investeert in uitleg over de behandelopties, de voor- en nadelen en over de consequenties voor de persoonlijke situatie van de patiënt. Het leidt tot betere kwaliteit van zorg én heeft als consequentie dat je in het vervolg van het proces minder tijd kwijt bent aan de patiënt.”

Catharina Ziekenhuis, Klinisch geriater Judith Wilmer, Samen beslissen