DOQ

Duurzaam gewichts­verlies: ‘Tem de hamster in je brein’

In zijn spreekkamer in het OLVG treft kinderarts Felix Kreier letterlijk en figuurlijk de zware ‘gevallen’. Zijn patiënten hebben niet alleen extreem overgewicht, vaak is er sprake van comorbiditeit waardoor de behandeling complex is. Kreier onderzocht waarom afvallen en op gewicht blijven zo verschrikkelijk moeilijk is. Hij ontwikkelde samen met oud-collega en intercollegiaal coach Maarten Biezeveld een methode waar jong én oud baat bij hebben.

In 2021 had de helft van de volwassen Nederlanders overgewicht, 14% had obesitas. Bij kinderen in de leeftijd tussen 4 en 12 jaar zijn deze percentages respectievelijk 15,5% en 3,6%. Het is dan ook niet vreemd dat in het concept Integraal Zorgakkoord duidelijke afspraken staan om met leefstijlinterventies overgewicht en obesitas aan te pakken. Koren op de molen voor Kreier en Biezeveld die met hun wetenschappelijk onderbouwde ‘Hamster-breinmethode’ mensen binnen en buiten het ziekenhuis helpen bij hun strijd tegen de kilo’s. Samen keren zij zich tegen het paradigma dat afvallen een kwestie is van discipline en doorzettingsvermogen.

Kinderartsen Felix Kreier en Maarten Biezeveld (l)

“Omdat je hamster al miljoenen jaren uitgaat van schaarste zal hij je altijd aanzetten tot eten, ook al is er tegenwoordig genoeg voedsel te vinden”

Kinderarts Felix Kreier

Langzaam

Een idee dat helaas ook onder veel artsen leeft, volgens Kreier. “Het gaat niet om een gebrek aan ruggengraat. Afvallen is gewoon heel erg moeilijk door de manier waarop je brein werkt. Als je dat begrijpt, dan snap je ook dat de oplossing zit in hele kleine stapjes je leefstijl aanpassen.” Het is de hoofdboodschap van de Hamster-breinmethode die Kreier en Biezeveld beschrijven in hun boek Hamster in je brein­. Aanvullend bieden ze een digitaal ondersteuningsprogramma met oefeningen om langzaam en stapsgewijs blijvend gewicht te verliezen. Kreier: “In de spreekkamer stel ik standaard de vraag: Hoelang denk je dat het gaat duren om af te vallen? De meeste kinderen antwoorden dan ‘twee of drie weken’. Maar afvallen lukt alleen als het langzaam gebeurt, en dat is waar we mensen met onze methode bewust van willen maken.”

Hypothalamus

In een traag tempo kilo’s kwijtraken is volgens Kreier en Biezeveld noodzakelijk omdat anders de hamster in je brein zich tegen je keert. “Je gebruikt met name drie hersengebieden bij het veranderen van je leefstijl: de prefrontale cortex, het limbisch systeem en de hypothalamus,” legt Kreier uit. “Je prefrontale cortex helpt je bij het maken van beslissingen en een plan, en je limbisch systeem bij het gemotiveerd blijven om je plan door te zetten. Maar wil je blijvend gewicht verliezen, dan moet je met name begrijpen hoe de hypothalamus functioneert.” Kreier en Biezeveld beschouwen de hypothalamus als een hamster – een aaibaar maar ook driftig knaagdier dat alleen maar bezig is met overleven. Kreier: “De hamster is essentieel, want hij zorgt onder andere voor een goede bloeddruk, temperatuur, vochtbalans en energievoorraad. Omdat je hamster al miljoenen jaren uitgaat van schaarste zal hij je altijd aanzetten tot eten, ook al is er tegenwoordig genoeg voedsel te vinden.”

“Door in korte tijd 5 kilo af te vallen raakt de hamster in paniek; hij doet er alles aan om te zorgen dat je die 5 kilo weer erbij eet, plus 5 voor de zekerheid”

Kinderarts Maarten Biezeveld

Boze hamsters

Wil je duurzaam afvallen dan zul je je hamster moeten temmen zonder hem boos te maken. “Ga je te snel, bijvoorbeeld met een crashdieet, dan denkt je hamster dat er een noodtoestand is”, zegt Biezeveld. “Door in korte tijd 5 kilo af te vallen raakt hij in paniek. Het resultaat: je hamster doet er alles aan om ervoor te zorgen dat je die 5 kilo er weer bij eet, plus 5 voor de zekerheid. Het bekende jojo-effect dat veel mensen zullen herkennen. Boze hamsters komen altijd terug, zeg ik altijd.” De Hamster-breinmethode is erop gestoeld om de hamster tevreden te houden. Aan de hand van verschillende oefeningen leer je in kleine stapjes bewustere keuzes te maken.

“Pak je agenda en anticipeer op moeilijke momenten voor de komende week”

Kinderarts Maarten Biezeveld

Oefenen

Een favoriete oefening van Biezeveld: Pak je agenda en anticipeer op moeilijke momenten voor de komende week. “Als je weet dat de kans groot is dat je woensdag na een hele dag vergaderen op station WTC Zuid zwicht voor een saucijzenbroodje, kun je een plan maken en bijvoorbeeld een appel meenemen.” Een andere opdracht is het plakken van een plaatje van een hamster op de koelkast of voorraadkast als reminder aan je doel om af te vallen. Biezeveld: “Een effectieve opdracht. Deelnemers stuurden ons massaal foto’s van hun met hamsters beplakte koelkasten!”

“Je bereikt het meest als je begrip toont”

Kinderarts Felix Kreier

Toon begrip

Hebben Kreier en Biezeveld nog een suggestie voor zorgcollega’s? “Het is in elk geval belangrijk respectvol te blijven. Niet alleen naar de patiënten toe, maar ook als je over hen praat met collega’s. Realiseer je dat het vaak mensen zijn die jaren en jaren strijden tegen de kilo’s, ze zijn teleurgesteld, boos, verdrietig, radeloos, wanhopig. Je bereikt het meest als je begrip toont.” 

Meer informatie over de Hamster-breinmethode op www.hausofhamster.com.

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Tussen de spreekkamer en het schetsboek: arts met beeld als tweede taal

Aios dermatologie Loes Vos maakt naast haar werk medische illustraties. Voor collega’s, patiënten én landelijke campagnes vertaalt ze complexe informatie naar helder beeld. “Ik teken bijna bij elk consult wel iets uit.”

Casus: patiënte met dyspnoe en oedeem in het gelaat

Een 66-jarige vrouw presenteert zich met sinds drie weken progressief verminderde inspanningstolerantie en met name ’s ochtends een zwelling van het gelaat. Overdag verbeteren de klachten deels. Wat is uw diagnose?

Wat je verwacht, voel je: wat zorgverleners kunnen leren van placebo-effecten

Wat patiënten verwachten, beïnvloedt direct hoe zij pijn of bijwerkingen ervaren. Henriët van Middendorp legt uit hoe placebo- en nocebo-effecten werken, en hoe zorgverleners deze bewust en ethisch kunnen inzetten in de praktijk.

Trots op goed werkend meld­systeem voor bijwerk­ingen

Agnes Kant wijst op het belang van meer onderzoek naar bijwerkingen en roept zorgverleners op te blijven melden bij het Bijwerkingenmeldsysteem. “Van 70% van de geneesmiddelen is nog onduidelijk of deze veilig tijdens de zwangerschap gebruikt kunnen worden.”

Wandelend naar een betere gezondheid

Matthijs van der Poel combineert als huisarts en sportliefhebber zorg en beweging. Met stichting Looprecept wandelt hij wekelijks met patiënten – goed voor lijf, hoofd én verbinding. “Het is heel laagdrempelig en dat verklaart denk ik ook het succes.”

De patiënt doet lastig, en dan?

Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis kunnen soms veel losmaken, zowel in het behandeltraject als bij de arts. Thom van den Heuvel geeft handvatten voor het omgaan met deze patiëntengroep. “Het contact vraagt meer tijd en legt tegelijk emotionele druk op de arts."

Vind meertalige zorgverleners via ikspreekmeerdan.nl

Als anios in een huisartsenpraktijk in Amsterdam merkte Daan Frehe dat taal voor veel patiënten een barrière vormt voor het krijgen van goede zorg. “Via ikspreekmeerdan.nl kan nu een zorgverlener met een gedeelde taal en cultuur gevonden worden. Dat is enorm waardevol.”

Casus: man met een veranderde vlek op het been

Een 72-jarige man presenteert zich op uw spreekuur met een veranderde plek op het bovenbeen rechts. De vlek is gegroeid en van kleur veranderd. De patiënt heeft een licht huidtype en een voorgeschiedenis van basaalcelcarcinoom. Wat is uw diagnose?

Maak van wachttijd in de ggz hersteltijd: vijf praktische adviezen

Sanne Booij en Christien Slofstra willen af van de stille wachttijd in de ggz. Met hulp van de huisarts kan het herstel al beginnen, nog vóór de intake. “Deze periode hoeft geen verloren tijd te zijn.”

Beteugelen geneesmiddel­prijzen noodzakelijk voor betaalbare zorg

Wilbert Bannenberg strijdt met Stichting Farma ter Verantwoording tegen excessieve geneesmiddelprijzen. Zijn missie: winsten beteugelen om zorg toegankelijk te houden. “Geneesmiddelprijzen moeten beteugeld gaan worden, anders wordt de zorg onbetaalbaar.”