DOQ

Een duik die indruk maakt

Of hij echt de eerste patiënt in Nederland met koraaldermatitis op zijn spreekuur had, weet de Nijmeegse huisarts, medisch manager en universitair docent Pim Keurlings niet. Zeker is wel dat hij samen met dermatoloog Heleen de Koning de eerste Nederlandse casus van koraaldermatitis heeft beschreven. Het artikel werd deze zomer door het tijdschrift Huisarts & Wetenschap genomineerd voor de casuïstiekprijs 2022.

Koraal behoort net als kwallen en zeeanemonen tot de neteldieren. Om een prooi te verlammen of om roofdieren af te schrikken, ontladen ze via hun netelcellen toxines, zoals histamines en catecholamines.  Als gevolg hiervan, bijvoorbeeld na contact met koraal tijdens diepzeeduiken, ontstaat een lokale huidreactie: koraaldermatitis. De huiduitslag kan direct optreden of binnen enkele uren. Soms ontstaan de eerste verschijnselen pas na enkele dagen of weken.  

“Koraaldermatitis lijkt een exacte stempel van het veroorzakende koraal“

Huisarts Pim Keurlings

Stempel op de huid

Kenmerkend voor koraaldermatitis is het patroon dat op de huid zichtbaar wordt. “Het lijkt een exacte stempel van het veroorzakende koraal“, vertelt Keurlings. Was het koraal bloemvormig, dan is de tekening op de huid in dezelfde bloemvorm. Het veelvoorkomende hersenkoraal veroorzaakt dermatitis met een cerebriform uiterlijk.

Klachten

Volgens Keurlings verloopt koraaldermatitis over het algemeen niet ernstig. “De klachten blijven veelal beperkt tot kortdurende huidklachten. De aangedane huid is branderig, steekt, jeukt, en kan blaren vertonen.“ Sporadisch leidt koraalcontact tot een systemische reactie, meestal als een patiënt langdurig en met een groot lichaamsoppervlak in aanraking is geweest met het koraal. Dan kunnen misselijkheid, koorts, epilepsie en zelfs overlijden optreden.

Speurwerk

Het artikel in het tijdschrift Huisarts & Wetenschap kwam tot stand nadat Keurlings voor het eerst een patiënt met koraaldermatitis op zijn spreekuur zag. De patiënt kon zich het contact met het koraal nog goed herinneren. Tijdens een duiktocht op Bonaire, twee weken eerder, was hij met een blote knie langs koraal geschaafd en een week later ontstond een rode, jeukende uitslag.  Na enig speurwerk via internet meldde hij zich bij Keurlings met het vermoeden van koraaldermatitis. Het vermoeden werd bevestigd via een e-consult met dermatoloog De Koning in de Mauritskliniek.

“Gezien het huidige reisgedrag komt het misschien vaker in de Nederlandse spreekkamer terecht dan we denken”

Houvast

Keurlings en De Koning besloten om de casus op te schrijven. Zelf hadden ze nauwelijks wetenschappelijke literatuur over koraaldermatitis kunnen vinden. In Nederland bleek er nog nooit over gepubliceerd te zijn en Pubmed bevatte slechts 58 artikelen over dit onderwerp, waarvan 19 relevant. Niet zo vreemd voor een zeldzame, milde aandoening, vindt Keurlings.  “Tegelijkertijd is het wel goed om houvast te hebben. Gezien het huidige reisgedrag komt het misschien vaker in de Nederlandse spreekkamer terecht dan we denken. Als je het kunt herkennen, kun je ook goed uitleggen wat het is, de behandelopties afwegen en de patiënt geruststellen.”     

“De huid spoelen met (zee)water blijkt te helpen”

Behandelen

Hoewel behandelen niet noodzakelijk is – koraaldermatitis verdwijnt spontaan na enkele weken zonder littekens na te laten – kunnen de klachten behoorlijk vervelend zijn. “We adviseren om de middelen in te zetten die we ook gebruiken voor huidaandoeningen zoals eczeem. Dus antihistaminica en corticosteroïden (klasse 2 tot 4). Bij pijn is pijnstilling aan te raden.”  
In de acute fase, direct na het contact met het koraal, kunnen eenvoudige middelen de klachten indammen. “De huid spoelen met (zee)water blijkt te helpen. Of het aanbrengen van een 5% azijnzuur (keuken- of schoonmaakazijn). Het zuur neutraliseert het alkalische gif.”

Duikpak

Voorkomen kan natuurlijk ook. Als duikers een volledig bedekkend duikpak dragen, lopen ze geen enkel risico. “Maar veel duikpakken zijn tot de knie. Zoals het pak van de patiënt die bij mij op het spreekuur kwam. Duikscholen zouden hier meer aandacht aan kunnen besteden.”

Referentie: Keurlings, P, De Koning H. Een jeukend souvenir van het duiken. Huisarts Wet 2022; 8: 33-35

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Minder administratie, beter contact

AI kan artsen ondersteunen door administratieve lasten te verlichten, ziet Juliën Rezek. Transcriptietools maken automatisch verslagen, waardoor artsen meer tijd hebben voor patiënten. “Hierdoor kunnen artsen dieper ingaan op klachten, wat resulteert in betere zorg.”

‘Laten we allemaal één stapje in elkaars domein zetten’

Zorgverleners hebben nog onvoldoende oog voor het verband tussen mentale klachten, hormonale klachten en hart- en vaatziekten bij vrouwen, aldus Sandra Kooij. Meer samenwerking tussen verschillende disciplines is nodig. “Kijk bij elkaar mee. Geef elkaar advies.”

Casus: oudere patiënte met reukproblemen

Op het spreekuur komt een 70-jarige vrouw in verband met problemen met ruiken. De problemen zijn enkele jaren eerder gestart. Initieel met minder goed ruiken (hyposmie), sinds een half jaar worden geuren steeds vaker als vies ervaren (kakosmie). Wat is uw diagnose?

Casus: man met klachten in de bovenbuik

Een man heeft in toenemende mate klachten van pijn in de bovenbuik. De pijn is zeurend en soms stekend en zit middenin de buik. Wat is uw diagnose?

Van tropenarts naar huisarts op Texel

Josine Blanksma werkte jarenlang als tropenarts voor Artsen zonder Grenzen en is een paar jaar geleden een nieuw avontuur aangegaan: ze werkt nu als huisarts op Texel. “Mijn nieuwe carrièrepad is heus niet minder uitdagend te noemen.”

‘Ik kan niet wachten op de eerste geprinte lasagne’

Ineke Obbema werkt met 3D-geprinte maaltijden voor mensen met slikproblemen bij het Máxima MC. De herkenbare vormen en verbeterde smaak bieden een opvallend alternatief voor traditionele gemalen voeding. “Je kunt meteen proeven dat er een chef-kok achter zit.”

Klimaatimpact onderzoeken voor een heel zorgpad

Lisanne Kouwenberg doet onderzoek naar de milieu-impact van zorgpaden. Dat kan aangrijpingspunten opleveren voor het verlagen van de klimaatimpact. “De meeste studies kijken naar één behandeling. Maar daar zit een heel traject omheen dat er ook aan bijdraagt.”

Help patiënten te stoppen met roken: ‘Minder zenden en meer interacteren’

Marieke Helmus combineert kunst en innovatie om het gesprek over stoppen met roken te starten. Met tools zoals een ‘Chat met je sigaret’-chatbot en humoristische ansichtkaarten helpt ze moeilijk bereikbare groepen om na te denken over hun rookgedrag.

Is er een dokter aan boord?

Wat doe je als er in een vliegtuig om een arts wordt gevraagd? Huisarts en luchtvaartgeneeskundige Peter Nijhof legt uit hoe medische noodgevallen in de lucht worden aangepakt, van de rol van artsen en cabinepersoneel tot het gebruik van medische kits en noodlandingen.

‘Stress verdient centrale plek in het consult’

Chronische stress, vaak gekoppeld aan sociale problemen, kan gezondheidsklachten veroorzaken. Feia Hemke pleit voor meer aandacht hiervoor in de spreekkamer en ontwikkelde tools om dit bespreekbaar te maken. “Hierdoor voorkom je onnodige medicalisering.”