Endome­triose vraagt om zeer gewogen counselen

Er kan hem niet genoeg aandacht zijn voor de aandoening endometriose. Maar bovenal ziet gynaecoloog Velja Mijatovic graag meer aandacht voor de endometriosepatiënt. Ga niet te snel opereren, benadrukt hij, maar ontrafel waar de patiënt echt mee geholpen is. Die boodschap verkondigt hij ook in een recent wetenschappelijk artikel.

Was de keuze voor behandeling bij endometriose maar in een gemakkelijke beslisboom te gieten. Dan wisten zowel arts als patiënt direct waar ze aan toe waren. Maar volgens Velja Mijatovic, hoofd Endometriosecentrum van het Amsterdam UMC, hangt het er meestal vanaf: van de ernst en uitgebreidheid van de aandoening, maar ook van de levensfase van de patiënt, de mate van invaliditeit en de bereidheid om eventuele bijwerkingen van medicatie voor lief te nemen.

Succesverhalen

Mijatovic, ook hoogleraar op het gebied van endometriose, ziet in zijn derdelijns centrum vrouwen met de ernstigste vormen van endometriose. “Vanmiddag nog zag ik een patiënt die eerder vanuit een ander ziekenhuis bij ons was gekomen. Ze had al een paar operaties achter de rug, maar nog altijd pijn. Wij hebben haar onderzocht en een nieuw middel aangeraden om de pijnklachten te verminderen. Vandaag vertelde ze dat ze een ander mens was sinds dat middel. Haar man zei het nog het treffendst: ‘Ik heb mijn vrouw weer terug.’ De duizeligheid die optreedt als bijwerking van de medicatie neemt ze voor lief.”
Relatieve succesverhalen als deze zijn er niet altijd. Ook daarom pleit Mijatovic met zijn Italiaanse collega Paolo Vercellini in een recent artikel in Human Reproduction voor zorgvuldige afwegingen. “Ons verhaal is eigenlijk een repliek op een eerder artikel over endometriose. Daarin wordt de chirurgische behandeling nogal opgehemeld.”  

Operatie

“Bij endometriose kun je niet zo zwart-wit zeggen wat de beste behandeling is”, stelt Mijatovic. “Natuurlijk is opereren nodig als er sprake is van dreigende orgaanschade of een calamiteit als een afsluiting van een darm of urineleider. Maar een operatie is niet zaligmakend. Je moet ook de risico’s bespreken. Na een operatie hebben patiënten een kans van tien procent per jaar dat de endometriose terugkomt. Ook kunnen negatieve effecten optreden, bijvoorbeeld door littekenweefsel na de operatie.”
Medicatie kan ook eerste keuze zijn, pijnmedicatie of hormonale middelen. “Je moet met de patiënt heel goed praten over de voor- en nadelen hiervan. Een deel van de vrouwen moet helaas een prijs betalen in de vorm van bijwerkingen. Maar het is niet aan ons artsen om de beslissing voor hen te nemen. Wij moeten zeer gewogen counselen, de kunst is om te balanceren met de voorlichting en de juiste informatie te geven.”

“Patiënten zien een dokter die niets weet van hun lijden”

Lange weg

Mijatovic ziet dat zijn patiënten vaak een lange weg afleggen. “De huisarts start vaak met orale anticonceptie om de klachten te laten verminderen. Als de problemen blijven, gaan ze naar de gynaecoloog waar andere medicatie of een operatie wordt overwogen. Tegen de tijd dat de vrouwen in de derde lijn komen is er al veel gedaan en moeten we echt kijken wat er aan de hand is en wat nog de mogelijkheden zijn.”
Empathie tonen hoort er dan zeker bij, zo schrijft hij ook in zijn artikel in Human Reproduction. “Veel patiënten met chronische pijn laten weten dat ze zich niet gehoord voelden. Ze zien aan de andere kant van het bureau een dokter die niets weet van hun lijden.” Daarom wil Mijatovic zijn collega-gynaecologen op het hart drukken om de eigen beperkingen te kennen en te proberen de lange weg van patiënten wat korter te maken. “Zorg dat je bent aangesloten bij een expertisecentrum voor endometriose, het netwerk van deze centra breidt zich in rap tempo uit.”  

Lifestyle

Ook Mijatovic weet dat hij zijn eigen beperkingen als endometriosespecialist moet kennen. “Noch een operatie, noch medicatie kan endometriose genezen. Vroeger werden menstruele klachten van vrouwen vaak genormaliseerd, nu willen we vrouwen helpen. Daarnaast onderzoeken wij ook interventies op het gebied van lifestyle, zoals voeding, yoga en mindfulness. Die lijken de kwaliteit van leven te verhogen en ondersteunen zo onze reguliere behandeling.”

Referentie: Mijatovic, V., Vercellini, P. Towards comprehensive management of symptomatic endometriosis: beyond the dichotomy of medical versus surgical treatment. Hum Reprod. 2024 Jan 10.

Lees meer over: