Groene bevalling: CO2-neutraal met de helft aan afval

Redactioneel

Astrid van den Hoek

31 augustus 2022

Gynaecoloog Bas van Rijn vertelt graag over footprints, recyclen en het bevorderen van ‘awareness’ rondom duurzaamheid bij collega’s. Binnen het Erasmus MC is hij kartrekker van de ‘Groene bevalling’, een tweejarig project met een aantal partners om een ziekenhuisbevalling CO₂-neutraal te krijgen. “Kinderen die nu geboren worden en hun ouders verwachten dat we onze maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen”, stelt hij. “Juist zij gaan het meest merken van de klimaatverandering.”

Het idee voor het project ontstond volgens gynaecoloog Bas van Rijn doordat steeds meer patiënten vroegen hoe het duurzame beleid van het ziekenhuis eruitziet. “Ik ben gaan nadenken over hoe de zorg duurzamer kan. Dat wekte weer de interesse van mensen die binnen het ziekenhuis met waardegedreven zorg bezig zijn. Voor patiënten is goede zorg ook zorg die het klimaat niet belast. Pasgeboren kinderen en hun ouders moeten we betrekken bij de groene zorg, zij verwachten van ons dat we onze maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Juist deze kinderen gaan het meest merken van de klimaatverandering.”

“Je schrikt soms van het gebruik aan materiaal. Na een ziekenhuisbevalling staat er een vuilniszak vol”
Gynaecoloog Bas van Rijn

Groene bevalling

De term ‘groene bevalling’ is wellicht wat verwarrend, want van het daadwerkelijke bevallen wat de moeder doet valt in principe weinig ‘groens’ te maken. Maar kijkend naar wat er bijvoorbeeld aan materialen en zorg bij komt kijken om die bevalling goed te laten verlopen, valt er nog flink wat winst te behalen. Zeker bij ziekenhuisbevallingen. “Je schrikt soms van het gebruik aan materiaal”, zegt Van Rijn. “In Nederland worden ongeveer 165.000 kinderen per jaar geboren, waarvan zo’n 70% in het ziekenhuis. Na een ziekenhuisbevalling staat er een vuilniszak aan gebruikt materiaal. Reken maar uit… Die hoeveelheid afval willen we in de komende jaren gaan halveren.”

Impact

In een vlog van het Erasmus MC op LinkedIn en YouTube over het project is te zien hoe de plastic kolfflesjes die moeders in het ziekenhuis gebruiken gerecycled worden. Ook is er vanuit het landelijke initiatief Groene Verloskamer een herbruikbare materialenkit ontworpen. “Als we in het hele land die set gaan gebruiken bij ziekenhuisbevallingen, scheelt dat zo’n 20-30% aan CO₂-footprint”, rekent Van Rijn voor.
Veel van de impact van ‘groener materiaal’ zit volgens hem verborgen in bijvoorbeeld het inkooptraject en het productieproces. “Minder handschoengebruik is sowieso een goed idee, om een voorbeeld te geven. Maar er moet ook met de producenten van die handschoenen worden gekeken hoe zij CO₂ kunnen verminderen.” Met de TU Delft en de Erasmus Universiteit heeft het Erasmus MC inmiddels een samenwerkingsproject om nieuwe materialen te ontwerpen en manieren te zoeken om de materialen te verwerken.

Nulmeting

Om de impact van alle maatregelen vanuit het project de ‘Groene bevalling’ goed in kaart te kunnen brengen, moet er eerst een nulmeting komen van de huidige geboortezorg, legt Van Rijn uit. “We werken hiervoor samen met consultants van Metabolic die onze materiaalstromen analyseren. Binnenkort hebben we voor een bevalling in kaart wat de footprint is.” Belangrijk daarbij is om te kijken waar de ‘hotspots’ zitten in gebruik van materiaal en de milieu-impact ervan. Zo wordt duidelijk waar maatregelen het meeste effect zullen hebben. “In een eerder project hebben wij dit uitgebreid op de IC gedaan en dat gaan we nu een vervolg geven. Met dit groene project willen we afdeling-overstijgend werken om zo de ‘patiënt journey’ in kaart te brengen.”

“Door herontwerp van de zorg kun je bijvoorbeeld sommige metingen thuis doen, zoals bloeddruk meten of thuis de hartslag van de baby in de gaten houden”

Passende zorg

Bij duurzame zorg gaat het niet alleen om wat de zorgverlener kan doen om minder materialen te gebruiken, maar ook hoe de zorg zelf anders kan worden georganiseerd. “Een patiënt ligt bijvoorbeeld een aantal dagen in het ziekenhuis bij het inleiden van de bevalling. Je zou kunnen kijken of de eerste dagen de patiënt misschien toch thuis kan blijven en wat er nodig is om daar veilig op te sturen. Hier worden op landelijk niveau plannen voor gemaakt”, zegt van Rijn.
Contactmomenten en geruststelling moet je echter niet zomaar wegstrepen tegenover het milieu, vindt hij. “Wat wij willen is passende zorg. Als je eigenlijk al genoeg informatie hebt om samen met de patiënt een beslissing te nemen over het beleid, dan niet weer meer onderzoeken gaan doen. En door herontwerp van de zorg kun je bijvoorbeeld sommige metingen thuis doen, zoals bloeddruk meten of thuis de hartslag van de baby in de gaten houden. Dat scheelt weer in ziekenhuisbezoeken. Belangrijk is wel dat de kwaliteit van zorg gelijk blijft of beter is en dat het in overleg met de patiënt gebeurt.”

“Ziekenhuizen moeten niet concurreren maar samenwerken, want in je eentje los je het klimaatprobleem niet op!”

Bewustwording

Aan vakgenoten wil Van Rijn meegeven dat het belangrijk is om bewustwording over het klimaat te stimuleren onder collega’s voor ze beginnen met een duurzaamheidsproject. “Je moet sommigen eerst wakker schudden dat het klimaat écht belangrijk is. Verder is het belangrijk om in een vroeg stadium te investeren in kennis, en waar kennis ontbreekt op zoek te gaan naar samenwerkingen. Ziekenhuizen moeten op dit gebied niet concurreren maar samenwerken, want in je eentje los je het klimaatprobleem niet op!”