DOQ

Grootste stressfactor onder zorgprofessionals, hoe ermee om te gaan?

Artsen en zorgprofessionals gaan voortdurend gebukt onder een continue stroom aan prikkels en aan een structureel gebrek aan rust en kalmte. Overigens zonder dat zij zich dat altijd realiseren. Als we kijken naar de ‘oer’-systemen die eenieder nog in zich heeft, zien we dat deze systemen uit balans zijn. Door gerichte aanpassingen is het mogelijk om de balans weer terug te brengen. Sandra Sanders, coach en trainer voor Touch, is gespecialiseerd in de begeleiding van zorgprofessionals bij stress- en burn-outklachten. In dit artikel legt zij uit waardoor artsen en zorgprofessionals zo gestrest raken, en hoe zij dit kunnen aanpakken.

Als ik mijn cliënten de waarde van rust wil laten (her)ontdekken, maak ik altijd dankbaar gebruik van onze geschiedenis als jagers en verzamelaars. Om te overleven moesten we zorgen dat we te eten hadden, dus gingen we op jacht. Tijdens die jacht moest je uitkijken dat je niet zelf een prooi werd. Als dat lot je was bespaard, nam je de gevangen haas of ree naar je grot om daar in alle rust en tevredenheid je buit op te peuzelen.

Dit verhaal illustreert de drie manieren waarop onze hersenen onze emoties reguleren: ten eerste via het jaagsysteem (zorgen dat je te eten hebt; drijfveer is begeerte en bevrediging en beloning zijn het doel), ten tweede via het gevaar- en beschermsysteem (voorkomen dat je opgegeten wordt; dit systeem is alert op dreiging en gevaar en heeft als doel je te beschermen) en ten derde door het kalmtesysteem (jezelf weer tot rust brengen, niets hoeft, je kunt ontspannen, je bent veilig of in harmonie samen met anderen).

Jaagsysteem

Deze ‘oer’-systemen hebben ook nog altijd hun invloed op onze hedendaagse levens. Zo vinden we het jaagsysteem bijvoorbeeld terug in onze carrières, in succes boeken, doelen stellen en behalen, seks, status, enzovoort. Als het jaagsysteem echter te veel aandacht krijgt, zie je alleen nog wat er allemaal moet gebeuren. En als je iets hebt bereikt vier je dat niet, maar ga je direct over naar het volgende doel. Oftewel: het is nooit genoeg. Het is nooit klaar.

Gevaar- en beschermsysteem

Het gevaar- en beschermsysteem is bijvoorbeeld te herkennen aan alert zijn op concurrentie (bijvoorbeeld voor die gewilde opleidingsplek), de lat hoog leggen zodat je geen kritiek of klachten krijgt (van opleiders, collega’s, patiënten, met als ‘grote donkere wolk’ het tuchtrecht), aan perfectionisme, et cetera. Als dit systeem dominant is, vermijd en controleer je veel. Je begint er niet aan omdat je bang bent fouten te maken, of om ‘door de mand te vallen’. Je wilt voorkomen dat je in een kwetsbare positie terechtkomt. Je doet aan zelfkritiek en bekijkt ook anderen kritisch. Of je controleert nógmaals of je bij die ene patiënt toch echt niets over het hoofd hebt gezien, en piekert er vervolgens ’s nachts over. ‘Heb ik wel…’, denk je dan. Als coach van artsen en zorgprofessionals zie ik dit zo vaak! Door de aard van het werk en vanuit de (zorg)cultuur is het zeker verklaarbaar, maar zorg ten minste dat de scherpe kantjes er vanaf gaan. Artsen en zorgprofessionals die zó op hun qui-vive en angstig zijn, ondermijnen hun veerkracht en zelfvertrouwen. Ze verliezen er de verbinding met zichzelf en anderen door.

Kalmtesysteem

Het kalmtesysteem zien we terug in rust, kalmte, ontspanning, tevreden terugkijken als je iets hebt bereikt, successen vieren, je verbonden voelen met anderen, enzovoort. Terwijl je binnen het gevaar- en beschermsysteem een gevoel van veiligheid creëert met behulp van strategieën zoals vermijding, controle, verbergen, compensatie, zelfkritiek. Het kalmtesysteem gaat ook over veiligheid, maar dan gezonde veiligheid. In het Engels hebben ze er twee termen voor: safety versus safeness.

Stress en onbalans

Als artsen en andere zorgprofessionals (veel) stress ervaren, zijn deze drie systemen niet in balans. Het jaagsysteem en het gevaar- en beschermsysteem zijn dominant en krijgen alle aandacht (beide zijn sterk met elkaar verbonden en beïnvloeden elkaar). Het kalmtesysteem bungelt er in dit geval maar zo’n beetje bij. Een dergelijke disbalans leidt tot stress. Dieren zoeken het kalmtesysteem automatisch op na een stressvolle situatie. Maar bij mensen spelen tal van motieven om de oplossing voor het gevaar- en beschermsysteem in het jaagsysteem te zoeken in plaats van in het kalmtesysteem. Het kalmtesysteem behoeft dringend herwaardering. Een belangrijke stap om stress te verminderen is dan ook om jezelf te leren kalmeren.

Hoe verhouden de systemen zich

Misschien herken je aspecten van bovenstaande jaagsysteem en gevaar- en beschermsysteem in je eigen manier van denken, voelen en gedrag. Als je hiermee aan de gang wilt, komt hier een mooie oefening. Breng voor jezelf in kaart hoe de drie systemen zich bij jou tot elkaar verhouden. Teken met behulp van drie cirkels hoe groot ze ten opzichte van elkaar zijn en wat in elk van die cirkels zit. Vraag jezelf vervolgens af: wat zou je jezelf gunnen, wat is je wens, wat je behoefte? En wat is daarvoor dan nodig binnen die drie systemen?

Een van mijn cliënten verwoordde de groottes van de drie systemen als een meloen, een appel en een hazelnootje. Drie keer raden welk systeem het hazelnootje was…


Sandra Sanders is coach en trainer op het gebied van stress- en burn-outklachten (zie www.sanderscoaching.nl) en tevens aangesloten bij het netwerk voor Touch training & coaching. Sanders is gespecialiseerd in de begeleiding van artsen.

 


Dit artikel is geschreven voor Touch training & coaching voor persoonlijke en beroepsmatige ontwikkeling van professionals in de zorgsector. Het artikel is eerder gepubliceerd op de website van Touch.

 

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Casus: jongen met gepig­menteerde huid­afwijking

Een tienjarige jongen heeft een opvallende laesie op de rechterbovenarm. Bij navraag blijkt deze laesie al jaren aanwezig. In de familie komen geen melanomen voor. De jongen heeft een blanco voorgeschiedenis. Wat is uw diagnose?

Casus: man met klachten van moeizaam plassen

Een man komt met een doorgemaakte blaasontsteking op uw spreekuur. Plassen gaat al een paar jaar langzaamaan moeilijker en moeilijker. De straal is zwak, nogal eens sproeiend en er wordt bijna altijd wat nagedruppeld. Persen helpt niet echt. Wat is uw diagnose?

Iedere arts moet zich voorbereiden op een leven lang leren

Welzijn is een voorwaarde voor professionele en persoonlijke ontwikkeling. En dat is in de medische sector meer dan ooit een punt van zorg, vindt Marjolein van de Pol. “De nieuwe bewegingen moet je gewoon volgen, in welke fase van je carrière je ook zit.”

‘‘Minder eten en meer bewegen’ is echt een misvatting’

Mensen met obesitas hebben vaak te maken met negatieve vooroordelen, ook in de zorg. Daardoor vermindert de kwaliteit van zorg, legt Paige Crompvoets uit. “Uit mijn onderzoek bleek dat mensen met obesitas soms belachelijk gemaakt worden door hun zorgverleners.”

Whispp biedt oplossing voor mensen met stem- en spraak­problemen

Joris Castermans ontwikkelde Whispp, een app die met behulp van AI fluister- en aangedane spraak kan omzetten in een heldere en natuurlijke stem. “Wie nog audio- of video-opnames heeft van de gezonde stem, kan met Whispp de eigen stem van vroeger creëren.”

Artsen voor Kinderen helpt kinderen met een chronische ziekte of beperking

Michel Weijerman van Stichting Artsen voor Kinderen vertelt over hun projecten voor betere zorg en welzijn voor kinderen met een chronische aandoening. “Zo’n 200 zorgprofessionals zijn op vrijwillige basis bij onze poli betrokken. Binnen 48 uur krijg je antwoord.”

Casus: patiënte met dagelijkse neusbloedingen

Een patiënte is de dagelijkse neusbloedingen rechts helemaal zat. Door het dichtknijpen van de neus gedurende 10 minuten stopt de bloeding wel steeds. Wat is uw diagnose?

‘Wees alert op opioïd­misbruik bij patiënten op SEH’

Opioïdgebruik komt bij SEH-patiënten vaker voor dan gemiddeld. Meer bewustzijn over misbruik van deze medicatie is nodig, aldus Joris Holkenborg. “Maar vergeleken met de VS doen we het in Nederland, mede dankzij apothekers en huisartsen, best wel goed.”

Voorkom een burn-out

Huisarts Nico Verhoef onderzocht waarom steeds meer artsen een burn-out krijgen, hoe dit te voorkomen, én geeft tips hoe je het werk leuk houdt voor jezelf. “Een middag per week maakte ik vrij voor kleine chirurgische ingrepen, omdat ik dat heel leuk vind om te doen.”

De zorgverlener als verwonderaar

Steeds meer resultaten wijzen uit dat een goed contact tussen de zorgverlener, het kind en de ouders, veel leed kan voorkomen. Piet Leroy zet zich in voor pijn- en traumavrije zorg bij kinderen. “Ik spreek nooit over lastige ouders, wel over kwetsbare ouders.”


0
Laat een reactie achterx