DOQ

Heeft de patiënt uw uitleg begrepen? Check met deze vragen

De terugvraagmethode is een hulpmiddel om te horen wat een patiënt begrepen heeft van de uitleg in het medisch consult. Simpelweg door de patiënt uit te nodigen om in eigen woorden te herhalen wat hij of zij heeft gehoord. Huisarts Maarten Dekker legt uit hoe de methode werkt en geeft pasklare suggesties voor het toepassen.

Ruim een jaar werkte Maarten Dekker als adviseur en trainer bij Pharos, de organisatie die zich inzet om gezondheidsverschillen te verkleinen. Hij deed dit naast zijn werk als waarnemend huisarts en arts in asielzoekerscentra in regio Noord-Holland. Sinds enkele maanden is hij weer fulltime huisarts, met zijn Pharos-ervaringen als extra bagage.

“Ongeveer 25% van de Nederlanders heeft beperkte gezondheidsvaardigheden, oftewel moeite met begrijpen van medische informatie”

Huisarts Maarten Dekker

Gezondheidsvaardigheden

De terugvraagmethode is al decennia in gebruik en staat sinds kort weer volop in de belangstelling. Dekkers is opgetogen over de hernieuwde aandacht. “Het dringt nu echt tot de zorg door dat een grote groep mensen de medische informatie van een specialist of andere zorgverlener niet goed begrijpt.”
Ongeveer 25% van de Nederlanders heeft beperkte gezondheidsvaardigheden. Oftewel: moeite met het vinden, begrijpen en toepassen van medische informatie. Deze groep bestaat voor het grootste deel uit ouderen met een lage opleiding. Maar ook jonge, hoogopgeleiden kunnen beperkte gezondheidsvaardigheden hebben. “Een hoogleraar bedrijfskunde kan medische informatie ook verkeerd interpreteren. Je moet altijd doorvragen om aan te kunnen sluiten met je uitleg.”

“Patiënten schamen zich soms om te laten blijken dat ze niet weten hoe bijvoorbeeld een lever werkt, of de alvleesklier”

Welvaartsladder

Goed afgestemde communicatie is een verantwoordelijkheid van de arts, vindt Dekker. “Mensen onderaan de welvaartsladder leven gemiddeld 25 jaar korter in goede gezondheid dan de mensen bovenaan de ladder. Dus wij moeten ons extra inzetten voor de meest kwetsbare groepen, waar beperkte gezondheidsvaardigheden helaas vaker voorkomen.”
Tijdens zijn spreekuur ziet Dekker regelmatig patiënten die hem vragen om hetgeen eerder in het ziekenhuis is besproken, nog eens rustig uit te leggen. “Tijdens het consult met de medisch specialist voelen patiënten vaak geen ruimte om vragen te stellen. Of ze schamen zich om te laten blijken dat ze niet weten hoe bijvoorbeeld een lever werkt, of de alvleesklier. Als patiënten mij in tweede instantie om uitleg vragen, kost mij dat weliswaar tijd, maar eigenlijk is dat nog gunstig. Het wordt echt een probleem als mensen het erbij laten zitten en bijvoorbeeld medicijnen niet (goed) innemen.”

“Bij de terugvraagmethode is het de bedoeling dat de arts de vraag ‘bij zichzelf’ houdt”

Hoe pas je de terugvraagmethode toe :
1) Probeer de terugvraagmethode een tijdje bij de eerste patiënt van elke dag. Zodra je de methode onder de knie hebt kun je het bij iedereen gebruiken.
2) Bedenk met welke zin je gaat vragen om de informatie te herhalen. Bijvoorbeeld: ‘Ik wil graag weten of ik het goed heb uitgelegd. Kunt u mij in eigen woorden vertellen wat we hebben afgesproken?’
3) Als je door middel van de terugvraagmethode ziet dat een patiënt iets niet begrepen heeft, leg het dan nog een keer uit maar op een andere manier dan de eerste keer.
4) Gebruik ook de ‘show-me’ methode om na te gaan of je een bepaalde handeling goed hebt uitgelegd. Doe de handeling eerst voor, daarna laat je het de patiënt nadoen.
5) Schrijf de belangrijkste informatie kort op zodat de patiënt thuis een geheugensteuntje heeft.

(Uit: Health Literacy Universal Precautions Toolkit, AHRQ)
Meer over de terugvraagmethode

Geen toets

Bij de terugvraagmethode is het de bedoeling dat de arts de vraag ‘bij zichzelf’ houdt. Dus vanuit zichzelf bijvoorbeeld vraagt: ‘Ik wil graag weten of ik het goed heb uitgelegd. Wat gaat u thuis vertellen (of doen)?’ Vraag niet of de patiënt de uitleg begrepen heeft. “Dat geeft het gevoel dat je hem of haar controleert,” benadrukt Dekker.
De terugvraagmethode is breed toe te passen, zoals bij instructies voor medicijngebruik, bij samen beslissen, bij adviezen over leefstijl, het geven van ontslaginformatie of praktische informatie over de vervolgstappen van het behandeltraject. Behalve een controle of de boodschap goed is overgekomen, geeft de terugvraagmethode de mogelijkheid om aanvullende informatie te geven of zaken te nuanceren.

“Waarom spreken en schrijven we niet allemaal op B1-niveau in de zorg?”

Dure woorden

80% van de volwassen bevolking van Nederland begrijpt taal en tekst op B1-niveau: eenvoudige woorden, korte zinnen en tussenkoppen. Maar in de zorg is de communicatie vaak op C1- of zelfs C2-niveau. Dat wordt respectievelijk door slechts 10% en 5% van de bevolking begrepen. “Een collega taalambassadeur bij Pharos zei laatst: ‘dokters hebben zo lang gestudeerd dat ze alleen nog maar dure woorden kunnen gebruiken.’  Dus waarom spreken en schrijven we niet allemaal op B1-niveau in de zorg? Dat is duidelijker voor alle patiënten én collega’s. Want ik heb ook vaak moeite met de afkortingen in brieven die ik van specialisten krijg.”

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Een medifoor gebruiken in medische gesprekken: zeven tips

Een medifoor is een getekende metafoor die helpt bij het eenvoudig uitleggen van medische begrippen. Charlie Obihara is initiatiefnemer van het Medifoor platform en legt uit hoe ze te gebruiken. “Ook voor volwassenen is het goed om de informatie juist te verpakken.”

Casus: man met koorts, malaise en huiduitslag

Een 36-jarige man heeft klachten van koorts, malaise en huiduitslag. Hij is 3 weken geleden teruggekeerd van een vakantie naar Bangkok. Wat is uw diagnose?

Spraakherkenning zorgt voor minder administratielast

Spraakherkenning leidt tot snelle, efficiënte dossiervoering voor de arts. Harm Wesseling legt uit hoe dit in de praktijk wordt gebruikt en welke winst er behaald kan worden. “Artsen kunnen eerder hun rapportage afronden. Dat hoeven ze dan niet ’s avonds nog te doen.”

Verlies­sensitief werken in de zorg

Artsen: herken en erken verlies bij de patiënten, stelt Herman de Mönnink. Hiermee kunnen leed en complicaties worden voorkomen. “Op het moment dat je ruimte neemt voor je eigen emotionele werkstress, kun je ook ruimte nemen voor de kant van de patiënt.”

Casus: patiënt met pijnlijke oorschelp en gewrichtsklachten

Dit is de tweede keer dat u deze 32-jarige patiënt ziet met dezelfde klacht. Vandaag gaat de pijnlijke rechter oorschelp ook gepaard met gewrichtsklachten. Het gehoor is goed en patiënt heeft geen neusobstructie of een inspiratoire stridor. Er is geen trauma in de anamnese. Wat is uw diagnose?

Casus: man met buikklachten en veranderd defecatiepatroon

Een man wordt gestuurd naar de polikliniek in verband met geleidelijk toenemende buikklachten met een verandering van het defecatiepatroon. Wat is uw diagnose?

AI-gestuurd model verbetert doorstroom

Esther Janssen ontwikkelde een AI-gestuurd model dat voor de operatie al voorspellingen doet over het ontslagmoment van een patiënt en de benodigde nazorg, en zo de doorstroom te verbeteren. “Hiermee kun je eerder schakelen, door nazorgpartners te benaderen.”

SPAT voor allergietesten

Senne Gorris bedacht de SPAT: een automatische machine die alle allergiekrasjes in een keer zet. Dit maakt de testen betrouwbaarder en sneller. “De resultaten zijn na een kwartier bekend en overal waar de SPAT wordt gebruikt zijn de testen en dus de uitslagen gelijk.”

Machte­loosheid drijft artsen tot ‘medische gas­lighting’

De uitdrukking ‘medische gaslighting’ popt steeds vaker op in discussies onder ontevreden patiënten en in de medische wereld zelf. Marlies van Hemert legt uit wat dit betekent en hoe om te gaan met de patiënt als een diagnose uitblijft. “Bescheidenheid helpt.”

Casus: patiënt met probleem bij uitsteken tong

Uw 24-jarige ietwat schuchtere patiënt 'steekt' zijn tong direct naar u uit als u vraagt wat u voor hem kan doen. Daarna vervolgt hij dat hij maar één probleem heeft... Wat is uw diagnose?


0
Laat een reactie achterx