DOQ

Hersenletsel op het sportveld verdient serieuze aandacht

De strenge maatregelen tegen hersenletsel bij sporters, zoals de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk recentelijk genomen hebben, gaan volgens Dorus Fennis wat ver. De neuroloog uit Ziekenhuis St Jansdal en bestuurslid van de Werkgroep Sport & Neurologie is wel blij dat de ernst van de risico’s ook in Nederland steeds meer doordringt. “Sportartsen hebben een grote behoefte aan neurologische kennis, daar spelen we op in. Maar ook de sportverenigingen moeten hersenletsel leren herkennen.”

Twaalf Nederlandse neurologen sloegen in 2018 de handen ineen. Ze waren van mening dat er in de neurologie te weinig aandacht was voor sport en sporters, bijvoorbeeld voor de neurologische gevolgen van sportblessures. Daarom richtten zij binnen de Nederlandse Vereniging voor Neurologie de werkgroep Sport en Neurologie op. Nadat ook sportgeneeskundigen en sportbonden waren aangehaakt, ontstond al snel een breed expertisenetwerk waarbinnen kennis en casuïstiek werden uitgewisseld en gerichte verwijzingen mogelijk waren.

Neuroloog Dorus Fennis

Specifieke benadering

Dat is geen overbodige luxe, zegt Fennis. “Sporters, en zeker topsporters, zijn afhankelijk van hun lichaam. Die kunnen bij een blessure niet zes tot acht weken op een behandeling wachten. Ze hebben een specifieke benadering nodig. Vanuit ons netwerk proberen we dat te bieden.”

Chronische traumatische encefalopathie

De relatie tussen sport en hersenletsel krijgt weliswaar steeds meer aandacht, maar harde wetenschappelijke gegevens zijn er nog nauwelijks. Alleen rond American football en gewoon voetbal zijn resultaten bekend. Het onderzoek kwam op gang toen in de Verenigde Staten bij 315 ex-American football-spelers na hun overlijden CTE (chronische traumatische encefalopathie) werd ontdekt. De ziekte, die alleen door obductie kan worden vastgesteld, kan leiden tot klachten die overeenkomen met dementie.

“De problemen komen decennia later pas aan het licht, soms wel vijftig jaar na de sportcarrière”

Hoofd als wapen

“In de sport American football is behalve het lichaam ook het hoofd een wapen, met veel hersenschuddingen als gevolg”, legt Fennis uit. “Zeker is het niet, maar we denken dat er door frequente hersenschuddingen microtraumata in de hersenen kunnen ontstaan met een cascade aan gebeurtenissen tot gevolg. Er komt een neurodegeneratief proces op gang dat jaren doorgaat, nog lang nadat het trauma achter de rug is. De problemen komen daardoor decennia later pas aan het licht, soms wel vijftig jaar na de sportcarrière. Die lange termijn is een van de redenen dat het wetenschappelijk onderzoek zoveel tijd kost.”

Koppen

Inmiddels wordt het onderzoek onder American football-spelers gesteund door Britse onderzoeksresultaten rond gewoon voetbal. Recent Schots onderzoek legt onder meer een verband tussen koppen en dementie. Verdedigers die veel koppen, bleken meer kans te hebben op dementie dan gemiddeld. Bij keepers, die vrijwel nooit koppen, werd geen verhoogd risico vastgesteld. Ook in Nederland begint het onderzoek op gang te komen. “De KNVB (Koninklijke Nederlandse Voetbalbond) en het Amsterdam UMC werken samen in een langlopend onderzoek, en dat loopt goed, maar de resultaten laten nog wel even op zich wachten”, voorspelt Fennis.

Wedstrijd stilleggen

De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk hebben inmiddels forse maatregelen genomen ter bescherming van sporters. De Britse voetbalbond FA heeft bijvoorbeeld een limiet gesteld aan het aantal kopballen en in de hoogste American football-competitie zijn neurologen betrokken bij de wedstrijden. Ze mogen een wedstrijd stilleggen als ze een hersenschudding bij een speler vermoeden.

“De speler zelf is vaak geneigd om door te spelen. De coach moet dan ingrijpen en het besluit voor hem nemen, uit bescherming”

Stappen zetten

Volgens Fennis gaat dat voor Nederland te ver, alleen al omdat het praktisch niet haalbaar is. “Maar ook hier worden stappen gezet. De KNVB heeft nu als beleid dat een speler mag worden gewisseld bij het vermoeden van hersenletsel. Zo’n regel verlaagt de drempel en dat is nodig. De speler zelf is vaak geneigd om door te spelen. De coach moet dan ingrijpen en het besluit voor hem nemen, uit bescherming.”

Hoofdletsel app

Ook de Nederlandse app Hoofdletsel is volgens Fennis waardevol voor de sportwereld. De app is twee jaar geleden ontwikkeld door VeiligheidNL, samen met onder meer de Hersenstichting, sportorganisatie NOC*NSF, KNVB, KNHB (Koninklijke Nederlandse Hockey Bond) en het ministerie van VWS. Hij helpt ‘langs de lijn’, zodat trainers, coaches, begeleiders, scheidsrechters en omstanders kunnen signaleren of een sporter een hersenschudding of ander hersenletsel heeft. De app geeft ook adviezen. Volgens Fennis verdient de app meer bekendheid. “Het is een nuttig en praktisch hulpmiddel vol handvatten over relevante verschijnselen en hoe dan te handelen.”

“Sport is bedoeld als een gezond en leuk tijdverdrijf, maar het heeft ook risico’s”

Dilemma

Fennis schetst ook een dilemma. “Sport is bedoeld als een gezond en leuk tijdverdrijf. Dus de werkgroep Sport en Neurologie wil sporten zeker niet ontmoedigen. Maar sporten heeft ook risico’s. Samen met de VSG (Vereniging voor Sportgeneeskunde) organiseren we daarom symposia, masterclasses en bijeenkomsten. Het is een samenwerking die de komende tijd beslist verder uitgebreid wordt. We kunnen nog veel van elkaar leren en met elkaar dit onderwerp onder de aandacht brengen.”

Meer informatie

Meer informatie over sporten en hersenletsel is te vinden via deze links:
1. https://www.nytimes.com/article/cte-definition-nfl.html
2. https://www.theguardian.com/sport/blog/2021/oct/18
3. https://www.gla.ac.uk/news/archiveofnews/2019/october
4. https://www.gla.ac.uk/news/headline_803997_en.htm
5. https://www.nrc.nl/nieuws/2021/07/28

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

De patiënt doet lastig, en dan?

Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis kunnen soms veel losmaken, zowel in het behandeltraject als bij de arts. Thom van den Heuvel geeft handvatten voor het omgaan met deze patiëntengroep. “Het contact vraagt meer tijd en legt tegelijk emotionele druk op de arts."

Vind meertalige zorgverleners via ikspreekmeerdan.nl

Als anios in een huisartsenpraktijk in Amsterdam merkte Daan Frehe dat taal voor veel patiënten een barrière vormt voor het krijgen van goede zorg. “Via ikspreekmeerdan.nl kan nu een zorgverlener met een gedeelde taal en cultuur gevonden worden. Dat is enorm waardevol.”

Casus: man met een veranderde vlek op het been

Een 72-jarige man presenteert zich op uw spreekuur met een veranderde plek op het bovenbeen rechts. De vlek is gegroeid en van kleur veranderd. De patiënt heeft een licht huidtype en een voorgeschiedenis van basaalcelcarcinoom. Wat is uw diagnose?

Maak van wachttijd in de ggz hersteltijd: vijf praktische adviezen

Sanne Booij en Christien Slofstra willen af van de stille wachttijd in de ggz. Met hulp van de huisarts kan het herstel al beginnen, nog vóór de intake. “Deze periode hoeft geen verloren tijd te zijn.”

Beteugelen geneesmiddel­prijzen noodzakelijk voor betaalbare zorg

Wilbert Bannenberg strijdt met Stichting Farma ter Verantwoording tegen excessieve geneesmiddelprijzen. Zijn missie: winsten beteugelen om zorg toegankelijk te houden. “Geneesmiddelprijzen moeten beteugeld gaan worden, anders wordt de zorg onbetaalbaar.”

Casus: vrouw met veranderd defecatiepatroon

Een vrouw wordt naar de polikliniek gestuurd in verband met een veranderd defecatiepatroon. Ze heeft wat frequenter dan gebruikelijk ontlasting. Er zijn wat vage buikklachten in de zin van rommelingen en krampen. Ze gebruikt geen medicatie. Wat is uw diagnose?

‘We willen de maatschappij met de gezond­heids­zorg verbinden’

Huisarts Bernard Leenstra wil dat álle Nederlanders goed leren handelen in levensbedreigende situaties. Met zijn initiatief Schok & Pomp biedt hij leuke en tijdbesparende cursussen in levensreddend handelen en probeert hij maatschappij en gezondheidszorg te verbinden.

Trends in brandwonden bij kinderen

Zijn er meer brandwonden bij kinderen, of worden ze sneller doorverwezen? Arts-onderzoeker Frederique Kemme en chirurg Annebeth de Vries volgden de cijfers. “Er komen meer kinderen naar het brandwondencentrum.”

Veel kanker in de toekomst door CT-scans

Een recente analyse wijst op tienduizenden toekomstige kankergevallen door CT-scans. Cardio-thoracaal radioloog Firdaus Mohamed Hoesein pleit voor zorgvuldig gebruik: “Alleen als het écht nodig is en met een zo laag mogelijke dosis.”

‘Zorg dat de digitale weg niet de enige ingang naar de maatschap­pij wordt’

Steeds vaker gaat zorg via de digitale weg. Nicole Goedhart onderzoekt de toegankelijkheid van de (online) samenleving en geeft tips hoe de zorgverlener de zorg toegankelijk voor iedereen houdt. “Een afstand tot de online wereld kan gezondheidsverschillen vergroten.”