Hersenletsel op het sportveld verdient serieuze aandacht
De strenge maatregelen tegen hersenletsel bij sporters, zoals de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk recentelijk genomen hebben, gaan volgens Dorus Fennis wat ver. De neuroloog uit Ziekenhuis St Jansdal en bestuurslid van de Werkgroep Sport & Neurologie is wel blij dat de ernst van de risico’s ook in Nederland steeds meer doordringt. “Sportartsen hebben een grote behoefte aan neurologische kennis, daar spelen we op in. Maar ook de sportverenigingen moeten hersenletsel leren herkennen.”
Twaalf Nederlandse neurologen sloegen in 2018 de handen ineen. Ze waren van mening dat er in de neurologie te weinig aandacht was voor sport en sporters, bijvoorbeeld voor de neurologische gevolgen van sportblessures. Daarom richtten zij binnen de Nederlandse Vereniging voor Neurologie de werkgroep Sport en Neurologie op. Nadat ook sportgeneeskundigen en sportbonden waren aangehaakt, ontstond al snel een breed expertisenetwerk waarbinnen kennis en casuïstiek werden uitgewisseld en gerichte verwijzingen mogelijk waren.
Specifieke benadering
Dat is geen overbodige luxe, zegt Fennis. “Sporters, en zeker topsporters, zijn afhankelijk van hun lichaam. Die kunnen bij een blessure niet zes tot acht weken op een behandeling wachten. Ze hebben een specifieke benadering nodig. Vanuit ons netwerk proberen we dat te bieden.”
Chronische traumatische encefalopathie
De relatie tussen sport en hersenletsel krijgt weliswaar steeds meer aandacht, maar harde wetenschappelijke gegevens zijn er nog nauwelijks. Alleen rond American football en gewoon voetbal zijn resultaten bekend. Het onderzoek kwam op gang toen in de Verenigde Staten bij 315 ex-American football-spelers na hun overlijden CTE (chronische traumatische encefalopathie) werd ontdekt. De ziekte, die alleen door obductie kan worden vastgesteld, kan leiden tot klachten die overeenkomen met dementie.
“De problemen komen decennia later pas aan het licht, soms wel vijftig jaar na de sportcarrière”
Hoofd als wapen
“In de sport American football is behalve het lichaam ook het hoofd een wapen, met veel hersenschuddingen als gevolg”, legt Fennis uit. “Zeker is het niet, maar we denken dat er door frequente hersenschuddingen microtraumata in de hersenen kunnen ontstaan met een cascade aan gebeurtenissen tot gevolg. Er komt een neurodegeneratief proces op gang dat jaren doorgaat, nog lang nadat het trauma achter de rug is. De problemen komen daardoor decennia later pas aan het licht, soms wel vijftig jaar na de sportcarrière. Die lange termijn is een van de redenen dat het wetenschappelijk onderzoek zoveel tijd kost.”
Koppen
Inmiddels wordt het onderzoek onder American football-spelers gesteund door Britse onderzoeksresultaten rond gewoon voetbal. Recent Schots onderzoek legt onder meer een verband tussen koppen en dementie. Verdedigers die veel koppen, bleken meer kans te hebben op dementie dan gemiddeld. Bij keepers, die vrijwel nooit koppen, werd geen verhoogd risico vastgesteld. Ook in Nederland begint het onderzoek op gang te komen. “De KNVB (Koninklijke Nederlandse Voetbalbond) en het Amsterdam UMC werken samen in een langlopend onderzoek, en dat loopt goed, maar de resultaten laten nog wel even op zich wachten”, voorspelt Fennis.
Wedstrijd stilleggen
De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk hebben inmiddels forse maatregelen genomen ter bescherming van sporters. De Britse voetbalbond FA heeft bijvoorbeeld een limiet gesteld aan het aantal kopballen en in de hoogste American football-competitie zijn neurologen betrokken bij de wedstrijden. Ze mogen een wedstrijd stilleggen als ze een hersenschudding bij een speler vermoeden.
“De speler zelf is vaak geneigd om door te spelen. De coach moet dan ingrijpen en het besluit voor hem nemen, uit bescherming”
Stappen zetten
Volgens Fennis gaat dat voor Nederland te ver, alleen al omdat het praktisch niet haalbaar is. “Maar ook hier worden stappen gezet. De KNVB heeft nu als beleid dat een speler mag worden gewisseld bij het vermoeden van hersenletsel. Zo’n regel verlaagt de drempel en dat is nodig. De speler zelf is vaak geneigd om door te spelen. De coach moet dan ingrijpen en het besluit voor hem nemen, uit bescherming.”
Hoofdletsel app
Ook de Nederlandse app Hoofdletsel is volgens Fennis waardevol voor de sportwereld. De app is twee jaar geleden ontwikkeld door VeiligheidNL, samen met onder meer de Hersenstichting, sportorganisatie NOC*NSF, KNVB, KNHB (Koninklijke Nederlandse Hockey Bond) en het ministerie van VWS. Hij helpt ‘langs de lijn’, zodat trainers, coaches, begeleiders, scheidsrechters en omstanders kunnen signaleren of een sporter een hersenschudding of ander hersenletsel heeft. De app geeft ook adviezen. Volgens Fennis verdient de app meer bekendheid. “Het is een nuttig en praktisch hulpmiddel vol handvatten over relevante verschijnselen en hoe dan te handelen.”
“Sport is bedoeld als een gezond en leuk tijdverdrijf, maar het heeft ook risico’s”
Dilemma
Fennis schetst ook een dilemma. “Sport is bedoeld als een gezond en leuk tijdverdrijf. Dus de werkgroep Sport en Neurologie wil sporten zeker niet ontmoedigen. Maar sporten heeft ook risico’s. Samen met de VSG (Vereniging voor Sportgeneeskunde) organiseren we daarom symposia, masterclasses en bijeenkomsten. Het is een samenwerking die de komende tijd beslist verder uitgebreid wordt. We kunnen nog veel van elkaar leren en met elkaar dit onderwerp onder de aandacht brengen.”
Meer informatie
Meer informatie over sporten en hersenletsel is te vinden via deze links:
1. https://www.nytimes.com/article/cte-definition-nfl.html
2. https://www.theguardian.com/sport/blog/2021/oct/18
3. https://www.gla.ac.uk/news/archiveofnews/2019/october
4. https://www.gla.ac.uk/news/headline_803997_en.htm
5. https://www.nrc.nl/nieuws/2021/07/28