‘Het heeft enorme impact om ineens chronisch patiënt te zijn’

Wie plotseling chronisch patiënt is kan met angst- en depressieklachten te maken krijgen die niet zomaar overgaan. De klachten bemoeilijken het herstel. GZ-psycholoog en onderzoeker Veronica Janssen (LUMC) ziet dat bij hartpatiënten die zij behandelt. Met een speciale scholing brengt ze de impact van plotseling patiënt zijn onder de aandacht van zorgverleners.

Ze ziet dagelijks wat een chronische ziekte doet met mensen. Psycholoog Veronica Janssen ging daarom graag in op het verzoek van de Vereniging Arts en Leefstijl om de impact van een chronische ziekte met een scholing uit de doeken te doen voor collega-zorgverleners. “Wat maken mensen door? Waar lopen ze tegenaan? Dat is soms moeilijk voor artsen en verpleegkundigen om te achterhalen”, vertelt Janssen. “Patiënten blijken bij een consult terughoudend met vertellen over hun psychische en psychosociale klachten. Maar het heeft een enorme impact om ineens chronisch patiënt te zijn.”
In het LUMC behandelt Janssen hartpatiënten die moeite hebben met wat ze is overkomen. “Bij een heftige diagnose of een heftig incident als een hartinfarct is elke patiënt in eerste instantie angstig of van slag. Dat is normaal, maar bij een groep patiënten blijven de sombere of angstige gevoelens. En die belemmeren het herstel en tasten de kwaliteit van leven aan.”

Gevolgen

Angstklachten of depressieve gevoelens bij patiënten kunnen gevolgen hebben waar zorgverleners iets mee moeten. De klachten kunnen therapietrouw verminderen, het herstel vertragen en leiden tot ongezond gedrag en dus meer zorgkosten. Janssen: “Van angstklachten is bijvoorbeeld bekend dat ze kunnen leiden tot vermijding en ook zorgmijding. Ze kunnen ook voor verwarring zorgen. Sommige hartpatiënten die paniekklachten krijgen denken dat dat opnieuw hartklachten zijn. Zij komen dan op de spoed terecht.”
Bij een depressie komen weer andere zaken naar voren. Volgens de GZ-psycholoog hebben depressieve gevoelens als indirect effect dat patiënten ongezonder gaan leven. Ze gaan toch weer roken bijvoorbeeld. “Maar er is ook een heel direct effect”, stelt ze. “Uit onderzoek blijkt dat een onbehandelde depressie bij hartpatiënten een slechtere kans op herstel geeft en verband houdt met toegenomen mortaliteit.”   

“Is iemand lusteloos of heeft hij juist een kort lontje?”

Mentaal welzijn

Wat kunnen zorgverleners doen? Janssen: “Ze kunnen meer oog hebben voor de klachten en ook voor het mentaal welzijn van hun patiënten voordat ze in het ziekenhuis kwamen. Bij zo’n kleine 20% van de hartpatiënten geldt dat ze bij ontslag uit het ziekenhuis verhoogd scoren op angst en depressie. Die klachten kunnen overgaan, hetzelfde blijven, maar helaas ook erger worden. Verder heeft een groep patiënten echt last van traumatische herinneringen aan behandelingen of aan incidenten als een hartinfarct.”
“We moeten goed kijken wat er op de voorgrond staat. Is iemand lusteloos of heeft hij juist een kort lontje? Hebben de klachten te maken met de ziekte, het trauma, de medicatie of is er sprake van een depressie? Hartpatiënten krijgen vaak bètablokkers bijvoorbeeld en die kunnen invloed hebben op de seksualiteit en dat heeft ook weer impact. Maar misschien valt er te sleutelen aan de medicatie om iemand zich beter te laten voelen.”

“Artsen vragen niet altijd naar seksuele problemen, ze denken dan dat de revalidatie het wel oppakt”

Lijntje tussen gezond en ziek

Goede begeleiding van patiënten die ineens chronische zorg nodig hebben blijkt ook een samenspel tussen zorgverleners. “Artsen vragen bijvoorbeeld niet altijd naar seksuele problemen, ze denken dan dat de revalidatie het wel oppakt. Terwijl ze bij de revalidatie kunnen denken dat de arts daarnaar vraagt.”
Janssen is in ieder geval blij dat ze met haar scholing collega’s in de zorg meer informatie heeft kunnen geven. Ook over hoe patiënten accepteren dat hun leven voorgoed anders is. “Het lijntje tussen gezond zijn en ziek zijn is heel dun. Veel patiënten hadden nooit iets en ineens moeten ze al die medicijnen slikken en hun leven aanpassen. Dat is überhaupt lastig en helemaal als je somber of angstig bent.”

Lees meer over: