‘Het preferentie­beleid gaat binnen nu en vier jaar op de schop’

Het preferentiebeleid is volledig doorgeslagen en moet hoognodig op de schop, vindt Aad de Groot, directeur van Zorgverzekeraar DSW. “Door de lage prijzen mijden fabrikanten Nederland, waardoor wij onderaan de lijst staan. Ook belemmert het preferentiebeleid apothekers, huisartsen en patiënten bij een vrije geneesmiddelkeuze. De geneesmiddelmarkt is verziekt en zit muurvast.” 

Terwijl de geneesmiddeltekorten in Nederland toenemen, halen steeds meer fabrikanten in ons land geneesmiddelen van de markt. Het loont simpelweg niet meer, zo bleek uit een recente inventarisatie van de NOS.¹ Sinds 2015 is het aantal beschikbare geneesmiddelen in Nederland van een kleine zesduizend gehalveerd tot ongeveer drieduizend. Deze kaalslag is onder meer te wijten aan het preferentiebeleid, zegt DSW-directeur Aad de Groot. “Het preferentiebeleid heeft zijn werk gedaan. Heel goed is dat de geneesmiddelprijzen hierdoor zijn gedaald. Dat levert een flinke besparing op die terugkomt in de premie. Goed is dat we als zorgverzekeraars kritisch zijn geweest op de geneesmiddelkosten.”

Schaarste

Maar door dit financiële succes is het preferentiebeleid volledig doorgeslagen, stelt De Groot. “Dat leidt tot schaarste, want niet zelden hebben meerdere zorgverzekeraars dezelfde fabrikant als preferente leverancier. Daardoor is er voor andere fabrikanten geen prikkel meer om op de Nederlandse markt actief te blijven. Zo komt het dat vorig jaar 4 miljoen patiënten hun geneesmiddel niet konden krijgen. En 1,6 miljoen mensen krijgen een geneesmiddel uit het buitenland, waar de tekorten verhoudingsgewijs toch minder zijn. Die schaarste zorgt dat wij als zorgverzekeraars onze zorgplicht niet goed kunnen nakomen. Daarnaast kan het preferentiebeleid leiden tot extra zorgkosten. Het is lastig te berekenen, maar we vermoeden wel dat door de lage prijzen – met geneesmiddeltekorten als gevolg – juist andere kosten kunnen toenemen. Een psychiater vertelde me dat er meer gedwongen opnames zijn omdat patiënten hun geneesmiddelen niet krijgen. Van een internist hoorde ik dat er meer ziekenhuisopnames zijn wegens geneesmiddeltekorten.”

“Wij zijn altijd tegen het preferentiebeleid geweest”

Rechter

DSW was – met ONVZ – de laatste zorgverzekeraar in Nederland die het preferentiebeleid invoerde. Met ingang van 2024 moest ook deze in Schiedam gevestigde zorgverzekeraar door de knieën, op last van de rechter. “Wij zijn altijd tegen het preferentiebeleid geweest. We willen dat apothekers, huisartsen en patiënten vrijheid hebben bij de geneesmiddelkeuze. Daarom hanteerden wij tot vorig jaar het clustermodel. Voor een vaste vergoeding konden apothekers een geneesmiddel naar keuze afleveren. Collegaverzekeraars omarmden echter het preferentiebeleid om de premie zo laag mogelijk te houden en zoveel mogelijk verzekerden binnen te halen. De rechter oordeelde in november 2023 dat ook wij een preferentiebeleid moeten voeren. Wij vergoedden geneesmiddelen in een cluster tot een bepaald maximum. Was een medicijn duurder, dan moest de patiënt bijbetalen. De NZa vond het niet redelijk om een patiënt een eigen bijdrage te laten betalen terwijl je als verzekeraar geen preferent middel biedt. De rechter volgde die redenering en wij moesten met terugwerkende kracht de eigen bijdrages van onze patiënten over de afgelopen drie jaar terugbetalen.”

Statement

Huisarts Dennis Boon zei in een eerder interview met DOQ.nl dat apothekers en huisartsen samen moeten werken tégen het preferentiebeleid in plaats van vóór het preferentiebeleid. Bij een geneesmiddeltekort van niet al te kritische middelen moeten patiënten maar naar hun zorgverzekeraar gaan voor een oplossing. Wat vindt De Groot hiervan? “Ik snap heel goed dat apothekers en huisartsen helemaal klaar zijn met de tekorten. We vinden het belangrijk om naar de eerste lijn te luisteren; daar wordt met 6% van het totale gezondheidszorgbudget 90% van de zorg geregeld. Ik vind het echter niet een oplossing om bij een tekort patiënten door te verwijzen naar hun zorgverzekeraar, maar ik begrijp dit statement wel. Het is een signaal waar we echt iets mee moeten.”

“Het zou me verbazen als het huidige preferentiebeleid er nog is als ik over een aantal jaar met pensioen ga”

Petitie

De Groot voegde de daad bij het woord, want op 28 mei was hij bij de Tweede Kamer aanwezig om zijn steun te betuigen bij de indiening van een petitie tegen het preferentiebeleid. Huisarts Dennis Boon overhandigde samen met artsencomité De Bevlogen Huisartsen ruim 10.000 handtekeningen van bezorgde patiënten, artsen en apothekers.² Een duidelijk signaal, maar wat is dan volgens De Groot een alternatief voor het preferentiebeleid? “Het clustermodel vond ik niet zo slecht. Je geeft een vaste prijs waarvoor apothekers in samenwerking met artsen de geneesmiddelmerken kunnen afleveren die ze willen. De ene keer zal dat met winst zijn, de andere keer een beetje verlies, maar gemiddeld komen apothekers hiermee uit, terwijl ze wel vrijheid en flexibiliteit houden bij het afleveren van geneesmiddelen. Bovendien geeft dit fabrikanten een prikkel om ook Nederland als afzetgebied te behouden; er is meer ruimte om meerdere geneesmiddelen te kunnen voorschrijven. Dat zal de tekorten verminderen. De huidige geneesmiddelmarkt is echter verziekt en zit muurvast.”

Beweging

Toch ziet De Groot de toekomst met vertrouwen tegemoet. “In het hoofdlijnenakkoord van de nieuw te vormen regering staat niets over het preferentiebeleid. Maar Kamerleden die ik sprak tijdens de overhandiging van de petitie zeiden dat dit juist betekent dat er ruimte is om het preferentiebeleid te gaan aanpassen. Ik weet dat in ieder geval twee van de vier partijen hier voor openstaan. Ook bij VWS zie ik beweging. Aan de andere kant ligt de bal wel bij de private sector: bij zorgverzekeraars en zorgaanbieders. De overheid zal verwijzen naar het veld om te komen tot aanpassingen van het preferentiebeleid. Hoe dan ook, ik zie beweging en het zou me verbazen als het huidige preferentiebeleid er nog is als ik over een aantal jaar met pensioen ga. Ik denk dat dit binnen nu en vier jaar op de schop gaat.” 

Referenties:
1. Terwijl tekorten toenemen, halen fabrikanten pillen van de Nederlandse markt. NOS Nieuws, 29 mei 2024.
2. Petitie ‘Stop de medicijntekorten’ is meer dan 10.000 keer ondertekend. De bevlogen huisartsen, 27 mei 2024.  

Lees meer over: