Log in om uw persoonlijke bookmarks op te kunnen slaan.
‘Ik ben blij met het medicaliseren van obesitas’
Obesitas – bij kinderen en volwassenen – kampte lang met het imago ‘Eigen schuld, dikke bult’. Kinderendocrinoloog Edgar van Mil is blij dat obesitas inmiddels wordt beschouwd als een ziekte. Desondanks vindt hij medicatie en/of een maagverkleining nog steeds een laatste redmiddel. “Het belangrijkste is een gezonde leefwijze aan te leren. Medicatie kan daarbij wel een hulpmiddel zijn.”
Dat Nederlandse kinderen de afgelopen decennia gemiddeld steeds zwaarder zijn geworden is geen geheim. Kijk anders voor de grap op YouTube eens naar een opname van het kinderprogramma Kunt u mij de weg naar Hamelen vertellen, mijnheer? en verbaas je over de vele ‘magere’ kinderen in de jaren 70 van de vorige eeuw. De gestage toename van het gemiddelde lichaamsgewicht van kinderen kent diverse oorzaken, vertelt Edgar Van Mil. Hij is naast kinderendocrinoloog in het Jeroen Bosch Ziekenhuis ook hoogleraar Jeugd, Voeding en Gezondheid aan de Universiteit Maastricht. “Allereerst is er onze evolutionair ontstane voorliefde voor hoogcalorisch voedsel. Duizenden jaren lang was veel vet en zoet eten op momenten dat het beschikbaar was een belangrijke overlevingsstrategie. In onze huidige maatschappij werkt die voorliefde juist in ons nadeel. Want, oorzaak twee, we leven nu in een omgeving met een bijna constant en overvloedig aanbod aan hoogcalorische voeding.”
“Het opdoen van kennis en competenties over een gezonde leefstijl zijn belangrijker dan het aantal kilo’s dat er binnen een jaar afgaat”
Kinderendocrinoloog Edgar van Mil
Aanleg en leefstijl
Dat desondanks niet iedereen overgewicht heeft, valt ook te verklaren. “Sommige mensen hebben een genetisch profiel dat leidt tot een sterkere neiging tot veel eten dan anderen. Ook kinderen binnen één gezin kunnen een andere genetische aanleg tot veel eten hebben. Dat maakt het voor ouders heel lastig. Ze zouden idealiter het ene kind moeten verbieden wat ze het andere kind wel mogen toestaan.” Met dat laatste raakt Van Mil een derde oorzaak aan van de toename van overgewicht. “Een gezonde leefstijl – matig en gevarieerd eten en voldoende lichaamsbeweging – is de basis voor een gezond lichaamsgewicht. Het overvloedige aanbod van calorierijk voedsel en de neiging tot minder lichamelijke inspanning maken het steeds lastiger kinderen een gezonde leefstijl aan te leren en die de rest van het leven vast te houden.”
Maatwerk
Bovenstaande maakt duidelijk dat het bestrijden van overgewicht en obesitas bij kinderen geen gemakkelijke klus is. “Je bent er niet door te zeggen: ‘Leef eens wat gezonder.’ Dat is als tegen een alcoholist zeggen: ‘Drink wat minder’. Het behandelen van kinderen met overgewicht is maatwerk. Eerst moet je analyseren wat de belangrijkste ‘drivers’ van het overgewicht zijn in het gezin. En nagaan welke achterliggende oorzaken daarbij spelen, wat het kind en de ouders daar zelf aan kunnen doen en/of welke hulp van buitenaf daarbij nodig is. Pas als dat duidelijk is, ook voor de ouders en het kind zelf, kom je toe aan het daadwerkelijk verminderen van het aantal kilo’s. Waarbij het opdoen van kennis en competenties over een gezonde leefstijl belangrijker zijn dan het aantal kilo’s dat er binnen pakweg een jaar afgaat.”
“Ik ben zeker geen voorstander van een maagverkleining bij kinderen met obesitas”
Discussie losgebarsten
Recent is in Nederland de discussie losgebarsten in hoeverre een maagverkleining een zinvolle behandeling is bij kinderen met obesitas. Van Mil: “Ik ben daar zeker geen voorstander van. Sommige ouders vragen er om, zeker als zij hiermee zelf goede ervaringen hebben. Bij kinderen vind ik dat toch echt iets anders. Zij moeten vervolgens levenslang heel gedisciplineerd leven en supplementen slikken. Ik denk niet dat een 16- of 18-jarige dat kan overzien. Bovendien is het niet ondenkbaar dat zij later, als jongvolwassenen, in een leefomgeving terecht komen waarin het hen alsnog lukt een gezondere leefstijl aan te nemen en langdurig vast te houden. Anderzijds ben ik blij dat we in Nederland over deze mogelijkheid kunnen beschikken bij kinderen voor wie echt geen andere oplossing bestaat. Ik vind het wel verstandig dat we in Nederland maagverkleiningen bij jongeren vooralsnog alleen binnen studieverband uitvoeren.”
Nieuwe medicijnen
Waar Van Mil reikhalzend naar uitkijkt, zijn de diverse nieuwe medicijnen die in de pijplijn zitten. “In eerste klinische studies laten sommige daarvan een forse gewichtsafname zien. Deze medicijnen zouden, mijns inziens, een goed hulpmiddel kunnen zijn bij het maken van een omslag naar een gezondere leefstijl. Meer beweging lukt gemakkelijker en is leuker als je al wat kilo’s kwijt bent. Daarbij moeten we wel oppassen dat de pillen niet de plaats gaan innemen van de gezondere leefstijl.”
“Het medicaliseren van overgewicht en obesitas is mijns inziens zeer op zijn plaats”
Medicaliseren
De ontwikkeling van de nieuwe medicijnen en ook de discussies rondom de maagverkleining wijzen volgens Van Mil erop dat het denken over overgewicht en obesitas verandert. “Overgewicht en obesitas kampte lang met het imago: ‘Eigen schuld, dikke bult’. Dikke mensen gingen daardoor ook geloven dat de schuld geheel en al bij henzelf lag. Er is nu meer aandacht voor het feit dat obesitas een ziekte is. Een ziekte die behandeling behoeft onder andere met een gecombineerde leefstijlinterventie en – zo nodig – met medicatie. En een maagverkleining op kinderleeftijd in selecte gevallen. Ik ben dan ook blij dat de Nederlandse Zorgautoriteit onlangs heeft besloten de ketenaanpak van zorg en ondersteuning voor kinderen met overgewicht of obesitas vanaf 2024 structureel te gaan ondersteunen. Het medicaliseren van overgewicht en obesitas is mijns inziens zeer op zijn plaats.”