Man-vrouwverschillen: ‘Vraag als reumatoloog vaker naar specifieke bijwerkingen’

De aandacht van reumatologen voor persoonsgerichte zorg is afgelopen jaren toegenomen, maar richt zich nog niet altijd specifiek op genderverschillen. Terwijl mannen en vrouwen met een reumatische aandoening de ziekte en de behandeling heel anders kunnen ervaren, zo blijkt uit Nivel-onderzoek. “Het is belangrijk om ervaringen met medicatie, bijwerkingen en testresultaten niet allemaal op één hoop te gooien, maar genderverschillen te erkennen”, meent Monique Heijmans van het Nivel.

De Aandachtswijzer reuma en gender die het Nivel enkele maanden geleden naar buiten bracht, bevat communicatietips voor reumapatiënten en zorgverleners. De wijzer bestaat uit een poster en visitekaartjes voor in de spreekkamer, die de belangrijkste verschillen tussen mannen en vrouwen in combinatie met reumatische aandoeningen benoemen. Het Nivel deed namelijk onderzoek naar de behandeling en de gevolgen hiervan voor reumapatiënten, en ontdekte dat het voor vrouwen – onder andere door bijwerkingen van medicatie – in bijna alle gevallen moeilijker is om met de chronische ziekte te leven dan voor mannen.

Meer bijwerkingen

Reumatoïde artritis komt alleen al drie keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Vrouwen ervaren vaak een hogere ziektelast en hebben meer last van pijn en vermoeidheid. “Vrouwen rapporteren en ervaren meer en vaker bijwerkingen van medicatie”, vertelt Heijmans. “Dit heeft als gevolg dat zij daarom ook eerder uit zichzelf stoppen met medicatie. Daar is vaak te weinig aandacht voor, terwijl angst voor bijwerkingen of de daadwerkelijke bijwerkingen een grote rol spelen in hun leven. Ook blijkt het voor vrouwen lastiger te zijn om adviezen van hun arts op te volgen en die te combineren met hun dagelijks leven. Als het aankomt op de behandeling zelf, willen vrouwen graag een actievere rol in het consult hebben dan mannen. Zij hebben een grotere informatiebehoefte.”

“Er is bijvoorbeeld één veelvoorkomende bijwerking die vrouwen met reuma als heel vervelend ervaren: haaruitval”

Onzekerheden delen

Toen het Nivel de onderzoeksresultaten teruggekoppelde naar reumatologen, werd dit door velen niet herkend. De gemiddelde reumatoloog heeft daar weinig aandacht voor, zo bleek. Uit gesprekken met patiënten werd tevens duidelijk dat reumatologen lang niet altijd uitnodigen tot het bespreken van adviezen en bijwerkingen, terwijl patiënten tijdens een consult graag de ruimte zouden willen hebben om onzekerheden rond bijwerkingen en adviezen te delen. “Misschien is het goed om als reumatoloog vaker naar specifieke bijwerkingen te vragen. Er is bijvoorbeeld één veelvoorkomende bijwerking die door vrouwen als heel vervelend wordt ervaren: haaruitval. Ik denk dat het belangrijk is om ervaringen met medicatie, bijwerkingen en testresultaten niet allemaal op één hoop te gooien, maar te erkennen dat er genderverschillen zijn.”

Communicatietips voor reumatologen

Voorbereiding. Bereid het consult en de medische/culturele achtergrond van de patiënt goed voor. Wees je bewust van het geslacht van de patiënt en de eventuele invloed ervan op het consult en de klachten.

Laten nadenken. Stimuleer de patiënt om voorafgaand aan het consult na te denken over vragen.

Luisteren. Maak tijdens het consult oogcontact en luister zonder de patiënt te onderbreken. Geef hem of haar de tijd en neem de patiënt serieus.

Medeleven. Toon empathie en medeleven. Vrouwelijke zorgverleners blijken dit vaker te doen dan mannelijke zorgverleners.

Verschillen in beleving. Realiseer je dat de ziekte en behandeling van reuma door mannen en vrouwen verschillend kan worden ervaren. Vraag daarom door naar bijwerkingen en werkbeleving.

Duidelijke instructies. Geef de patiënt duidelijke instructies over wat hij of zij moet doen in bepaalde situaties en geef hem of haar betrouwbare informatie over reuma en gender, zoals deze tool: www.bit.ly/toolreuma

“Realiseer je als reumatoloog dat de ziekte bij vrouwen een andere rol kan spelen in het dagelijks leven dan bij mannen”

Bewustwording

Volgens Heijmans zijn lang niet alle reumatologen zich hiervan bewust. De actievere rol die veelal vrouwen in beslissingen over de behandeling willen hebben, wordt bijvoorbeeld niet altijd erkend. Hier alerter op zijn kan een hoop betekenen voor de behandeling, zegt zij. “Realiseer je dat het feit dat iemand man of vrouw is, kan betekenen dat aan adviezen rond medicatiegebruik of bewegen een andere invulling wordt gegeven. Dat de ziekte een andere rol kan spelen in het dagelijks leven en dat een behandeling voor een man niet altijd hetzelfde betekent als voor een vrouw. Het is niet zo dat je andere vragen moet stellen als je een vrouw voor je hebt in plaats van een man, maar het is goed om te beseffen dat het voor vrouwen vaak lastiger is. Alleen al die bewustwording kan een verandering teweegbrengen.”

“Over het algemeen zijn werk en gezin geen onderwerpen die automatisch bij de reumatoloog aan bod komen, maar ze zijn wél heel belangrijk voor patiënten”

Werk en gezin

Om het beste uit een behandeling te halen, helpt het verder om patiënten te stimuleren tot vragen stellen. De patiënt kan thuis bijvoorbeeld een dagboek bijhouden met klachten die zij of hij ervaart, die dan het uitgangspunt voor de behandeling kunnen zijn. “Laat patiënten nadenken over wat ze willen weten en wat ze van jou als zorgverlener verwachten. Besteed daarnaast aandacht aan de bredere context van iemands leven, dus bijvoorbeeld de combinatie van hun ziekte met hun werk en gezin. We zien dat vrouwen bijvoorbeeld ook eerder uitvallen op hun werk. Over het algemeen zijn werk en gezin geen onderwerpen die automatisch bij de reumatoloog aan bod komen, maar ze zijn wél heel belangrijk voor patiënten. Op deze manier bereik je een wisselwerking die ervoor kan zorgen dat adviezen beter nageleefd worden.”

Lees meer over: