Internist-endocrinoloog prof. dr. Pijl: ‘Gezonde leefstijl is vaak het beste medicijn’

Gerben Stolk

Redactioneel,

15 augustus 2018

Bij veel chronische aandoeningen zijn de effecten van medicatie marginaal. De arts kan beter hameren op een gezonde leefstijl van de patiënt. Daarmee worden vaak niet alleen ziekten voorkomen, maar ook genezen. Diabetes type 2 bijvoorbeeld. Dat betoogt prof. dr. Hanno Pijl, hoogleraar Diabetologie.

“Onze gezondheidszorg is gebaseerd op een verkeerd model. We denken nog altijd vanuit de situatie in de negentiende eeuw. Verandering is noodzakelijk.” Aldus internist-endocrinoloog prof. dr. Hanno Pijl, hoogleraar Diabetologie aan het LUMC.

 Periodiek vasten

Hij legt uit: “De meeste mensen die 150 jaar geleden naar de dokter gingen, waren verongelukt of hadden een infectie. De arts opereerde vervolgens of schreef medicatie voor. Maar tegenwoordig hangt de grootste ziektelast niet meer samen met ongevallen en infecties. De meeste aandoeningen hebben – deels – te maken met de manier waarop we leven en ook met onze leefomgeving. Denk aan hartinfarcten, beroertes, kanker, diabetes type 2, chronisch inflammatoire darmziekten en reumatoïde artritis. Uit onderzoek weten we bijvoorbeeld dat ratten op latere leeftijd een tekort aan insuline ontwikkelen als hun moeder tijdens de zwangerschap is blootgesteld aan de toxinen in dieselgas. En via studies bij reumapatiënten is aangetoond dat zij hun ziekte tot rust kunnen brengen door periodiek te vasten.”

Geen medicatie meer

Laat het duidelijk zijn: Pijl erkent de waarde van medicatie. Maar tegelijkertijd stelt hij dat pillen lang niet altijd het probleem oplossen en dat het juist essentieel is in te zoomen op de leefstijl van de patiënt. De professor wijst op een initiatief van Voeding Leeft. “Een onderdeel hiervan is Keer Diabetes2 Om. Deelnemers leren hun leefstijl aan te passen. Ze eten onbewerkt voedsel, ze eten gevarieerd en ze eten matig. Verder komen ze in beweging. Ze nemen bijvoorbeeld de trap en niet de lift, ze pakken de fiets en niet de auto en tijdens het werk verlaten ze elk uur even het bureau voor een paar minuten. De resultaten? 38 procent gebruikt geen medicatie meer en 83 procent keert zijn of haar diabetes geheel of gedeeltelijk om.”

Mindfulness

Pijl benadrukt dat een gezonde leefstijl behalve preventieve waarde ook een curatief effect kan hebben. “Zo zijn er indicaties dat aderverkalking afneemt bij mensen die stoppen met roken, beter gaan eten en ervoor zorgen dat ze niet langer chronische stress hebben. Tegengaan van chronische stress heeft ook een gunstig effect bij diabetes type 2. Mindfulness bijvoorbeeld kan hier een goede interventie zijn.”

Bijdragen aan gezonde leefstijl

Niet per definitie pillen voorschrijven, maar met de patiënt praten over diens leefstijl. Zó zou het volgens Pijl veel vaker moeten gaan in de spreekkamer. “Bespreek met de patiënt welke zaken in zijn leven niet verstandig zijn en die kunnen bijdragen aan zijn ziekte. Van verkeerde voeding tot de hele dag achter het bureau zitten of voortdurend jezelf opjagen.Vervolgens is het niet aan jou als arts om die leefstijl aan te passen. Dat moet de patiënt doen in samenwerking met een paramedicus die het proces monitort en regelmatig contact heeft met de patiënt. Dat is bijvoorbeeld een diëtist, fysiotherapeut of maatschappelijk werker.”

Kennisplatform

Pijl stond mede aan de wieg van het Nederlands Innovatiecentrum voor Leefstijlgeneeskunde. Hij vertelt: “Dit initiatief van het LUMC en TNO beoogt een reductie van het aantal chronische niet-overdraagbare aandoeningen. Het centrum vormt een kennisplatform voor kennisinstellingen, zorgorganisaties, bedrijven en overheden. We willen gezamenlijk leefstijlgeneeskunde implementeren in de zorg. Er zijn drie zuilen. Eén: de innovatiezuil. We verrichten wetenschappelijk onderzoek en ontwikkelen interventies. Twee: de implementatiezuil. Je moet je voorstellen: niet alleen wij ontwikkelen interventies, dat gebeurt ook op andere plekken. Wij helpen de interventies evidence based te maken en daarna te implementeren. De derde zuil betreft educatie. We gaan een online opleiding ontwikkelen voor zorgverleners, want die hebben tijdens hun studie meestal niet of nauwelijks kennisgemaakt met leefstijlgeneeskunde.”