DOQ

‘Laat de patiënt uitpraten’

Voor haar ‘buitengewone bijdrage aan de persoonsgerichte geneeskunde’ ontving Sandra van Dulmen in het voorjaar de prestigieuze Paul Tournier Prijs. Hoe verguld ze daarmee ook is, volgens de bijzonder hoogleraar Communicatie in de gezondheidszorg van het Radboudumc blijft er werk te verzetten. “Realiseer je als arts dat je veel kunt winnen door eenvoudigweg de patiënt anders te bejegenen en uit te laten praten.”

Vrouwelijke huisartsen zijn tijdens gesprekken met patiënten meer empathisch dan hun mannelijke collega’s. Tot dat inzicht kwam Sandra van Dulmen eind jaren 80. “Ik wilde geneeskunde studeren, maar werd telkens uitgeloot. Ondertussen wijdde ik me aan de studie psychologie. Als student-assistent kon ik een paar honderd patiëntgesprekken van huisartsen coderen. Daarbij vielen me verschillen op tussen mannelijke en vrouwelijke dokters; verschillen in de communicatie die consequenties hadden voor de uitkomsten van de zorg. Ik besefte dat patiëntcommunicatie een interessant onderzoeksgebied was en heb me daarop toegelegd.”

“Veel zorgverleners vergewissen zich onvoldoende van de behandelvoorkeuren van de patiënt”

Bijzonder hoogleraar ‘Communicatie in de gezondheidszorg’, Sandra van Dulmen

Andere benadering

Ze licht toe: “Het gaat zeker niet alleen om sekseverschillen, maar bijvoorbeeld ook om de grenzen en mogelijkheden van samen beslissen. En ook om het effectief communiceren met patiënten met comorbiditeit en mensen in de palliatieve fase. Vanuit het oogpunt van persoonsgerichtheid is het vaak aanbevelenswaardig minder strikt de klinische richtlijnen te hanteren. Daarin vind je als arts namelijk niets over de preferenties en zorgen van de mens tegenover je.”

Patiënten onderbreken

Tientallen jaren na haar beroepskeuze is ze nog altijd betrokken bij studies naar verschillen in patiëntcommunicatie tussen mannelijke en vrouwelijke artsen. Over huisartsen zegt ze: “De verschillen in empathie zijn inmiddels nagenoeg verdwenen, onder meer dankzij meer vrouwelijke rolmodellen en de aandacht voor empathie in de opleiding. Wel is er nog een onderscheid in de manier waarop huisartsen hun patiënten onderbreken: vrouwen doen dat meer coöperatief en aanvullend en mannen meer met als doel het gesprek een ander vervolg te geven.”

Blinde vlek

Van Dulmen is bij het Nivel programmaleider communicatie in de gezondheidzorg. Ze bekleedt de gelijknamige bijzondere leerstoel aan het Radboudumc en aan de universiteit van Borås, in Zweden. Wat is volgens haar een blinde vlek bij veel artsen? “Samen beslissen, bijvoorbeeld rondom medicijngebruik. Veel zorgverleners vergewissen zich onvoldoende van de voorkeuren van de patiënt. Wil die wel medicatie? En zo ja, welke soort behandeling heeft de patiënt liever? Als je dit niet goed bespreekt, kan een patiënt bijvoorbeeld de behandeling laten voor wat het is, met alle gevolgen van dien.”

“Sturend gedrag door de arts kan leiden tot keuzespijt of therapieontrouw bij de patiënt”

Niet overvoeren

Ze vervolgt: “Het lijkt evident dat een arts hier oog voor heeft, dat deze weet dat sommige behandelingen niet zo’n goed idee zijn in een bepaalde levensfase of met het oog op kwaliteit van leven. Maar de praktijk is vaak anders en wijst uit dat artsen dikwijls nogal sturend zijn. Dat kan bijvoorbeeld leiden tot keuzespijt of therapieontrouw. Mijn advies is tegen de patiënt te zeggen: U heeft een gezondheidsprobleem, dat is mogelijk op te lossen op die en die manieren, en die hebben die en die gevolgen. Tast daarbij af hoe de patiënt tegen de klacht of ziekte aankijkt alvorens samen het beleid te bepalen. Het is ook belangrijk stil te staan bij het feit dat een kwart van de Nederlandse bevolking beperkte gezondheidsvaardigheden heeft. Overvoer daarom mensen niet met niet-essentiële informatie en richt je op de kern.”

Eerste klachtpresentatie

Van Dulmen pleit er ook voor dat de arts de patiënt zo weinig mogelijk onderbreekt tijdens de eerste klachtpresentatie. “Als je al snel tijdens het gesprek zegt Dat komt waarschijnlijk door dit en door dat, mis je mogelijk bepaalde accenten en aanvullende informatie. Natuurlijk, als arts heb je een beperkte hoeveelheid tijd en sommige patiënten kunnen lang van stof zijn, maar op de langere termijn win je veel door ze te laten uitpraten. Hoe beter de arts op de hoogte is na het eerste gesprek, hoe passender de zorg die wordt ingezet. Dat verkleint de kans dat de patiënt een paar keer terugkomt op het spreekuur.”

“Er is minder tijd en ruimte om de patiënt aan te kijken en begripvol te knikken”

Computer als derde persoon

De computer op het bureau van de arts kan menselijke communicatie in de weg staan, weet Van Dulmen. “Als een soort derde persoon staat de computer dan tussen arts en patiënt. Vroeger maakten ze tijdens een consult aantekeningen op papier, nu voeren ze data in de computer in omdat ze moeten voldoen aan kwaliteitscriteria, hun administratie op orde dienen te hebben en het elektronisch patiëntendossier moet worden geactualiseerd. Ondertussen vergrijst de patiëntpopulatie en stijgt het aantal mensen met comorbiditeit, dus zorgverleners krijgen steeds meer gegevens te verwerken. In die context is er minder tijd en ruimte om de patiënt aan te kijken, een stilte te laten vallen, begripvol te knikken of een hand op de schouder te leggen. Stuk voor stuk handelingen die belangrijk zijn tijdens bijvoorbeeld een slechtnieuwsgesprek.”

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Casus: jongen met gepig­menteerde huid­afwijking

Een tienjarige jongen heeft een opvallende laesie op de rechterbovenarm. Bij navraag blijkt deze laesie al jaren aanwezig. In de familie komen geen melanomen voor. De jongen heeft een blanco voorgeschiedenis. Wat is uw diagnose?

Casus: man met klachten van moeizaam plassen

Een man komt met een doorgemaakte blaasontsteking op uw spreekuur. Plassen gaat al een paar jaar langzaamaan moeilijker en moeilijker. De straal is zwak, nogal eens sproeiend en er wordt bijna altijd wat nagedruppeld. Persen helpt niet echt. Wat is uw diagnose?

Iedere arts moet zich voorbereiden op een leven lang leren

Welzijn is een voorwaarde voor professionele en persoonlijke ontwikkeling. En dat is in de medische sector meer dan ooit een punt van zorg, vindt Marjolein van de Pol. “De nieuwe bewegingen moet je gewoon volgen, in welke fase van je carrière je ook zit.”

‘‘Minder eten en meer bewegen’ is echt een misvatting’

Mensen met obesitas hebben vaak te maken met negatieve vooroordelen, ook in de zorg. Daardoor vermindert de kwaliteit van zorg, legt Paige Crompvoets uit. “Uit mijn onderzoek bleek dat mensen met obesitas soms belachelijk gemaakt worden door hun zorgverleners.”

Whispp biedt oplossing voor mensen met stem- en spraak­problemen

Joris Castermans ontwikkelde Whispp, een app die met behulp van AI fluister- en aangedane spraak kan omzetten in een heldere en natuurlijke stem. “Wie nog audio- of video-opnames heeft van de gezonde stem, kan met Whispp de eigen stem van vroeger creëren.”

Artsen voor Kinderen helpt kinderen met een chronische ziekte of beperking

Michel Weijerman van Stichting Artsen voor Kinderen vertelt over hun projecten voor betere zorg en welzijn voor kinderen met een chronische aandoening. “Zo’n 200 zorgprofessionals zijn op vrijwillige basis bij onze poli betrokken. Binnen 48 uur krijg je antwoord.”

Casus: patiënte met dagelijkse neusbloedingen

Een patiënte is de dagelijkse neusbloedingen rechts helemaal zat. Door het dichtknijpen van de neus gedurende 10 minuten stopt de bloeding wel steeds. Wat is uw diagnose?

‘Wees alert op opioïd­misbruik bij patiënten op SEH’

Opioïdgebruik komt bij SEH-patiënten vaker voor dan gemiddeld. Meer bewustzijn over misbruik van deze medicatie is nodig, aldus Joris Holkenborg. “Maar vergeleken met de VS doen we het in Nederland, mede dankzij apothekers en huisartsen, best wel goed.”

Voorkom een burn-out

Huisarts Nico Verhoef onderzocht waarom steeds meer artsen een burn-out krijgen, hoe dit te voorkomen, én geeft tips hoe je het werk leuk houdt voor jezelf. “Een middag per week maakte ik vrij voor kleine chirurgische ingrepen, omdat ik dat heel leuk vind om te doen.”

De zorgverlener als verwonderaar

Steeds meer resultaten wijzen uit dat een goed contact tussen de zorgverlener, het kind en de ouders, veel leed kan voorkomen. Piet Leroy zet zich in voor pijn- en traumavrije zorg bij kinderen. “Ik spreek nooit over lastige ouders, wel over kwetsbare ouders.”


0
Laat een reactie achterx