DOQ

Laser­behande­ling moet betere prognose geven bij niet-operabel glio­blastoom

Met een incidentie van ongeveer 1100 is het glioblastoom de meest voorkomende primaire hersentumor in Nederland. “De vooruitzichten voor de patiënten zijn ongunstig”, schetst Mark ter Laan, neurochirurg in het Radboudumc, het beeld. “Zelfs bij de meest optimale behandeling blijft de patiënt gemiddeld niet meer dan ongeveer twee jaar in leven.” Een MRI-geleide stereotactische laserablatie lijkt hierin verandering te kunnen brengen.

De optimale behandeling bestaat al ruim vijftien jaar uit een operatie waarbij een gespecialiseerde neurochirurg zoveel mogelijk tumorweefsel weghaalt. Wat volgt is een combinatie van radiotherapie en chemotherapie, het zogeheten Stupp-schema. Ter Laan: “We weten inmiddels dat het voor een optimaal effect nodig is de chirurgie zo radicaal mogelijk uit te voeren. Daarbij is het natuurlijk altijd balanceren tussen het verwijderen van zoveel mogelijk tumorweefsel enerzijds en het zo goed mogelijk behouden van functies anderzijds.”

Van links naar rechts: Mark ter Laan, neurochirurg en onderzoeksleider, Ilaria Viozzi, neurochirurg i.o. en PhD student en Kristian Overduin, technisch geneeskundige en mede onderzoeksleider, op de hybride OK van het Medical Innovation and Technology Center (MITeC) van het Radboudumc.

Geen operatie

Niet iedere patiënt komt in aanmerking voor een (radicale) operatie. Ter Laan: “Het kan zijn dat de tumor zich op een plek bevindt waar je niet veel weefsel kunt wegnemen zonder fors verlies van functie, bijvoorbeeld verlies van spraak. In dat geval beperkt de ingreep zich tot het nemen van een biopt, om de diagnose goed te kunnen stellen, gevolgd door de radio- en chemotherapie volgens Stupp. Dat is jaarlijks in Nederland bij zo’n 150 patiënten het geval. Bij deze patiënten bedraagt de gemiddelde overleving niet meer dan vijf tot zeven maanden.”

“We kunnen ervoor zorgen dat de laser alleen tumorweefsel wegbrandt en al het gezonde weefsel intact laat”

Glasvezeldraad

Geen wonder dus dat met smart wordt uitgekeken naar een behandeling die deze patiënten een beter vooruitzicht kan bieden. MRI-geleide stereotactische laserablatie (SLA, ook wel LITT genoemd) lijkt hierbij een goede kandidaat te zijn. Ter Laan: “Hierbij breng je na het nemen van het biopt via dezelfde route een glasvezeldraad in de tumor. Hierdoorheen kun je de tumor verhitten met laserlicht, wat de tumorcellen lokaal doet afsterven. Tijdens die behandeling ligt de patiënt in de MRI, die daarbij werkt als een real time thermometer. Aan de hand van het MRI-beeld kunnen we heel nauwkeurig op ieder plekje in de hersenen zien hoe hoog de temperatuur is. Door met de sterkte van de laser te spelen, kunnen we er dan voor zorgen dat de laser alleen tumorweefsel wegbrandt en al het gezonde weefsel intact laat.”

“Het enige dat we kunnen opmaken uit de publicaties tot dusver is dat de techniek op zich veilig lijkt”

Alleen retrospectieve uitkomsten

Deze techniek, die al langer wordt gebruikt bij onder andere de behandeling tegen prostaatkanker, wordt sinds enkele jaren in Amerika en enkele Europese landen ook ingezet als behandeling van glioblastoom. “Anders dan in de prostaat komt het in de hersenen veel nauwer aan op het wegbranden van alleen tumorweefsel om complicaties te voorkomen. Uit de publicaties tot dusver over het gebruik van SLA als behandeling van glioblastoom is niet op te maken hoe de balans tussen effectiviteit en complicaties ligt. Het ontbreekt aan goede studies. Alle publicaties tot nu toe hebben betrekking op retrospectieve uitkomsten van cohorten waarvan niet goed duidelijk is welke patiënten zijn geïncludeerd en welke niet. Het enige dat we eruit kunnen opmaken is dat de techniek op zich veilig lijkt.”

Prospectieve studie

Toen Ter Laan door de fabrikant van SLA-apparatuur werd benaderd de techniek ook in te voeren in Nederland, stelde hij daarom voor de invoering van de techniek te koppelen aan een prospectieve, vergelijkende studie met een vooraf duidelijk omschreven patiëntenpopulatie. ZonMw en het Zorginstituut Nederland ondersteunen het onderzoek financieel met een subsidie van 4,4 miljoen euro uit het programma Veelbelovende zorg.

“De primaire uitkomstmaten van de studie zijn de overleving van de patiënten en hun kwaliteit van leven”

240 patiënten

“We gaan in deze studie 240 patiënten met een nieuw-gediagnosticeerd glioblastoom die niet in aanmerking komen voor een chirurgische behandeling randomiseren naar een biopt gevolgd door SLA en radiochemotherapie of naar een biopt gevolgd door alleen radiochemotherapie. De primaire uitkomstmaten van de studie zijn de overleving van de patiënten en hun kwaliteit van leven.”

Inclusie vier jaar

De SLA-behandeling wordt uitgevoerd in het Radboudumc of het UMC Utrecht, de twee expertisecentra voor glioblastoom die beschikken over de benodigde apparatuur hiervoor. De patiënten die de controlebehandeling loten, een biopt gevolgd door radiochemotherapie, kunnen hun behandeling in een van de andere centra voor neurochirurgie krijgen. De inclusie zal naar schatting vier jaar duren. “We hopen in 2027 de uitkomsten te kunnen publiceren.”

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

De patiënt doet lastig, en dan?

Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis kunnen soms veel losmaken, zowel in het behandeltraject als bij de arts. Thom van den Heuvel geeft handvatten voor het omgaan met deze patiëntengroep. “Het contact vraagt meer tijd en legt tegelijk emotionele druk op de arts."

Vind meertalige zorgverleners via ikspreekmeerdan.nl

Als anios in een huisartsenpraktijk in Amsterdam merkte Daan Frehe dat taal voor veel patiënten een barrière vormt voor het krijgen van goede zorg. “Via ikspreekmeerdan.nl kan nu een zorgverlener met een gedeelde taal en cultuur gevonden worden. Dat is enorm waardevol.”

Casus: man met een veranderde vlek op het been

Een 72-jarige man presenteert zich op uw spreekuur met een veranderde plek op het bovenbeen rechts. De vlek is gegroeid en van kleur veranderd. De patiënt heeft een licht huidtype en een voorgeschiedenis van basaalcelcarcinoom. Wat is uw diagnose?

Maak van wachttijd in de ggz hersteltijd: vijf praktische adviezen

Sanne Booij en Christien Slofstra willen af van de stille wachttijd in de ggz. Met hulp van de huisarts kan het herstel al beginnen, nog vóór de intake. “Deze periode hoeft geen verloren tijd te zijn.”

Beteugelen geneesmiddel­prijzen noodzakelijk voor betaalbare zorg

Wilbert Bannenberg strijdt met Stichting Farma ter Verantwoording tegen excessieve geneesmiddelprijzen. Zijn missie: winsten beteugelen om zorg toegankelijk te houden. “Geneesmiddelprijzen moeten beteugeld gaan worden, anders wordt de zorg onbetaalbaar.”

Casus: vrouw met veranderd defecatiepatroon

Een vrouw wordt naar de polikliniek gestuurd in verband met een veranderd defecatiepatroon. Ze heeft wat frequenter dan gebruikelijk ontlasting. Er zijn wat vage buikklachten in de zin van rommelingen en krampen. Ze gebruikt geen medicatie. Wat is uw diagnose?

‘We willen de maatschappij met de gezond­heids­zorg verbinden’

Huisarts Bernard Leenstra wil dat álle Nederlanders goed leren handelen in levensbedreigende situaties. Met zijn initiatief Schok & Pomp biedt hij leuke en tijdbesparende cursussen in levensreddend handelen en probeert hij maatschappij en gezondheidszorg te verbinden.

Trends in brandwonden bij kinderen

Zijn er meer brandwonden bij kinderen, of worden ze sneller doorverwezen? Arts-onderzoeker Frederique Kemme en chirurg Annebeth de Vries volgden de cijfers. “Er komen meer kinderen naar het brandwondencentrum.”

Veel kanker in de toekomst door CT-scans

Een recente analyse wijst op tienduizenden toekomstige kankergevallen door CT-scans. Cardio-thoracaal radioloog Firdaus Mohamed Hoesein pleit voor zorgvuldig gebruik: “Alleen als het écht nodig is en met een zo laag mogelijke dosis.”

‘Zorg dat de digitale weg niet de enige ingang naar de maatschap­pij wordt’

Steeds vaker gaat zorg via de digitale weg. Nicole Goedhart onderzoekt de toegankelijkheid van de (online) samenleving en geeft tips hoe de zorgverlener de zorg toegankelijk voor iedereen houdt. “Een afstand tot de online wereld kan gezondheidsverschillen vergroten.”