DOQ

Longtrans­plantatie bij COPD: een valide behandeloptie

Hoewel zeker niet voor elke COPD-patiënt weggelegd, vormt longtransplantatie in zeer specifieke gevallen een effectieve behandeloptie. Merel Hellemons, longarts in het ErasmusMC, vertelde  tijdens het Bronkhorst symposium in november 2023 hoe de selectie van patiënten plaatsvindt.

In Nederland worden jaarlijks 100-110 longtransplantaties uitgevoerd. Het is een aanvaarde behandelingsoptie voor geselecteerde patiënten met eindstadium COPD. “Ongeveer de helft van de mensen die een longtransplantatie krijgt bestaat uit COPD-patiënten”, vertelt Merel Hellemons. “Het gaat hierbij echt om de ernstigste COPD-patiënten die volledig uitbehandeld zijn. Longtransplantatie is absoluut een last-resort behandeling. De categorie patiënten die hiervoor in aanmerking komt is dan ook relatief gering.” Het identificeren van de juiste patiënt is hierbij essentieel, aldus Hellemons.

“Het gaat om COPD-patiënten die alle medische en chirurgische behandelingen hebben gehad”

Longarts Merel Hellemons

Selectiecriteria

Selectie van COPD-patiënten geschiedt aan de hand van een aantal criteria die terug te vinden zijn in de consensus van de International Society for Heart and Lung Transplantation (ISHLT).1 Hellemons somt op: “Het gaat om COPD-patiënten in een terminaal stadium die daarvoor alle medische en chirurgische behandelingen hebben gehad waar ze echter geen baat bij hebben gehad. Deze patiënten hebben een hoog overlijdensrisico. Dit wordt gedefinieerd als een kans op sterfte hoger dan 50% binnen 2 jaar als er geen longtransplantatie plaatsvindt. Tevens moet sprake zijn van een beperkte overleving op de wachtlijst. De waarschijnlijkheid van overleving 5 jaar na de transplantatie moet hoger dan 80% zijn en ook op langere termijn moet de prognose van de patiënt goed zijn.”1

Contra-indicaties

“Afgezien van de longen die falen moet de patiënt verder gezond zijn”, zo legt Hellemons uit. “Natuurlijk zijn er de absolute contra-indicaties zoals roken, hartfalen (HF) en longkanker.” De consensus noemt daarnaast onder meer acuut coronair syndroom (ACS), beroerte en myocardinfarct (MI) in de voorafgaande 30 dagen, acute leverinsufficiëntie, nierfalen, actieve tuberculose en beperkte cognitieve vaardigheden als contra-indicatie.1

Actief trainen is een belangrijke voorwaarde voor geschiktheid voor transplantatie”

Individuele beoordeling

“Het vaststellen of een COPD-patiënt in aanmerking komt voor een longtransplantatie betreft een individuele beoordeling door het expertisecentrum”, stelt Hellemons. “Patiënten moeten na de transplantatie revalideren, waardoor actief trainen een belangrijke voorwaarde voor geschiktheid voor transplantatie is. Uiteindelijk wordt gekeken naar de totale balans van comorbiditeit. Bovendien veranderen de inzichten in de tijd over wat wel en niet kan. Daarom is overleg bij twijfel belangrijk.” Hellemons benadrukt dat de expertisecentra – het UMCU Utrecht, het
ErasmusMC in Rotterdam en het UMCG in Groningen – allemaal laagdrempelig bereikbaar zijn voor overleg, mochten er vragen of twijfels bestaan of een COPD-patiënt in aanmerking komt voor longtransplantatie.

“Men ruilt een chronische ziekte in voor een ander zwaar, langdurig traject dat significante last met zich meebrengt”

Bewuste keuze patiënt

Niet alleen de behandelaar, ook de patiënt zal goed moeten bedenken of longtransplantatie voor hem of haar een geschikte keuze is. “In feite ruilt men een chronische ziekte in voor een ander zwaar, langdurig traject dat significante last met zich meebrengt”, vertelt Hellemons. “Dit komt ook duidelijk naar voren uit de gesprekken die met patiënten worden gevoerd. Een (long)transplantatietraject is zwaar en brengt veel onzekerheid met zich mee. Daar moet je mee kunnen en willen omgaan. Sommige patiënten geven aan dat ze het zo wel goed vinden. Zij kiezen er bewust voor om deze stap niet te zetten en zien af van transplantatie.”

Mogelijkheid

Hellemons geeft als boodschap mee dat – hoewel de meeste longartsen niet dagelijks met longtransplantatie te maken hebben – men zich moet realiseren dat het in specifieke gevallen een valide behandeloptie is. “Het zou toch zonde zijn als de COPD-patiënten die voor longtransplantatie in aanmerking komen niet verwezen worden.” 

Referentie:

  1. Verleden GM, Gottlieb J. Lung transplantation for COPD/pulmonary emphysema. Eur Respir Rev. 2023;32(167):220116.
Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Minder administratie, beter contact

AI kan artsen ondersteunen door administratieve lasten te verlichten, ziet Juliën Rezek. Transcriptietools maken automatisch verslagen, waardoor artsen meer tijd hebben voor patiënten. “Hierdoor kunnen artsen dieper ingaan op klachten, wat resulteert in betere zorg.”

‘Laten we allemaal één stapje in elkaars domein zetten’

Zorgverleners hebben nog onvoldoende oog voor het verband tussen mentale klachten, hormonale klachten en hart- en vaatziekten bij vrouwen, aldus Sandra Kooij. Meer samenwerking tussen verschillende disciplines is nodig. “Kijk bij elkaar mee. Geef elkaar advies.”

Casus: oudere patiënte met reukproblemen

Op het spreekuur komt een 70-jarige vrouw in verband met problemen met ruiken. De problemen zijn enkele jaren eerder gestart. Initieel met minder goed ruiken (hyposmie), sinds een half jaar worden geuren steeds vaker als vies ervaren (kakosmie). Wat is uw diagnose?

Casus: man met klachten in de bovenbuik

Een man heeft in toenemende mate klachten van pijn in de bovenbuik. De pijn is zeurend en soms stekend en zit middenin de buik. Wat is uw diagnose?

‘Ik kan niet wachten op de eerste geprinte lasagne’

Ineke Obbema werkt met 3D-geprinte maaltijden voor mensen met slikproblemen bij het Máxima MC. De herkenbare vormen en verbeterde smaak bieden een opvallend alternatief voor traditionele gemalen voeding. “Je kunt meteen proeven dat er een chef-kok achter zit.”

Van tropenarts naar huisarts op Texel

Josine Blanksma werkte jarenlang als tropenarts voor Artsen zonder Grenzen en is een paar jaar geleden een nieuw avontuur aangegaan: ze werkt nu als huisarts op Texel. “Mijn nieuwe carrièrepad is heus niet minder uitdagend te noemen.”

Klimaatimpact onderzoeken voor een heel zorgpad

Lisanne Kouwenberg doet onderzoek naar de milieu-impact van zorgpaden. Dat kan aangrijpingspunten opleveren voor het verlagen van de klimaatimpact. “De meeste studies kijken naar één behandeling. Maar daar zit een heel traject omheen dat er ook aan bijdraagt.”

Help patiënten te stoppen met roken: ‘Minder zenden en meer interacteren’

Marieke Helmus combineert kunst en innovatie om het gesprek over stoppen met roken te starten. Met tools zoals een ‘Chat met je sigaret’-chatbot en humoristische ansichtkaarten helpt ze moeilijk bereikbare groepen om na te denken over hun rookgedrag.

Is er een dokter aan boord?

Wat doe je als er in een vliegtuig om een arts wordt gevraagd? Huisarts en luchtvaartgeneeskundige Peter Nijhof legt uit hoe medische noodgevallen in de lucht worden aangepakt, van de rol van artsen en cabinepersoneel tot het gebruik van medische kits en noodlandingen.

‘Stress verdient centrale plek in het consult’

Chronische stress, vaak gekoppeld aan sociale problemen, kan gezondheidsklachten veroorzaken. Feia Hemke pleit voor meer aandacht hiervoor in de spreekkamer en ontwikkelde tools om dit bespreekbaar te maken. “Hierdoor voorkom je onnodige medicalisering.”