Maatwerk loont: pre­habi­lita­tie verlaagt complicaties bij hart­opera­ties

Patiënten op een wachtlijst voor een hartoperatie zijn gebaat bij begeleiding om eerst de fysieke en mentale fitheid te verbeteren. Deze zogeheten prehabilitatie is veilig en verlaagt de kans op een ernstige complicatie na de operatie, bleek uit een studie in het Hart+Vaat Centrum van het Maastricht UMC+. “Het is goed om het zorgtraject te personaliseren”, stelt hartchirurg en hoofdonderzoeker Peyman Sardari Nia.

Patiënten die een operatie moeten ondergaan, hebben vaak risicofactoren die uitkomsten na de ingreep ongunstig beïnvloeden. Voorbeelden zijn roken, overgewicht, angst en een slechte conditie. Sardari Nia en zijn team wilden het effect van zulke factoren onderzoeken op het ontstaan van ernstige complicaties na een hartoperatie. Dat kon via een digitaal platform dat in het MUMC+ enkele jaren geleden is ontwikkeld voor de zorg rond een mitralisklepoperatie, de expertise van Sardari Nia.
“We hebben daarin het hele zorgtraject in beeld gebracht, van de eerste oproep voor de poli tot en met de nazorg na de operatie. We wilden juist het effect van het platform gaan onderzoeken toen de coronapandemie uitbrak. Feitelijk was dat een ideale tijd voor onze studie. In een gerandomiseerde studie krijgt immers de controlegroep geen interventie, deze patiënten moeten dan wachten op een operatie. Dat is in normale omstandigheden niet te realiseren voor een studie. Maar in de coronatijd konden we dit wel onderzoeken, omdat niet-urgente operaties werden uitgesteld. We konden eveneens onderzoeken of wachten op een hartoperatie veilig is voor de patiënt.”

Individueel risicoprofiel

De studie is gedaan met bijna 400 patiënten die op de wachtlijst stonden voor een hartoperatie. Zij zijn gescreend op de risicofactoren roken, conditie, psychische gesteldheid, longkracht en voedingstoestand. Prehabilitatie gebeurde op basis van het individuele risicoprofiel en in overleg met de patiënt. De patiënten in de interventiegroep kregen zes weken lang relevante instructies, informatie en animaties aangeboden die werden ontwikkeld voor het platform. “De interventie was dus niet voor alle patiënten hetzelfde”, vervolgt Sardari Nia. “Het ging om begeleiding via de rookstoppoli, verwijzing naar een diëtist of psycholoog, of modules voor longkrachttraining of verbetering van de fysieke gesteldheid. Alle patiënten in de studie kregen informatie over de hartoperatie, maar patiënten in de controlegroep kregen geen prehabilitatie. In beide groepen moesten patiënten wekelijks vragen invullen over hun klachten, zodat we de patiënten konden monitoren op eventuele verslechtering van hun situatie.”

“We brengen een deel van de zorg naar de patiënt toe”

Veilig

De studie heeft laten zien dat het uitstellen van een hartoperatie voor prehabilitatie veilig is. Bovendien bleek het aantal ernstige complicaties tot een jaar na de operatie aanzienlijk minder in de prehabilitatiegroep: vergeleken met standaardzorg was er 35% minder kans op een ernstige complicatie. Als bijzonder punt noemt Sardari Nia dat de prehabilitatie op afstand gebeurde, via het online platform. “Zo brengen we een deel van de zorg naar de patiënt toe. Dat verlaagt de druk op de zorg in ziekenhuizen en geeft de patiënt meer zeggenschap over diens gezondheid. Bij patiënten in de interventiegroep verbeterde het risicoprofiel. We verwachten dat dat effect zal hebben in de rest van iemands leven.”

Het eindpunt in de studie was het optreden van een ernstig complicatie. Sardari Nia: “In prehabilitatiestudies worden meestal softe eindpunten gebruikt, zoals toename van fitheid of van longkracht. Maar ons eindpunt is een klinisch relevant eindpunt. Daar hebben we bewust voor gekozen. Want als we dit willen gaan inzetten in de praktijk, moet het echt zinvol zijn. De studie is mede daardoor uniek, ook vanwege de gepersonaliseerde interventie op basis van samen beslissen.

“Als er minder complicaties zijn, zijn er waarschijnlijk ook minder zorgkosten”

Implementeren

Sardari Nia denkt dat prehabilitatie eenvoudig is te implementeren in de zorg voor hartpatiënten die op een wachtlijst staan voor een operatie. Het online platform is er al, en de meeste mensen hebben thuis internet. Bij mensen die niet digitaal vaardig zijn, kan prehabilitatie eventueel in het ziekenhuis plaatsvinden. “Veel ziekenhuizen hebben al interesse getoond voor deze werkwijze met prehabilitatie. Wellicht wordt een grotere, landelijke studie opgezet om dit verder te onderzoeken.”

Volgens Sardari Nia moet de zorg voor hartpatiënten meer worden toegespitst op de individuele patiënt: wat is voor hem of haar het best? “Sommigen moeten we snel opereren, bij anderen kunnen we eerst de tijd nemen voor prehabilitatie. Nu is het zorgtraject voor de meeste patiënten hetzelfde, maar het is beter om te personaliseren. In het MUMC+ gaat een promovendus nu de kosteneffectiviteit onderzoeken. Als er minder complicaties zijn, zijn er waarschijnlijk ook minder zorgkosten. Dat zou een extra argument zijn voor prehabilitatie.”

Referentie: Scheenstra B, van Susante L, Bongers BC, et al. The Effect of Teleprehabilitation on Adverse Events After Elective Cardiac Surgery: A Randomized Controlled Trial. J Am Coll Card, 2024. Published online.

Lees meer over: