DOQ

Mensgericht leiderschap: minder burn-out en betere zorg

Het zijn nog pioniers, die in zorginstellingen werken aan een meer mensgerichte zorg voor zowel de patiënt als de zorgprofessional. Vanuit Planetree stimuleert psycholoog en specialist in mensgerichte zorg Roos Trooster deze pioniers en probeert meer zorgmedewerkers en leidinggevenden te overtuigen dat een dergelijke aanpak de medewerkers inspireert, voor de instelling behoudt en uiteindelijk de zorg beter maakt.   

Artsen werken niet meer 80 uur per week en zoeken meer naar een balans met hun privébestaan. Er is veel bureaucratie en weinig ruimte voor eigen inbreng. Patiënten zijn veeleisender en er is sprake van een toename in agressie. Deze zaken, die al langer spelen, inclusief de voortgaande druk die er door de vergrijzing al op de zorg ligt, maken het er niet makkelijker op voor het zorgpersoneel. Roos Trooster beschrijft de negatieve spiraal in het huidige arbeidsklimaat in de zorg, die hiervan het gevolg is. “Omdat steeds meer professionals niet langer voor dit leven kiezen, is er een tekort aan zorgprofessionals. Er komen zzp’ers in de plaats, die minder betrokken zijn en minder betrouwbaar als het gaat om continuïteit. De achterblijvers krijgen het steeds drukker, voelen zich nog meer verantwoordelijk en hebben geen uitzicht op verlossing.”

“Er is te weinig aandacht voor hoe mensen hun team of het leiderschap ervaren”

Psycholoog en specialist in mensgerichte zorg Roos Trooster

Vitaliteitsprogramma

Op deze voet doorgaan kan niet. Er is al wel beweging in hoe zorginstellingen zorgen voor de zorgverleners, constateert Trooster, maar dat zijn volgens haar nog veelal te generieke oplossingen. “Ziekenhuizen zetten bijvoorbeeld in op vitaliteitsprogramma’s met een aanbod om meer te sporten. Maar daarbij wordt juist nog meer druk gelegd op de professional. Als je niet sport, ligt het aan jezelf dat het niet lekker gaat. Aan yoga doen is prima, maar de cultuur in de zorg is best pittig. Er is te weinig aandacht voor hoe mensen hun team of het leiderschap ervaren en of er sprake is van stress of psychologische onveiligheid.” Het kan ook zijn, vervolgt Trooster, dat leidinggevenden in een dergelijke crisis juist handelingsverlegen zijn vanwege de stress die zij zelf ook ervaren, vanwege de demotivatie en burn-out waar ze leiding aan moeten geven.

“Meer rustmomenten tijdens het werk zorgen voor meer geduld en empathie naar patiënten toe”

Compassietraining

Om mensen te behouden, zijn vitaliteitsprogramma’s niet voldoende. Compassietraining is een goede vervolgstap, aldus Trooster. “In Engeland is de beweging van compassie in de zorg al langer gaande en blijkt dat er minder stress en burn-out ontstaat, minder personeel uitstroomt, maar ook dat de zorg beter wordt. Meer rustmomenten tijdens het werk, vijf minuten ademhalen, meer reflecteren op wat je doet in plaats van door te rennen, zorgt voor meer geduld en empathie naar de patiënten toe. Het lijkt in deze situatie een contradictie, maar je moet niet denken dat dit meer tijd kost, maar juist tijd oplevert.” In compassietrainingen voor zorgmedewerkers merkt Trooster dat het voor hen een eyeopener is, dat zij om goed te doen voor anderen ook goed voor zichzelf moeten zorgen.

Mensgerichte zorg

Maar de aandacht moet verder gaan dan de individuele zorgverlener. Planetree pleit voor een organisatiebrede aanpak: mensgerichte zorg. Daarbij gaat het erom dat de organisatie goed zorgt voor de zorgverleners en dat ze bij veranderingen betrokken zijn. Niet via een projectgroepje, maar met een breed georganiseerde inspraak, vanaf het signaleren van problemen tot het bedenken van oplossingen en het implementeren ervan. “De medewerker moet het gevoel hebben dat hij of zij mee gecreëerd heeft.”

Zij geeft een voorbeeld vanuit het Radboudumc in Nijmegen waar kinderarts-oncoloog Jacqueline Loonen inspirerend leiderschap heeft laten zien. In de Later-polikliniek voor langetermijneffecten bij patiënten die op jonge leeftijd kanker hebben overleefd, blijven patiënten levenslang onder controle. “Op gelijkwaardig niveau kijken zorgverleners samen met de overlevers naar wat er speelt in het leven, welke zorg nodig is van welk specialisme, en wat het behandeldoel wordt. Door op deze manier te werken, is er ruimte voor ideeën en initiatieven van de zorgprofessionals. Juist die vrijheid zorgt ervoor dat daar mensen werken die nooit meer weggaan.” Zorgprofessionals moeten zich uitgenodigd voelen om hun creativiteit te laten zien. “Je hebt in de zorg met relaties te maken, waarbij je ook jouw ideeën vanuit je professionaliteit en creativiteit kan meebrengen. Als dat mooie resultaten geeft en de goede ideeën in het zonnetje worden gezet en breder worden geïmplementeerd, gaan mensen stralen.”

“Voor het krijgen van signalen van de werkvloer is het niet genoeg om te zeggen ‘Mijn deur staat altijd open”

Voelsprieten

Deze werkwijze vraagt volgens Trooster wel een ander soort leiderschap, met voelsprieten voor wat er in het team speelt en tijdig ingrijpen bij signalen dat mensen dreigen af te haken. “Medisch specialisten zijn daar niet altijd goed in getraind. Maar als ze zich bewust zijn van de waarde hiervan, zijn er genoeg die dit soort leiderschap in zich hebben.” Voor het krijgen van signalen van de werkvloer is het niet genoeg om te zeggen ‘Mijn deur staat altijd open’ of ‘Ik ga regelmatig de vloer op’, vindt Trooster. “Leidinggevenden moeten echt de vraag stellen op een plek waar in een veilige sfeer antwoord kan worden gegeven. En daarbij moeten ze ook echt luisteren en openstaan voor pijnpunten.” Bij de aanpak van eventuele problemen kan dan weer gebruik gemaakt worden van de creativiteit van de medewerker(s), in plaats van te denken dat als leidinggevende zelf op te moeten lossen. Dat geeft weer meer betekenis aan het belangrijke werk dat mensen in de zorg leveren.

Het zijn nog pioniers die op deze manier werken, aldus Trooster. Zij zou graag een kantelpunt creëren, die liefst van twee kanten komt: mensen op de werkvloer die op zoek zijn naar hoe het anders kan en bestuurders die beseffen dat mensgericht leiderschap de zorg beter maakt.

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Minder allergieën: ‘beetje modder, minder zeep en wat gezonde chaos’

Het aantal mensen met een allergie neemt toe. Hoe komt dit en is dit tij te keren? Allergoloog Hanneke Oude Elberink geeft uitleg en praktische adviezen. “We zien een wereldwijde trend die we niet louter op een verhoogde perceptie kunnen afschuiven.”

Casus: vrouw met mogelijke pneumonie

Een 64-jarige vrouw presenteert zich op de spoedeisende hulp vanwege verdenking op een pneumonie. Ze heeft een voorgeschiedenis van COPD en twee maanden eerder had zij een symptomatische COVID-19-infectie. Wat is uw diagnose?

Bij complexe casuïstiek is meedenken huisarts waardevol voor specialist

Carel Veldhoven, de eerste Academische Generalist in een academisch ziekenhuis, wil dat de specialist bij complexe problematiek de huisarts laat meedenken. “Huisartsen hebben een andere pragmatiek, kennis en kunde, die ook in een academisch ziekenhuis meerwaarde heeft.”

‘De tijd is rijp om mensen integraal te behandelen’

Kelly Dollenkamp leidt het spreekuur integrale geneeskunde oncologie, waar patiënten leren hoe ze zelf hun gezondheid en kwaliteit van leven kunnen verbeteren naast hun reguliere behandeling. “Patiënten kunnen zelf veel doen om hun gezondheid te bevorderen.”

‘Allergie of nie?’: beoordeling van antibiotica in de allergiebanner

Hanneke Oude Elberink geeft adviezen om onterechte vermelding van antibiotica-allergieën in de allergiebanner tegen te gaan. “Als een patiënt aangeeft allergisch te zijn voor antibiotica, vraag dan de aard van de klachten goed uit.”

Over bias, gezondheids­verschillen en racisme in de gezond­heidszorg

Alana Helberg-Proctor legt uit hoe ‘de witte man’ nog steeds de standaard is in de gezondheidszorg, met gevolgen voor andere bevolkingsgroepen. “Iedereen die niet tot deze referentiegroep behoort, kan benadeeld worden. Want de zorg is niet primair op hen afgestemd.”

Casus: man met zwelling in de hals

Een 60-jarige man heeft al vele jaren een zwelling mediaan in de hals. Voorheen nooit last van gehad. Echter, het laatste jaar is de afwijking langzaam progressief in omvang gegroeid en is er toenemende last van een globusgevoel. Wat is uw diagnose?

‘Euthanasie heeft ethische, psycho­logische en sub­jectieve aspecten’

Intervisiebegeleider Jacintha Verhallen deelt de uitdagingen waar euthanasieartsen voor staan, van ethische dilemma's tot psychisch lijden bij jongeren. “De intervisiegroepen vormen een leercirkel, waarin de deelnemers reflecteren op hun ervaringen.”

Limburgse apotheek wil chronisch gebruik slaap­medi­catie voorkomen

Apotheker Waan Yasen startte in samenwerking met huisartsen en de gemeente Reuver een project om chronisch gebruik van slaapmedicatie te voorkomen. “We willen patiënten bewust maken van de risico’s. Een alternatief voor medicatie is bijvoorbeeld slaaptherapie.”

‘Zorg dat je digitaal geletterd blijft’

Maartje Schermer deelt enkele ethische vraagstukken die spelen bij technologische ontwikkelingen in de zorg, zoals AI. “Wees er niet bang voor, probeer het uit, en vooral: blijf je er vragen bij stellen. Want één ding is zeker: dit gaat niet meer weg.”


0
Laat een reactie achterx
Lees ook: Jonge artsen over de Zorg van Morgen

Naar dit artikel »

Lees ook: Kleur bekennen in de zorg

Naar dit artikel »

Lees ook: ‘Niet het stelsel, maar onze menta­liteit moet op de schop’

Naar dit artikel »