DOQ

‘Minder onnodige diagnostiek is goed voor patiënt en maatschappij’

In de zorg vindt regelmatig diagnostiek plaats die feitelijk niet nodig is. De kans is dan klein dat dit bruikbare informatie oplevert voor de behandeling. “Dat is inefficiënt testen”, aldus kinderarts Fabienne Ropers van het LUMC. “Onnodige diagnostiek is onwenselijk, zowel voor de patiënt als vanuit maatschappelijk perspectief.”

In veel ziekenhuizen is het een trend: er worden steeds meer diagnostische testen gedaan. Maar die dragen lang niet allemaal bij aan gezondheidswinst voor de patiënt, stelt Fabienne Ropers. “Vraag een willekeurige medisch specialist of we te veel testen doen, en vrijwel iedereen zegt ja. Maar we gaan er toch mee door. Dat gebeurt denk ik vooral uit angst om een diagnose te missen of om een diagnostische test niet tijdig te doen. Zowel patiënten als artsen hechten veel waarde aan testen. Artsen willen hun patiënten niet teleurstellen door een test niet te doen. Ze willen ook voorkomen dat een patiënt boos wordt of zelfs een klacht indient. Tegelijk kunnen artsen bang zijn dat hun collega’s hen geen goede arts vinden als ze een test niet doen.”

“Er zijn weinig beperkingen wat betreft aantallen testen die artsen mogen aanvragen”

Kinderarts Fabienne Ropers

Geen beperkingen

Ropers noemt ook de medische richtlijnen als mogelijke oorzaak van het vele testen. Daarin staan veel officiële adviezen en overwegingen, ook over het doen van testen die bij voorbaat al weinig kans geven op bruikbare informatie. “Daar komt bij dat ons gezondheidssysteem weinig beperkingen kent wat betreft aantallen testen die artsen mogen aanvragen. In dbc’s zit bijvoorbeeld een MRI vaak standaard ingebouwd. Er zijn dus weinig financiële drempels voor het doen van testen. Bij kinderen speelt bovendien mee dat ze klein en kwetsbaar zijn. Ouders en artsen willen het beste voor het kind. Bij bijvoorbeeld buikpijn willen zij zeker weten waardoor het komt, of juist in een vroeg stadium kunnen uitsluiten wat het níet is.”

Bredere blik

Er is volgens Ropers nog onvoldoende bewustzijn over onnodig testen en de negatieve gevolgen daarvan. Bij bepaalde therapieën is dat bewustzijn er al wel: “Zo weten we allemaal dat er resistentie ontstaat tegen antibiotica. Daar kan jong en oud last van hebben bij een behandeling. Maar bij het aanvragen van een test is er nog niet zo’n bredere blik. Er wordt geen link gelegd tussen onnodig testen en bijvoorbeeld milieubelasting of personele inzet. De zorg wordt vooral betaald uit collectieve middelen, dus door de maatschappij. Onnodige testen leggen daar beslag op. Artsen hebben een maatschappelijke verantwoordelijkheid, maar zij willen vooral het beste en meeste doen voor hun eigen patiënten. Dat is ook de essentie van arts-zijn, maar dat overheerst de maatschappelijke verantwoordelijkheid. Het belang van die ene test gaat dan voor.”

“Een fout-positieve uitslag kan leiden tot een behandeling voor een ziekte die er niet is”

Belastend

Ropers benadrukt ook de kant van de patiënt. Voor een kind kan een eenvoudig onderzoek zoals een echografie al belastend zijn. “Laat staan bloed prikken of een MRI. Bij de meeste kinderen kan een MRI pas vanaf vijf jaar zonder narcose, want zij vinden het geluid van het apparaat erg eng. En er speelt meer. Een fout-positieve uitslag van een test kan leiden tot een behandeling voor een ziekte die er niet is. Dat kan bijwerkingen geven die ook op de langere termijn nog kunnen doorwerken.”

Enig risico accepteren

Is er iets te doen tegen onnodige diagnostiek? Met name kinderartsen willen dat graag beperken om schade aan het kind te voorkomen, weet Ropers. “We kunnen het diagnostische proces verbeteren en onnodige testen verminderen door een grondige anamnese, goed lichamelijk onderzoek en vooral een gedegen probleemanalyse. Enige risicoacceptatie is noodzakelijk voor proportionele diagnostiek, we hoeven niet elke diagnose met een test uit te sluiten. Ook aanvullende uitleg aan ouders is daarbij van belang. Maar het kan veel tijd kosten om nog eens goed alle gegevens na te lopen en om met ouders in gesprek te gaan. En die tijd komt niet terug in een dbc. Toch is die investering belangrijk, want het geeft een goed beeld van de situatie van de patiënt en je kunt er onnodige diagnostiek, bijvoorbeeld een scopie bij een kind, mee voorkomen. Eerst goed luisteren en nadenken en dan pas diagnostiek aanvragen loont voor zowel patiënt als de maatschappij.”

“Het gaat om een goede anamnese, lichamelijk onderzoek en nadenken”

Duurzaamheid

Ropers is ook vanuit het oogpunt van duurzaamheid bezig met het onderwerp: onnodige dingen níet doen heeft veel goede kanten. Het bespaart patiënten veel ongemak en artsen kunnen hun tijd effectiever besteden aan hun patiënten. Er is minder milieuschade, het verlaagt de druk op zorgpersoneel en er zijn minder kosten voor de maatschappij. “Misschien kunnen we in bijvoorbeeld richtlijnwerkgroepen meer maatschappelijke partijen laten meepraten. Bijvoorbeeld om vast te leggen vanaf welke kans op informatie testen gerechtvaardigd zijn. En in medische opleidingen kunnen we meer aandacht besteden aan bijvoorbeeld omgaan met onzekerheid in plaats van alle mogelijke diagnostiek in te zetten. Het gaat om een goede anamnese, lichamelijk onderzoek en nadenken. Ook daarmee laat je als arts je maatschappelijke verantwoordelijkheid zien.”

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Minder administratie, beter contact

AI kan artsen ondersteunen door administratieve lasten te verlichten, ziet Juliën Rezek. Transcriptietools maken automatisch verslagen, waardoor artsen meer tijd hebben voor patiënten. “Hierdoor kunnen artsen dieper ingaan op klachten, wat resulteert in betere zorg.”

‘Laten we allemaal één stapje in elkaars domein zetten’

Zorgverleners hebben nog onvoldoende oog voor het verband tussen mentale klachten, hormonale klachten en hart- en vaatziekten bij vrouwen, aldus Sandra Kooij. Meer samenwerking tussen verschillende disciplines is nodig. “Kijk bij elkaar mee. Geef elkaar advies.”

Casus: oudere patiënte met reukproblemen

Op het spreekuur komt een 70-jarige vrouw in verband met problemen met ruiken. De problemen zijn enkele jaren eerder gestart. Initieel met minder goed ruiken (hyposmie), sinds een half jaar worden geuren steeds vaker als vies ervaren (kakosmie). Wat is uw diagnose?

Casus: man met klachten in de bovenbuik

Een man heeft in toenemende mate klachten van pijn in de bovenbuik. De pijn is zeurend en soms stekend en zit middenin de buik. Wat is uw diagnose?

Van tropenarts naar huisarts op Texel

Josine Blanksma werkte jarenlang als tropenarts voor Artsen zonder Grenzen en is een paar jaar geleden een nieuw avontuur aangegaan: ze werkt nu als huisarts op Texel. “Mijn nieuwe carrièrepad is heus niet minder uitdagend te noemen.”

‘Ik kan niet wachten op de eerste geprinte lasagne’

Ineke Obbema werkt met 3D-geprinte maaltijden voor mensen met slikproblemen bij het Máxima MC. De herkenbare vormen en verbeterde smaak bieden een opvallend alternatief voor traditionele gemalen voeding. “Je kunt meteen proeven dat er een chef-kok achter zit.”

Klimaatimpact onderzoeken voor een heel zorgpad

Lisanne Kouwenberg doet onderzoek naar de milieu-impact van zorgpaden. Dat kan aangrijpingspunten opleveren voor het verlagen van de klimaatimpact. “De meeste studies kijken naar één behandeling. Maar daar zit een heel traject omheen dat er ook aan bijdraagt.”

Help patiënten te stoppen met roken: ‘Minder zenden en meer interacteren’

Marieke Helmus combineert kunst en innovatie om het gesprek over stoppen met roken te starten. Met tools zoals een ‘Chat met je sigaret’-chatbot en humoristische ansichtkaarten helpt ze moeilijk bereikbare groepen om na te denken over hun rookgedrag.

Is er een dokter aan boord?

Wat doe je als er in een vliegtuig om een arts wordt gevraagd? Huisarts en luchtvaartgeneeskundige Peter Nijhof legt uit hoe medische noodgevallen in de lucht worden aangepakt, van de rol van artsen en cabinepersoneel tot het gebruik van medische kits en noodlandingen.

‘Stress verdient centrale plek in het consult’

Chronische stress, vaak gekoppeld aan sociale problemen, kan gezondheidsklachten veroorzaken. Feia Hemke pleit voor meer aandacht hiervoor in de spreekkamer en ontwikkelde tools om dit bespreekbaar te maken. “Hierdoor voorkom je onnodige medicalisering.”


Lees ook: Verpleeg­kundig specialist behandelt zelfstandig buikpijn bij kinderen

Naar dit artikel »

Lees ook: De wereld over in strijd tegen antibioticaresistentie

Naar dit artikel »

Lees ook: Stop met jezelf onder­mijnen: vijf stappen tegen het imposter syndroom

Naar dit artikel »