Moleculaire oorzaak gevonden van jeuk bij chronische cholestase
Patiënten met chronische cholestase (geelzucht) hebben vaak last van jeuk, die zeer belastend kan zijn. De oorzaak ligt in de productie van het enzym autotaxine, ontdekten onderzoekers van Amsterdam UMC-locatie AMC.
Jeuk is een belangrijk symptoom bij patiënten met chronische cholestase (geelzucht of galstuwing door vernauwing van de galgangen). Deze jeuk kan optreden bij elke vorm van cholestase, maar een veelvoorkomende vorm is zwangerschapscholestase. Ongeveer 1 procent van alle zwangere vrouwen ontwikkelt deze jeuk in het derde trimester van hun zwangerschap. Andere voorbeelden van chronische cholestase zijn primaire biliaire cholangitis, primaire scleroserende cholangitis en erfelijke vormen van cholestase.
Belastend
De prevalentie van jeukklachten verschilt per leverziekte. Bij zwangerschapscholestase heeft 100 procent van de patiënten jeuk, bij de overige vormen ligt dat tussen de 20 en 70 procent. Voortdurende jeuk kan zeer belastend zijn. Sommige patiënten kampen met een ernstige ontregeling van het slaapritme, vermoeidheid en soms depressie. Cholestatische jeuk kan in uitzonderlijke gevallen zelfs de voornaamste reden zijn voor een levertransplantatie.
Screenen
Er is nog weinig bekend over het moleculair mechanisme van cholestatische jeuk. Onderzoekers van Amsterdam UMC ontrafelden het mechanisme door het serum van patiënten (serum is bloedplasma zonder stollingseiwitten, waardoor het geschikt is voor laboratoriumtests) te screenen op stoffen die sensorische neuronen kunnen activeren. Daarbij vergeleken zij de uitkomsten van een groep cholestatische patiënten die kampte met jeuk met een tweede groep patiënten, die daarvan geen last had.
Autotaxine
Uit het onderzoek bleek dat de mate van jeuk sterk wordt bepaald door de activiteit van het enzym autotaxine, dat in bloedplasma aanwezig is. Dit enzym vormt een lipide met de naam lysofosfatidaat (LPA), dat aan zogenaamde LPA-receptoren zeer sterke signalen kan afgeven. Die receptoren zitten bijvoorbeeld op sensorische neuronen, die impulsen vervoeren vanuit de periferie naar het centrale zenuwstelsel.
Alle vormen
Bij de groep patiënten met jeuk bleek het enzym autotaxine significant hoger te zijn dan in de andere groep. De correlatie tussen jeuk en het serum met autotaxine gold voor patiënten met alle vormen van cholestase. De onderzoekers maakten ook een muismodel, maar muizen lijken geen geschikt diermodel te zijn voor dit probleem: cholestatische muizen hebben geen last van jeuk.