Nanodeeltjes naar de placenta: de toekomst?

Een doorbraak met nanodeeltjes. Daarvoor zet gynaecoloog Titia Lely zich met hart en ziel in. Zo’n doorbraak kan de behandeling van hoge bloeddruk bij zwangere vrouwen flink verbeteren, zonder schade voor het ongeboren kind.

De helft van haar tijd werkt Titia Lely als gynaecoloog in het Wilhelmina Kinderziekenhuis van het UMC Utrecht, de andere helft vult ze met onderzoek en onderwijs als hoogleraar vasculaire aandoeningen van moeder en kind aan de Universiteit van Utrecht. De urgentie van haar onderzoeksgebied blijkt uit de titel ‘Onder hoge druk’ van haar oratie die ze eind 2024 uitsprak. De hoogleraar: “Die titel verwijst natuurlijk naar het vaatstelsel, maar ook naar de hoge druk waaronder het gezondheidszorgstelsel en de wetenschap functioneert. Ik pleit ervoor dat we als wetenschappers innovatief zijn, misstappen zoveel mogelijk voorkomen en goed samenwerken.”

Logische stap

“Het is een logische stap om vaatgezondheid tijdens de zwangerschap nu meer aandacht te geven”, vertelt Lely. “10% van de gezonde zwangere vrouwen krijgt te maken met hoge bloeddruk en pre-eclampsie. Dat is een redelijk vast percentage. Maar er zijn steeds meer vrouwen met een chronische ziekte die zwanger worden en risico lopen op een hoge bloeddruk. Hoge bloeddruk voor en tijdens de zwangerschap kan gepaard gaan met groeivertraging bij het kind en met vroeggeboorte. Maar we gaan deze vrouwen beter helpen, we zijn bezig een innovatieve therapie te ontwikkelen.”

“De farmaceutische industrie waagt zich er niet aan, daarom is de universitaire wereld aan zet”

Nanodeeltjes

De nieuwe therapie bij zwangerschapshypertensie bestaat uit een geneesmiddel dat naar de gewenste plek in het lichaam kan worden gestuurd. “Dat gebeurt met nanodeeltjes, een soort vetbolletjes die we gericht naar de placenta kunnen sturen”, legt Lely uit. “Vaak veroorzaakt de placenta de moeilijkheden. Dankzij deze innovatieve manier kunnen we voorkomen dat het middel bij het kind komt en dat het kind schade oploopt.”
Technologisch gezien neemt de inzet van nanodeeltjes volgens de onderzoeker van het UMC Utrecht een vlucht. “We hebben al preklinische modellen, we moeten nu goed kijken of het in een mens hetzelfde werkt als in een dier. En natuurlijk moeten we toestemming krijgen om deze medicatie aan gezonde en zieke zwangeren te geven.”
Dat is lastig en kost tijd, het moet zorgvuldig gebeuren. “De farmaceutische industrie waagt zich er niet aan, daarom is de universitaire wereld aan zet. Zo’n traject duurt lang, maar bijvoorbeeld een veelbelovende gentherapie voor placenta disfunctie gaat nu voorzichtig worden uitgetest in gezonde zwangere vrouwen.”

Bij zwangerschapshypertensie krijgen vrouwen nu de ouderwetse bloeddrukverlagers voorgeschreven. Ook die zijn onderwerp van onderzoek voor Lely en haar team. Een grote dataset helpt hen daarbij. “Er worden tijdens de zwangerschap drie verschillende soorten bloeddrukverlagers voorgeschreven. Met geld van de zorgverzekeraar kijken we naar deze praktijkvariatie en naar welk middel eigenlijk het beste werkt.”

“Vroeger werd die vrouwen afgeraden om zwanger te worden, tegenwoordig niet meer”

Dilemma’s

De ontwikkeling van nieuwe medicatie is goed nieuws voor vrouwen met een ernstige chronische ziekte voor wie een zwangerschap niet zonder risico’s is. Lely: “Vroeger werd die vrouwen afgeraden om zwanger te worden, tegenwoordig niet meer. Dankzij de zorg van nu gaat het eigenlijk best goed bij hoog-complexe zwangerschappen. We kunnen de vrouw én het kind helpen. We kunnen goed kijken naar eventuele achterblijvende groei van het kind en bij vroeggeboorte kunnen we goede medium care en high care aanbieden.” Toch stelt de keuze om zwanger te worden vrouwen met een chronische aandoening nog altijd voor dilemma’s. Ziekten waar het vaatstelsel onder te lijden heeft tijdens een zwangerschap zijn behalve hartaandoeningen, bijvoorbeeld ook nierziekten en in toenemende mate obesitas. “Ik zie veel vrouwen met nierziekten”, licht Lely toe. “Het is bekend dat een zwangerschap de nieren 40% extra belast. In de meeste gevallen kan de zieke nier de belasting goed aan. Maar het kan ook betekenen dat je na een zwangerschap wellicht eerder aan de dialyse moet of een transplantatie nodig hebt als je extra nierfunctie verliest. Vrouwen maken die afweging.”

Lees meer over: