DOQ

Nieuw perspectief voor SCLC en mesothelioom

Onderzoek naar verbetering van immunotherapeutische strategieën bij patiënten met maligne thorax-aandoeningen. Dat was het onderwerp waar longarts Daphne Dumoulin (Erasmus MC Rotterdam) recentelijk op promoveerde. “Hopelijk kunnen we deze patiënten in de toekomst gerichter behandelen.”

Met de komst van de immunotherapie is de behandeling van diverse vormen van kanker aanzienlijk veranderd en verbeterd. Toch profiteren niet alle soorten kanker mee van het succes dat met immunotherapie bereikt wordt. Kleincellig longkanker (SCLC) bijvoorbeeld: over het algemeen genomen reageert deze vorm van longkanker niet zo goed op immuuntherapie. Chemotherapie is vooralsnog de standaardbehandeling. Toch is er bij een kleine groep patiënten met SCLC wel degelijk een positief effect van immunotherapie te verwachten. Daphne Dumoulin vindt het dan ook jammer dat deze groep volgens de huidige regels geen immunotherapie kan worden aangeboden.

“Het is voornamelijk een kostenkwestie om immunotherapie nu niet toe te staan bij SCLC”

longarts Daphne Dumoulin

Lange termijn

“Een deel van de patiënten met SCLC kan zeker langdurig baat hebben bij deze behandeling”, aldus Dumoulin. “De mediane totale overlevingswinst bij SCLC met immunotherapie is 2 maanden. De 5-jaarsoverleving (OS) bedraagt echter 12%, terwijl deze met chemotherapie 2% is. Dat is een enorme winst, maar voor welke patiënt? Dat zouden we graag willen uitzoeken. Het is voornamelijk een kostenkwestie om immunotherapie nu niet toe te staan bij SCLC. Dat begrijp ik, maar ik zou liever zien dat we op een andere manier besparen. Bijvoorbeeld door te onderzoeken welke dosis gegeven zou moeten worden en wat de duur van de behandeling moet zijn in plaats van iedereen deze behandeling te onthouden.”

Deelname studies

Patiënten met SCLC die tóch een behandeling met immunotherapie willen, zoeken hun heil nu in het buitenland. Zonde, vindt Dumoulin. “Voor de patiënt natuurlijk erg omslachtig en voor onderzoekers een gemiste kans. Doordat immunotherapie in ons land niet vergoed wordt voor SCLC sluiten we onszelf uit van deelname aan internationale studies. Als we de haalbaarheid van immunotherapie bij een deel van de patiënten willen onderzoeken, moeten ze deze behandeling wel kunnen krijgen.” Zij wijst er op dat genexpressie bij SCLC een belangrijke factor zou kunnen zijn in de bepaling welke groep patiënten voordeel bij immunotherapie zou kunnen hebben. “Voor dergelijk onderzoek zijn we gebaat bij internationale samenwerking, juist omdat de aantallen patiënten met SCLC relatief gering zijn.”

Synergie chemo-immunotherapie

Een ander punt waar vooralsnog weinig over bekend is, is het mogelijk synergetisch effect van chemotherapie in combinatie met immunotherapie. Bij andere vormen van (thoracale) kanker biedt chemo-immunotherapie bij bepaalde patiëntpopulaties voordeel. “Bij SCLC is dat effect er niet, maar het zou best kunnen dat dit komt door de soort chemotherapie die bij SCLC wordt gebruikt. Wij zijn dan ook zeer benieuwd naar de uitkomsten bij andere vormen van chemotherapie; wat doet dat met de interactie met immunotherapie?”

“We moeten ons realiseren dat dit een palliatieve behandeling blijft”

Mesothelioom

Dumoulin heeft in haar proefschrift ook het maligne pleuraal mesothelioom (MPM) behandeld. Sinds 2022 zijn immuuncheckpointremmers de nieuwe standaardbehandeling bij MPM. Daar zitten de nodige haken en ogen aan. “Patiënten ervaren veel bijwerkingen, vooral ouderen. Daarom is het belangrijk dat we van tevoren goed nadenken wie we wel en niet behandelen. En we moeten ons realiseren dat dit een palliatieve behandeling blijft. Mensen willen aanvankelijk sowieso vaak behandeld worden. Daarom bespreek ik altijd uitgebreid het nut en doel van de behandeling, maar ook de risico’s. Daarna kan pas overwogen worden of de behandeling wel of niet gestart moet worden.”

Dendritische celtherapie

Dumoulin heeft tevens onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van dendritische celtherapie bij MPM. Dit zijn vaccinaties waarbij immuuncellen van de patiënt buiten het lichaam opgewerkt worden zodat ze krachtiger reageren op kankercellen met als doel deze uit te schakelen. “De resultaten van de fase 3 DENIM-studie toonden aan dat er weliswaar geen betere 5-jaarsoverleving werd bereikt – hetgeen we in eerdere studies zagen – maar wel activatie van T-cellen”, vertelt Dumoulin. “Dat deze T-celrespons niet leidde tot OS-voordeel zou kunnen komen doordat er PD-L1-upregulatie plaatsvond als negatieve feedback na T-cel activatie. We denken dat een betere OS bereikt kan worden door gecombineerd met de dendritische celtherapie ook immunotherapie (anti-PD-L1) te geven, waarmee de PD-L1-upregulatie verminderd of voorkomen wordt. Dit moet nog worden uitgezocht.”

“Behandelingen kunnen vaak erg toxisch zijn, waardoor je ze niet allemaal met elkaar kunt combineren”

Veel onderzoeksmogelijkheden

Overigens, zo stelt Dumoulin, is dendritische celtherapie niet voor iedereen weggelegd. “Patiënten krijgen om de zoveel tijd vaccinaties die in een laboratorium moeten worden gemaakt. Het is dus geen eenvoudige en zeker ook geen goedkope behandeling.” Het goede nieuws is dat er heel veel strategieën lijken te zijn die bij MPM onderzocht kunnen worden. “Een aandachtspunt is echter dat behandelingen vaak erg toxisch kunnen zijn, waardoor je niet alle mogelijke behandelingen met elkaar kunt combineren”, aldus Dumoulin.

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Minder administratie, beter contact

AI kan artsen ondersteunen door administratieve lasten te verlichten, ziet Juliën Rezek. Transcriptietools maken automatisch verslagen, waardoor artsen meer tijd hebben voor patiënten. “Hierdoor kunnen artsen dieper ingaan op klachten, wat resulteert in betere zorg.”

‘Laten we allemaal één stapje in elkaars domein zetten’

Zorgverleners hebben nog onvoldoende oog voor het verband tussen mentale klachten, hormonale klachten en hart- en vaatziekten bij vrouwen, aldus Sandra Kooij. Meer samenwerking tussen verschillende disciplines is nodig. “Kijk bij elkaar mee. Geef elkaar advies.”

Casus: oudere patiënte met reukproblemen

Op het spreekuur komt een 70-jarige vrouw in verband met problemen met ruiken. De problemen zijn enkele jaren eerder gestart. Initieel met minder goed ruiken (hyposmie), sinds een half jaar worden geuren steeds vaker als vies ervaren (kakosmie). Wat is uw diagnose?

Casus: man met klachten in de bovenbuik

Een man heeft in toenemende mate klachten van pijn in de bovenbuik. De pijn is zeurend en soms stekend en zit middenin de buik. Wat is uw diagnose?

Van tropenarts naar huisarts op Texel

Josine Blanksma werkte jarenlang als tropenarts voor Artsen zonder Grenzen en is een paar jaar geleden een nieuw avontuur aangegaan: ze werkt nu als huisarts op Texel. “Mijn nieuwe carrièrepad is heus niet minder uitdagend te noemen.”

‘Ik kan niet wachten op de eerste geprinte lasagne’

Ineke Obbema werkt met 3D-geprinte maaltijden voor mensen met slikproblemen bij het Máxima MC. De herkenbare vormen en verbeterde smaak bieden een opvallend alternatief voor traditionele gemalen voeding. “Je kunt meteen proeven dat er een chef-kok achter zit.”

Klimaatimpact onderzoeken voor een heel zorgpad

Lisanne Kouwenberg doet onderzoek naar de milieu-impact van zorgpaden. Dat kan aangrijpingspunten opleveren voor het verlagen van de klimaatimpact. “De meeste studies kijken naar één behandeling. Maar daar zit een heel traject omheen dat er ook aan bijdraagt.”

Help patiënten te stoppen met roken: ‘Minder zenden en meer interacteren’

Marieke Helmus combineert kunst en innovatie om het gesprek over stoppen met roken te starten. Met tools zoals een ‘Chat met je sigaret’-chatbot en humoristische ansichtkaarten helpt ze moeilijk bereikbare groepen om na te denken over hun rookgedrag.

Is er een dokter aan boord?

Wat doe je als er in een vliegtuig om een arts wordt gevraagd? Huisarts en luchtvaartgeneeskundige Peter Nijhof legt uit hoe medische noodgevallen in de lucht worden aangepakt, van de rol van artsen en cabinepersoneel tot het gebruik van medische kits en noodlandingen.

‘Stress verdient centrale plek in het consult’

Chronische stress, vaak gekoppeld aan sociale problemen, kan gezondheidsklachten veroorzaken. Feia Hemke pleit voor meer aandacht hiervoor in de spreekkamer en ontwikkelde tools om dit bespreekbaar te maken. “Hierdoor voorkom je onnodige medicalisering.”