Nieuwe afweerreactie tegen malariaparasiet ontdekt
Rode bloedcellen die geïnfecteerd zijn met de geslachtscellen van malariaparasieten kunnen door het immuunsysteem herkend en bestreden worden, ontdekte prof. dr. Teun Bousema van het Radboudumc samen met internationale collega’s. Eerder werd gedacht dat de parasiet in deze fase onaantastbaar was. Het immuunsysteem heeft alleen meestal wel wat hulp nodig bij het opruimen van de parasiet. Een nieuw vaccin zou hierbij kunnen helpen.
Het team wetenschappers van Radboudumc, de University of Glasgow en Harvard University. onderzocht het bloedplasma van meer dan 500 malariapatiënten uit Kameroen, Burkina Faso, Malawi en Gambia. De resultaten zijn recent gepubliceerd in Science Translational Medicine. Plasmodium falciparum is een eencellige parasiet die voor zijn hele levenscyclus afhankelijk is van muggen en mensen. Wanneer een geïnfecteerde mug een mens steekt, spuit deze parasieten in die de mens ziek maken en soms tot sterfte leiden. Een deel van de ziekmakende parasieten ontwikkelt zich tot mannelijke en vrouwelijke geslachtscellen die vervolgens weer door een andere mug opgenomen kunnen worden. Een deel van die parasietontwikkeling vindt plaats in rode bloedcellen in het beenmerg.
Immuunreactie versterken met vaccin?
De onderzoekers ontdekten eiwitten van de geslachtscellen van de malariaparasiet op de buitenkant van hun rode bloedcellen. Die eiwitten worden herkend en aangepakt door het immuunsysteem. Deze afweerreactie resulteert in een afname in het aantal ontwikkelende geslachtscellen die weer muggen kunnen infecteren. De nieuw ontdekte vorm van immuniteit onderbreekt de ontwikkeling van malariaparasieten en voorkomt zo dat het menselijk bloed besmettelijk wordt voor muggen. De resultaten bieden aanknopingspunten voor een vaccin dat deze afweerreactie versterkt en misschien de verspreiding van malaria helemaal kan voorkomen.
Hoogleraar Epidemiologie van Tropische Infectieziekten prof. dr. Teun Bousema van het Radboudumc: “Er bestaat geen individuele, magische oplossing voor malaria, maar dit is wel een ontdekking met potentie. Het helpt ons om te begrijpen hoe malaria zich door gemeenschappen verspreidt, en biedt aanknopingspunten voor nieuwe middelen. Zulke innovatieve middelen zijn essentieel voor de voortzetting van de continue campagne om deze verschrikkelijke ziekte een halt toe te roepen.”
Bouwen op eerdere ontdekkingen
Eerder ontdekte Bousema al dat sommige mensen na een malaria-infectie een afweerreactie ontwikkelen die voorkomt dat ze nieuwe muggen besmetten. De antistoffen die deze mensen aanmaken worden door de mug opgezogen en schakelen in de muggenmaag de malariaparasiet uit. De patiënten hebben zelf geen voordeel van de antistoffen die ze aanmaken, maar andere mensen – die door deze muggen gebeten worden – wel. Het is een interessante vorm van altruïstische immuniteit. Bousema ontdekte dat één op de vijfentwintig malariapatiënten verspreiding van de ziekte zo voorkomt. De nieuw ontdekte afweerreactie, recent gepubliceerd in Science Translational Medicine, werkt vroeger in de parasietontwikkeling en voorkomt de uitrijping van malariaparasieten in het beenmerg. Het menselijk afweersysteem kan parasieten dus opruimen voordat ze de mug bereiken en zelfs als ze de mug bereiken hun besmettelijkheid nog remmen.