DOQ

Nieuwe genen gevonden voor intelligentie en neuroticisme

Een internationaal onderzoeksteam onder leiding van hoogleraar Statistische Genetica Danielle Posthuma (VU/Amsterdam UMC, locatie VUmc) heeft de genen, hersengebieden en celtypen geïdentificeerd die van belang zijn bij intelligentie en bij neuroticisme.

Intelligentie

Het onderzoek over intelligentie is 25 juni gepubliceerd in Nature Genetics. Intelligentie is een hoog erfelijke eigenschap. Het is al langer bekend dat duizenden genen betrokken zijn, maar welke dat zijn en wat hun functie is, was tot voor kort onbekend. In 2017 publiceerde de groep van Posthuma al een baanbrekende genetische studie naar intelligentie waarin meer dan 50 genen werden gevonden.
In het huidige onderzoek, de grootste studie tot nu toe, worden meer dan 1.000 specifieke genen gevonden, en worden tevens specifieke typen cellen in het brein aangewezen waar deze genen met name actief zijn. Toekomstige studies kunnen nu veel gerichter onderzoek doen naar de rol van verschillende typen cellen in het brein en hoe de functie van deze cellen leidt tot verschillen in cognitief functioneren.

Bescherming tegen Alzheimer

De studie is uitgevoerd door genetische data van meer dan 260.000 individuen te koppelen aan scores op cognitieve testen. Daarnaast maakten de onderzoekers gebruik van grote biologische datasets om de resultaten beter te begrijpen. Posthuma: “Wij vonden duidelijke aanwijzingen dat cellen in de hippocampus en de somatosensorische cortex een belangrijke rol spelen in intelligentie. Het aanwijzen van deze typen cellen is een belangrijke stap in het ontrafelen van het biologische mechanisme van intelligentie.”

Intelligentie hangt samen met verschillende andere eigenschappen, zoals attentiestoornissen, depressie, Alzheimer’s dementie en schizofrenie. De resultaten toonden aan dat er een direct beschermend effect is van intelligentie op het risico voor Alzheimer’s dementie.

______________________________________________________________________________

Neuroticisme

Een tweede grootschalige studie, ook 25 juni gepubliceerd in Nature Genetics, geeft nieuwe aanwijzingen voor de genetische basis van neuroticisme. Neuroticisme is een belangrijke risicofactor voor psychiatrische aandoeningen als depressie, angst en schizofrenie, maar het is ook gerelateerd aan bijvoorbeeld levensduur en welzijn.

Dit onderzoek, onder leiding van Posthuma en VUmc-collega Sophie van der Sluis, is de grootste studie naar neuroticisme ooit. Omdat effecten van specifieke genen op persoonlijkheidstrekken doorgaans klein zijn, bestudeerden de onderzoekers genetische data van 449.484 mensen. Zo vonden ze 124 nieuwe genetische regio’s die gerelateerd zijn aan verschillen tussen mensen in neuroticisme.

“Dit is een sterke toename vergeleken met eerdere studies (16 genetische regio’s) en toont aan dat zeer grote steekproeven nodig zijn om de kleine effecten van vele genen te kunnen ontdekken”, aldus Van der Sluis. De resultaten wijzen er verder op dat genen die verantwoordelijk zijn voor neurotisch gedrag met name tot uitdrukking komen in frontale hersengebieden, en in drie specifieke celtypen.

Genetische overlap met depressie

Aangezien hoge scores op neuroticisme vaak samengaan met depressieve klachten keken de onderzoekers ook naar de genetische overlap tussen neuroticisme en depressie. Voor depressie bekeken de onderzoekers genetische informatie in 688.809 personen. Zij vonden 45 genetische regio’s voor depressie. Een groot deel daarvan kwam overeen met de genetische regio’s voor neuroticisme. Deze bevindingen kunnen bijdragen aan het begrip van de biologische relatie tussen deze twee eigenschappen en bieden concrete handvaten voor vervolgonderzoek.

Bron: VU
Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Casus: patiënte met dyspnoe en oedeem in het gelaat

Een 66-jarige vrouw presenteert zich met sinds drie weken progressief verminderde inspanningstolerantie en met name ’s ochtends een zwelling van het gelaat. Overdag verbeteren de klachten deels. Wat is uw diagnose?

Wat je verwacht, voel je: wat zorgverleners kunnen leren van placebo-effecten

Wat patiënten verwachten, beïnvloedt direct hoe zij pijn of bijwerkingen ervaren. Henriët van Middendorp legt uit hoe placebo- en nocebo-effecten werken, en hoe zorgverleners deze bewust en ethisch kunnen inzetten in de praktijk.

Trots op goed werkend meld­systeem voor bijwerk­ingen

Agnes Kant wijst op het belang van meer onderzoek naar bijwerkingen en roept zorgverleners op te blijven melden bij het Bijwerkingenmeldsysteem. “Van 70% van de geneesmiddelen is nog onduidelijk of deze veilig tijdens de zwangerschap gebruikt kunnen worden.”

Wandelend naar een betere gezondheid

Matthijs van der Poel combineert als huisarts en sportliefhebber zorg en beweging. Met stichting Looprecept wandelt hij wekelijks met patiënten – goed voor lijf, hoofd én verbinding. “Het is heel laagdrempelig en dat verklaart denk ik ook het succes.”

De patiënt doet lastig, en dan?

Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis kunnen soms veel losmaken, zowel in het behandeltraject als bij de arts. Thom van den Heuvel geeft handvatten voor het omgaan met deze patiëntengroep. “Het contact vraagt meer tijd en legt tegelijk emotionele druk op de arts."

Vind meertalige zorgverleners via ikspreekmeerdan.nl

Als anios in een huisartsenpraktijk in Amsterdam merkte Daan Frehe dat taal voor veel patiënten een barrière vormt voor het krijgen van goede zorg. “Via ikspreekmeerdan.nl kan nu een zorgverlener met een gedeelde taal en cultuur gevonden worden. Dat is enorm waardevol.”

Casus: man met een veranderde vlek op het been

Een 72-jarige man presenteert zich op uw spreekuur met een veranderde plek op het bovenbeen rechts. De vlek is gegroeid en van kleur veranderd. De patiënt heeft een licht huidtype en een voorgeschiedenis van basaalcelcarcinoom. Wat is uw diagnose?

Maak van wachttijd in de ggz hersteltijd: vijf praktische adviezen

Sanne Booij en Christien Slofstra willen af van de stille wachttijd in de ggz. Met hulp van de huisarts kan het herstel al beginnen, nog vóór de intake. “Deze periode hoeft geen verloren tijd te zijn.”

Beteugelen geneesmiddel­prijzen noodzakelijk voor betaalbare zorg

Wilbert Bannenberg strijdt met Stichting Farma ter Verantwoording tegen excessieve geneesmiddelprijzen. Zijn missie: winsten beteugelen om zorg toegankelijk te houden. “Geneesmiddelprijzen moeten beteugeld gaan worden, anders wordt de zorg onbetaalbaar.”

Casus: vrouw met veranderd defecatiepatroon

Een vrouw wordt naar de polikliniek gestuurd in verband met een veranderd defecatiepatroon. Ze heeft wat frequenter dan gebruikelijk ontlasting. Er zijn wat vage buikklachten in de zin van rommelingen en krampen. Ze gebruikt geen medicatie. Wat is uw diagnose?