Ontregelde ademhaling heeft veel verborgen effecten

Redactioneel

Ruth Wouters

5 april 2023

Volgens Brits onderzoek ademt 10% van de bevolking verkeerd, en bij mensen met astma of COPD is dat ongeveer 25%. Disfunctioneel ademen wordt vaak gemist in de diagnosestelling maar kan leiden tot een scala aan klachten. Longarts Stijn Mol en fysiotherapeut Carel van Wetering hebben zich in hun Kliniek voor ademtechniek toegelegd op het diagnosticeren van disfunctioneel ademen en het aanleren van een nieuwe ademtechniek in een intensief, kort programma.

Disfunctioneel ademen is meer dan hyperventileren, benadrukken longarts Stijn Mol en fysiotherapeut Carel van Wetering. Behalve een te snelle ademhaling gaat disfunctioneel ademen ook over onregelmatig ademen, het vasthouden van de adem, het gevoel niet voldoende zuurstof te krijgen en te hoog ademen waarbij alleen de bovenkant van de borstkas wordt gebruikt. Het gevolg is dat ademen te veel moeite kost en dat er te véél wordt geademd.

“Ook stress of onverwerkte ervaringen in het verleden kunnen aanleiding geven tot verkeerde ademhaling”
Longarts Stijn Mol

Cascade

En dat kan, zo zegt Van Wetering, een cascade aan effecten teweegbrengen. “De afname in koolzuurgas in het bloed leidt tot een verhoogde pH in het lichaam en hierdoor ontstaat een toename van de contractiliteit van het glad spierweefsel in allerlei organen. Symptomen lopen uiteen van kortademigheid, duizeligheid, vermoeidheid en druk op de borst tot buikpijn of onverklaarbare paniekgevoelens.” Het klachtenpatroon is zo breed dat het vaak lastig is om het verband met de ademhaling te ontdekken. Patiënten met disfunctioneel ademen raken daardoor vaak verstrikt in overbodige, belastende zorgtrajecten.
Oorzaken van disfunctioneel ademhalen kunnen fysiek van aard zijn, stelt Mol. Bijvoorbeeld een onderliggend astma, beschadigde rugwervels of een doorgemaakte longembolie, operatie of infectieziekte die het adempatroon chronisch ontregelt. Mol: “Maar ook stress of onverwerkte ervaringen in het verleden kunnen aanleiding geven tot verkeerde ademhaling.”

Pauze

Goed ademen is niet ingewikkeld: je doet het zes tot tien keer per minuut, het gaat vanzelf en je hebt er geen last van. Het middenrif draagt het meest bij aan de ademteug. Het zet bij de inademing de borstkas en de buik in beweging die beide in gelijke mate bijdragen. Het is belangrijk dat de beide compartimenten een beweging vertonen en dat er een pauze is na de uitademing. Maar pauzeert iemand al na de inademing, dan wordt de adem vastgezet met een verstorende spanning als gevolg.
Verder wordt de ademhaling beïnvloed door eigenschappen van de romp. Heeft iemand een gekneusde rib dan zal de buik meer bijdragen. Bij een dikke buik is de borstkas actiever.

“Dat je alleen met je buik moet ademen is net zo onzinnig als onmogelijk”
Fysiotherapeut Carel van Wetering

Onzin

Volgens Van Wetering zijn er veel misvattingen over ademhaling. “Dat je alleen met je buik moet ademen is net zo onzinnig als onmogelijk. Ook de aanbeveling dat je per se door je neus moet inademen en door je mond uitademen, is volgens Mol nergens op gebaseerd. “Het zou betekenen dat iemand zes tot tien keer per minuut zijn mond moet openen en sluiten, dat doet niemand.”

Diagnose in de wandelgang

Een disfunctionele ademhaling is vaak al te zien als een patiënt de wachtkamer uitloopt. Mol: “Wanneer iemand kortademig in de spreekkamer arriveert, is dat niet vanwege de inspanning, want het gaat om een afstand van enkele meters. Die kortademigheid komt heel vaak doordat de patiënt tijdens het lopen niet heeft geademd. Veel mensen met disfunctioneel ademen stoppen met ademhalen bij een activiteit: jas uitdoen, opstaan en een paar stappen zetten.” Ook overmatig gapen, boeren en lucht inslikken zijn tekenen van verkeerd ademen.
Patiënten die naar de Kliniek voor ademtechniek komen, krijgen eerst een uitgebreid consult met Mol. “In een uur tijd bespreek ik de klacht(en), de levenssituatie en doe ik lichamelijk onderzoek. Als blijkt dat fysieke oorzaken de ademhaling belemmeren, dan is de aanpak anders dan dat er mentale problemen onder liggen.”

“Met een oefenprogramma van enkele keren per dag zijn veel patiënten na vier tot zes weken van hun klachten verlost”
Fysiotherapeut Carel van Wetering

Oefeningen

Aansluitend hebben de patiënten een afspraak met Van Wetering. Zijn behandeling is gericht op het aanleren van een goed adempatroon. “In eerste instantie gaat het om oefeningen die juist leiden tot een toename van de kortademigheid. We starten dus liggend. Na verloop van tijd normaliseert de ademhaling en neemt het kortademige gevoel af.”
Dan volgen oefeningen tijdens het staan, gedurende activiteiten en vervolgens bij inspanning. Het programma eindigt met oefeningen tijdens het spreken. Dit is vaak het moeilijkst vanwege een hoog stressniveau gecombineerd met te snel willen spreken. Daardoor is het technisch onmogelijk om normaal te ademen. “Het trainen van de juiste ademtechniek is voor vrijwel iedereen haalbaar en gaat vrij snel. Met een oefenprogramma van enkele keren per dag zijn veel patiënten na vier tot zes weken van hun klachten verlost.”