DOQ

Oude denkpatronen over hormoon­behande­ling zijn hardnekkig

De geactualiseerde NHG-standaard vermeldt voor het eerst dat de huisarts in een consult over overgangsklachten de voor- en nadelen van hormoonbehandeling moet bespreken. “Gelukkig is de aandacht voor de overgang wat aan het bewegen”, reageert Barbara Havenith, gynaecoloog bij de Hormoonpoli in Boxmeer. Maar het gaat haar niet snel genoeg. Nederland loopt nog ver achter op andere landen.

“Het zou fantastisch zijn als we een consult voor overgangsklachten als een leefstijlconsult gaan beschouwen”, vindt Barbara Havenith.  Zij werkt vanuit een holistische en functionele visie op de geneeskunde. “De overgang komt op een leeftijd dat veel chronische ziekten beginnen. Met adviezen over aanpassing van de leefstijl op dat moment zorg je ervoor dat vrouwen de komende 30 jaar verder kunnen.” Havenith kent wel een geschikte leidraad voor een dergelijk consult. “De Vereniging Arts en Leefstijl heeft Het Leefstijlroer ontwikkeld als startpunt voor een gesprek over leefstijl. Deze gesprekstool vestigt de aandacht op zes pijlers: ontspanning, slaap, voeding, middelen, beweging en verbinding.” En tijdgebrek voor een dergelijk consult hoeft volgens Havenith geen probleem te zijn, want een preventief consult hoeft niet per se door artsen gevoerd te worden.

“Op de leeftijd van 42 jaar zijn eierstokken al heel bejaard, maar denken vrouwen nog niet aan klachten door de overgang”

Gynaecoloog Barbara Havenith

Doorn in het oog

De achterblijvende aandacht voor overgangsklachten is Havenith een doorn in het oog. Al is de situatie wel aan het verbeteren na herziening van de NVOG- en NHG-richtlijnen in respectievelijk 2018 en 2022. “De richtlijn in 2012 vermeldde nog dat de overgang een fysiologisch proces was dat vanzelf kwam en vanzelf overging. En dat wanneer hormoontherapie gegeven werd, dit maximaal een half jaar mocht duren. Volgens de huidige richtlijn zouden huisartsen voorlichting moeten geven over de voor- en nadelen van hormoontherapie en is hormoontherapie toegestaan met een maximum van vijf jaar.”

Orgaandenken

De oorzaak van de geringe aandacht ligt zowel bij de vrouwen als bij de artsen. “Vrouwen weten niet welke impact hormonen hebben. En voor overgangsklachten bestaat geen gedefinieerd begin- en eindpunt. Klachten vanwege een disbalans van oestrogenen en progesteron ontstaan al in de richting van de overgang. Soms is dat tien jaar voor de menopauze en bij chronische stress nog eerder. Op een leeftijd van 42 jaar zijn eierstokken al heel bejaard. Op dat moment denken vrouwen nog niet dat klachten door de overgang kunnen komen.”
Aan dokterszijde speelt het orgaandenken parten, zowel bij huisartsen als medisch specialisten. “Nederlandse artsen kijken niet naar een verzameling van klachten, maar naar bouwblokjes. Je zou niet naar de foto, maar naar de hele film moeten kijken. Hormonen werken in het hele lichaam en dus hangen klachten met elkaar samen.” Zelfs gynaecologen zijn in de ogen van Havenith slecht opgeleid als het gaat om de impact van hormonen op orgaansystemen en hun onderlinge beïnvloeding.

“Nederlandse artsen kijken niet naar een verzameling van klachten, maar naar bouwblokjes”

Simpele klachten

Overgangsklachten, zoals opvliegers, zijn volgens Havenith ‘relatief simpele’ klachten. Pas wanneer vrouwen andere of meer klachten vertonen dan gemiddeld, is aandacht van de huisarts gewenst. De combinatie van ontbrekende kennis over de samenhang van klachten en de geringe tijd voor een consult is funest. Vaak wordt slechts één aspect uitgelicht en behandeld, zoals het dichtschroeien van het baarmoederslijmvlies of plaatsen van een hormoonspiraaltje. “Hevig menstrueel bloedverlies wordt prima behandeld, maar andere lichamelijke en mentale klachten vanwege veranderingen in hormoonbalans laat men links liggen. Denk aan mastodynie, gewrichtsklachten, verhoogde stressgevoeligheid en verstoorde slaap.”

“Als ik zie hoe makkelijk hormonale anticonceptie wordt gegeven, snap ik niet hoe moeilijk hormoontherapie ligt”

Hormoontherapie

Havenith bezocht eind oktober het World Congress on Menopause. Daar werd haar de terughoudendheid van Nederland weer eens duidelijk als het gaat om hormoontherapie. “Terwijl Nederlandse artsen na vijf jaar stoppen met hormoontherapie, vragen steeds meer artsen uit andere landen zich af of het nog wel nodig is om na vijf jaar de hormoontherapie te staken.” Er is volgens haar genoeg bewijs dat hormoontherapie sowieso tot tien jaar na de menopauze of tot het zestigste levensjaar veel voordelen heeft en nauwelijks nadelen. “Bovendien geldt dat als je vroeg begint met hormoontherapie, de gunstige effecten groter zijn.”

“Vrouwen die hormoontherapie krijgen ervaren een betere gezondheid en kwaliteit van leven”

Womens Health Initiative

Havenith begrijpt niet waarom in Nederland zo angstvallig met hormoontherapie wordt omgegaan. “Als ik zie hoe makkelijk hormonale anticonceptie wordt gegeven, snap ik niet hoe moeilijk hormoontherapie ligt.” Of het nog steeds de erfenis van de studie van het Amerikaanse Womens Health Initiative is, die in 2002 is stopgezet nadat bleek dat hormoontherapie bij postmenopauzale vrouwen voor meer borstkanker zorgde? “21 jaar wordt uit andere studies van het Women Health Initiative duidelijk dat het borstkankerrisico wel kan stijgen, maar niet zo erg. Ook blijkt het risico afhankelijk van het soort progestativum dat gegeven wordt en doet estradiol in combinatie met lichaamsidentiek progesteron het borstkankerrisico niet toenemen.”
Voor Havenith wegen de voordelen in ieder geval sterker dan de nadelen. “Hormoontherapie starten voor de menopauze beschermt tegen ziekte en vroegtijdige sterfte. Het risico op hart- en vaatziekten en darmkanker neemt af en het proces van botontkalking wordt uitgesteld. Vrouwen die hormoontherapie krijgen ervaren een betere gezondheid en kwaliteit van leven.”

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

De patiënt doet lastig, en dan?

Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis kunnen soms veel losmaken, zowel in het behandeltraject als bij de arts. Thom van den Heuvel geeft handvatten voor het omgaan met deze patiëntengroep. “Het contact vraagt meer tijd en legt tegelijk emotionele druk op de arts."

Vind meertalige zorgverleners via ikspreekmeerdan.nl

Als anios in een huisartsenpraktijk in Amsterdam merkte Daan Frehe dat taal voor veel patiënten een barrière vormt voor het krijgen van goede zorg. “Via ikspreekmeerdan.nl kan nu een zorgverlener met een gedeelde taal en cultuur gevonden worden. Dat is enorm waardevol.”

Casus: man met een veranderde vlek op het been

Een 72-jarige man presenteert zich op uw spreekuur met een veranderde plek op het bovenbeen rechts. De vlek is gegroeid en van kleur veranderd. De patiënt heeft een licht huidtype en een voorgeschiedenis van basaalcelcarcinoom. Wat is uw diagnose?

Maak van wachttijd in de ggz hersteltijd: vijf praktische adviezen

Sanne Booij en Christien Slofstra willen af van de stille wachttijd in de ggz. Met hulp van de huisarts kan het herstel al beginnen, nog vóór de intake. “Deze periode hoeft geen verloren tijd te zijn.”

Beteugelen geneesmiddel­prijzen noodzakelijk voor betaalbare zorg

Wilbert Bannenberg strijdt met Stichting Farma ter Verantwoording tegen excessieve geneesmiddelprijzen. Zijn missie: winsten beteugelen om zorg toegankelijk te houden. “Geneesmiddelprijzen moeten beteugeld gaan worden, anders wordt de zorg onbetaalbaar.”

Casus: vrouw met veranderd defecatiepatroon

Een vrouw wordt naar de polikliniek gestuurd in verband met een veranderd defecatiepatroon. Ze heeft wat frequenter dan gebruikelijk ontlasting. Er zijn wat vage buikklachten in de zin van rommelingen en krampen. Ze gebruikt geen medicatie. Wat is uw diagnose?

‘We willen de maatschappij met de gezond­heids­zorg verbinden’

Huisarts Bernard Leenstra wil dat álle Nederlanders goed leren handelen in levensbedreigende situaties. Met zijn initiatief Schok & Pomp biedt hij leuke en tijdbesparende cursussen in levensreddend handelen en probeert hij maatschappij en gezondheidszorg te verbinden.

Trends in brandwonden bij kinderen

Zijn er meer brandwonden bij kinderen, of worden ze sneller doorverwezen? Arts-onderzoeker Frederique Kemme en chirurg Annebeth de Vries volgden de cijfers. “Er komen meer kinderen naar het brandwondencentrum.”

Veel kanker in de toekomst door CT-scans

Een recente analyse wijst op tienduizenden toekomstige kankergevallen door CT-scans. Cardio-thoracaal radioloog Firdaus Mohamed Hoesein pleit voor zorgvuldig gebruik: “Alleen als het écht nodig is en met een zo laag mogelijke dosis.”

‘Zorg dat de digitale weg niet de enige ingang naar de maatschap­pij wordt’

Steeds vaker gaat zorg via de digitale weg. Nicole Goedhart onderzoekt de toegankelijkheid van de (online) samenleving en geeft tips hoe de zorgverlener de zorg toegankelijk voor iedereen houdt. “Een afstand tot de online wereld kan gezondheidsverschillen vergroten.”