Log in om uw persoonlijke bookmarks op te kunnen slaan.
Ouderen beschermd tegen luchtweginfecties door BCG-vaccin
Maar: de werking van het vaccin specifiek tegen COVID-19 is hiermee niet aangetoond
Het BCG-vaccin, een oud vaccin dat oorspronkelijk gemaakt is tegen tuberculose, heeft een algemene stimulerende werking op het immuunsysteem. Het werkt daardoor effectief preventief tegen meerdere ziekten – mogelijk ook tegen COVID-19. Het wordt veel aan kinderen gegeven, maar in een dubbelblind gerandomiseerde klinische studie, een samenwerking tussen Radboudumc en de Universiteit van Athene, is aangetoond dat ook ouderen er baat bij hebben. De resultaten zijn nu gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift Cell.
Het Bacille Calmette-Guérin (of BCG-vaccin) is het meest ontvangen vaccin ter wereld. Oorspronkelijk is het bedoeld als behandeling van tuberculose, maar later werd duidelijk dat het een langdurige, algemene boost aan het aangeboren immuunsysteem geeft. Het vaccin bleek daardoor ook werkzaam tegen andere aandoeningen en sterfte te verlagen. In het Radboudumc doet hoogleraar Experimentele Interne Geneeskunde Mihai Netea veel onderzoek naar dit effect, wat ‘trained immunity’ genoemd wordt.
Mihai Netea: “Twee jaar geleden zijn wij met de ACTIVATE-studie gestart om aan te tonen of vaccinatie met BCG in kwetsbare ouderen zou kunnen beschermen tegen infecties. Patiënten ouder dan 65 jaar die werden opgenomen in het ziekenhuis zijn gerandomiseerd om BCG of placebo vaccinatie te krijgen bij hun ontslag. Gedurende een jaar hebben wij ze gevolgd om te zien of BCG de ouderen inderdaad tegen infecties beschermde.”
Studie gestart voor de pandemie
De ACTIVATE-studie is al voor de coronapandemie gestart. 198 ouderen kregen bij ontslag uit het ziekenhuis ofwel een placebovaccin, ofwel een BCG-vaccin. De laatste follow-up stond gepland voor augustus 2020, maar vanwege de komst van COVID-19 hebben de onderzoekers gekeken naar de voorlopige resultaten.
Beschermende werking
Er was een verschil waar te nemen. Van de placebogroep kreeg 42,3% een infectie, terwijl dat bij slechts 25% van de BCG-groep het geval was. Ook bleef een infectie langer uit: de met BCG gevaccineerde deelnemers kregen gemiddeld 16 weken na de vaccinatie hun eerste infectie, tegenover 11 weken voor de placebogroep. Er was geen verschil in bijwerkingen te zien.
Hoogleraar Evangelos Giamarellos-Bourboulis, mede-coördinator van de studie aan de Universiteit van Athene: “Naast het duidelijke effect van BCG-vaccinatie op infecties in het algemeen, was het belangrijkste de observatie dat BCG vooral tegen luchtweginfecties kon beschermen. BCG-gevaccineerde ouderen hadden 80% minder luchtweginfecties dan de ouderen die het placebo hadden gekregen.”
Onduidelijk of het tegen het coronavirus werkt
Hoewel de meeste bescherming lijkt te zijn geweest tegen luchtweginfecties van (waarschijnlijk) virale oorsprong, is hiermee nog niet aangetoond of het ook werkt tegen COVID-19, vanwege de lage aantallen van COVID-19-infecties in deze studie. De studie laat wel zien dat de BCG-vaccinatie in ieder geval veilig is om te geven aan ouderen, en dat het hen kan beschermen tegen diverse infecties. Er lopen meerdere studies die wel specifiek naar de effecten van het BCG-vaccin op COVID-19 kijken. Pas als de resultaten van deze vervolgstudies bekend zijn, valt een antwoord te geven op de vraag of BCG-vaccinatie ook tegen een COVID-19-infectie kan beschermen.
Het ministerie van VWS vult aan: “Op basis van deze resultaten heeft het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aangegeven vervolgonderzoek van deze onderzoekers graag te willen ondersteunen. Het ministerie heeft inmiddels aan ZonMw gevraagd dit vervolgonderzoek naar de effecten van BCG-vaccinatie onder kwetsbare ouderen, op te nemen als urgent traject in de onderzoeksprogrammering voor COVID-19.”