DOQ

Ouderen beschermd tegen luchtweginfecties door BCG-vaccin

Maar: de werking van het vaccin specifiek tegen COVID-19 is hiermee niet aangetoond

Het BCG-vaccin, een oud vaccin dat oorspronkelijk gemaakt is tegen tuberculose, heeft een algemene stimulerende werking op het immuunsysteem. Het werkt daardoor effectief preventief tegen meerdere ziekten – mogelijk ook tegen COVID-19. Het wordt veel aan kinderen gegeven, maar in een dubbelblind gerandomiseerde klinische studie, een samenwerking tussen Radboudumc en de Universiteit van Athene, is aangetoond dat ook ouderen er baat bij hebben. De resultaten zijn nu gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift Cell.

Het Bacille Calmette-Guérin (of BCG-vaccin) is het meest ontvangen vaccin ter wereld. Oorspronkelijk is het bedoeld als behandeling van tuberculose, maar later werd duidelijk dat het een langdurige, algemene boost aan het aangeboren immuunsysteem geeft. Het vaccin bleek daardoor ook werkzaam tegen andere aandoeningen en sterfte te verlagen. In het Radboudumc doet hoogleraar Experimentele Interne Geneeskunde Mihai Netea veel onderzoek naar dit effect, wat ‘trained immunity’ genoemd wordt.

(bron foto pixabay)

Mihai Netea: “Twee jaar geleden zijn wij met de ACTIVATE-studie gestart om aan te tonen of vaccinatie met BCG in kwetsbare ouderen zou kunnen beschermen tegen infecties. Patiënten ouder dan 65 jaar die werden opgenomen in het ziekenhuis zijn gerandomiseerd om BCG of placebo vaccinatie te krijgen bij hun ontslag. Gedurende een jaar hebben wij ze gevolgd om te zien of BCG de ouderen inderdaad tegen infecties beschermde.”

Studie gestart voor de pandemie

De ACTIVATE-studie is al voor de coronapandemie gestart. 198 ouderen kregen bij ontslag uit het ziekenhuis ofwel een placebovaccin, ofwel een BCG-vaccin. De laatste follow-up stond gepland voor augustus 2020, maar vanwege de komst van COVID-19 hebben de onderzoekers gekeken naar de voorlopige resultaten.

Beschermende werking

Er was een verschil waar te nemen. Van de placebogroep kreeg 42,3% een infectie, terwijl dat bij slechts 25% van de BCG-groep het geval was. Ook bleef een infectie langer uit: de met BCG gevaccineerde deelnemers kregen gemiddeld 16 weken na de vaccinatie hun eerste infectie, tegenover 11 weken voor de placebogroep. Er was geen verschil in bijwerkingen te zien.

Hoogleraar Evangelos Giamarellos-Bourboulis, mede-coördinator van de studie aan de Universiteit van Athene: “Naast het duidelijke effect van BCG-vaccinatie op infecties in het algemeen, was het belangrijkste de observatie dat BCG vooral tegen luchtweginfecties kon beschermen. BCG-gevaccineerde ouderen hadden 80% minder luchtweginfecties dan de ouderen die het placebo hadden gekregen.”

Onduidelijk of het tegen het coronavirus werkt

Hoewel de meeste bescherming lijkt te zijn geweest tegen luchtweginfecties van (waarschijnlijk) virale oorsprong, is hiermee nog niet aangetoond of het ook werkt tegen COVID-19, vanwege de lage aantallen van COVID-19-infecties in deze studie. De studie laat wel zien dat de BCG-vaccinatie in ieder geval veilig is om te geven aan ouderen, en dat het hen kan beschermen tegen diverse infecties. Er lopen meerdere studies die wel specifiek naar de effecten van het BCG-vaccin op COVID-19 kijken. Pas als de resultaten van deze vervolgstudies bekend zijn, valt een antwoord te geven op de vraag of BCG-vaccinatie ook tegen een COVID-19-infectie kan beschermen.

Het ministerie van VWS vult aan: “Op basis van deze resultaten heeft het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport aangegeven vervolgonderzoek van deze onderzoekers graag te willen ondersteunen. Het ministerie heeft inmiddels aan ZonMw gevraagd dit vervolgonderzoek naar de effecten van BCG-vaccinatie onder kwetsbare ouderen, op te nemen als urgent traject in de onderzoeksprogrammering voor COVID-19.”

Bron: RadboudUMC
Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Casus: patiënte met dyspnoe en oedeem in het gelaat

Een 66-jarige vrouw presenteert zich met sinds drie weken progressief verminderde inspanningstolerantie en met name ’s ochtends een zwelling van het gelaat. Overdag verbeteren de klachten deels. Wat is uw diagnose?

Wat je verwacht, voel je: wat zorgverleners kunnen leren van placebo-effecten

Wat patiënten verwachten, beïnvloedt direct hoe zij pijn of bijwerkingen ervaren. Henriët van Middendorp legt uit hoe placebo- en nocebo-effecten werken, en hoe zorgverleners deze bewust en ethisch kunnen inzetten in de praktijk.

Trots op goed werkend meld­systeem voor bijwerk­ingen

Agnes Kant wijst op het belang van meer onderzoek naar bijwerkingen en roept zorgverleners op te blijven melden bij het Bijwerkingenmeldsysteem. “Van 70% van de geneesmiddelen is nog onduidelijk of deze veilig tijdens de zwangerschap gebruikt kunnen worden.”

Wandelend naar een betere gezondheid

Matthijs van der Poel combineert als huisarts en sportliefhebber zorg en beweging. Met stichting Looprecept wandelt hij wekelijks met patiënten – goed voor lijf, hoofd én verbinding. “Het is heel laagdrempelig en dat verklaart denk ik ook het succes.”

De patiënt doet lastig, en dan?

Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis kunnen soms veel losmaken, zowel in het behandeltraject als bij de arts. Thom van den Heuvel geeft handvatten voor het omgaan met deze patiëntengroep. “Het contact vraagt meer tijd en legt tegelijk emotionele druk op de arts."

Vind meertalige zorgverleners via ikspreekmeerdan.nl

Als anios in een huisartsenpraktijk in Amsterdam merkte Daan Frehe dat taal voor veel patiënten een barrière vormt voor het krijgen van goede zorg. “Via ikspreekmeerdan.nl kan nu een zorgverlener met een gedeelde taal en cultuur gevonden worden. Dat is enorm waardevol.”

Casus: man met een veranderde vlek op het been

Een 72-jarige man presenteert zich op uw spreekuur met een veranderde plek op het bovenbeen rechts. De vlek is gegroeid en van kleur veranderd. De patiënt heeft een licht huidtype en een voorgeschiedenis van basaalcelcarcinoom. Wat is uw diagnose?

Maak van wachttijd in de ggz hersteltijd: vijf praktische adviezen

Sanne Booij en Christien Slofstra willen af van de stille wachttijd in de ggz. Met hulp van de huisarts kan het herstel al beginnen, nog vóór de intake. “Deze periode hoeft geen verloren tijd te zijn.”

Beteugelen geneesmiddel­prijzen noodzakelijk voor betaalbare zorg

Wilbert Bannenberg strijdt met Stichting Farma ter Verantwoording tegen excessieve geneesmiddelprijzen. Zijn missie: winsten beteugelen om zorg toegankelijk te houden. “Geneesmiddelprijzen moeten beteugeld gaan worden, anders wordt de zorg onbetaalbaar.”

Casus: vrouw met veranderd defecatiepatroon

Een vrouw wordt naar de polikliniek gestuurd in verband met een veranderd defecatiepatroon. Ze heeft wat frequenter dan gebruikelijk ontlasting. Er zijn wat vage buikklachten in de zin van rommelingen en krampen. Ze gebruikt geen medicatie. Wat is uw diagnose?