DOQ

Parkinson­patiënt niet meer wakker tijdens DBS-operatie

Patiënten met de ziekte van Parkinson die in aanmerking komen voor deep brain stimulation hoeven niet meer wakker te blijven voor een juiste plaatsing van de elektrode in het brein. Chirurgen kunnen de elektrode ook onder narcose plaatsen op geleide van MRI. Dat schrijft neurochirurg Saman Vinke in zijn proefschrift. “Zo kunnen we patiënten sneller en laagdrempeliger opereren.”

Sommige kenmerkende symptomen van de ziekte van Parkinson kunnen sterk verminderen door deep brain stimulation (DBS), een techniek waarbij een elektrode kleine stroomstootjes overbrengt op de nucleus subthalamicus in het brein. Voor DBS wordt een elektrode operatief in de hersenen geplaatst. Om te bepalen of deze op de juiste plek zit, is van oudsher de patiënt wakker tijdens de operatie, zodat de chirurg direct kan testen of de elektrode goed is geplaatst. Maar zo’n DBS-operatie is erg intensief voor de patiënt, zegt Saman Vinke, neurochirurg bij het Radboudumc.

“Als ik zelf patiënt zou zijn, weet ik niet of ik zo’n operatie wel zou aandurven”

Neurochirurg Saman Vinke

Heftige operatie

Toen Vinke een DBS-operatie voor het eerst bijwoonde, vond hij dat heftig om te zien. “De operatie duurt bijna een hele dag. Daarvan is de patiënt het grootste deel wakker en met het hoofd gefixeerd aan de operatietafel. Bovendien moet de medicatie, die de trillingen dempt, ruim 12 uur worden gestopt. Als ik zelf patiënt zou zijn, weet ik niet of ik zo’n operatie wel zou aandurven.”  
Tijdens zijn opleiding in het National Hospital for Neurology and Neurosurgery in Londen zag Vinke dat zijn collega’s de DBS-operatie deden op geleide van MRI. De patiënt hoefde niet wakker te blijven, terwijl chirurgen MRI-beeld gebruikten om te bepalen of de elektrodes de nucleus subthalamicus hadden bereikt. Vinke stelde zich als doel om, eenmaal terug in Nederland, de operatie ook op deze manier uit te gaan voeren.

“Klassieke metingen en tests dragen niet bij aan het bepalen van de juiste plaats van de elektrode”

MRI-geleide operatie

Vinke onderzocht tijdens zijn promotietraject of de metingen en tests tijdens de klassieke operatie bijdragen aan de juiste plaatsing van de elektrode in de hersenen. Daarom checkte hij de plaatsing met een MRI-scan, speciaal ontworpen om de nucleus subthalamicus in beeld te brengen. “Uit de resultaten van 29 patiënten bleek dat klassieke metingen en tests niet bijdragen aan het bepalen van de juiste plaats bij het plaatsen van de elektrode in de nucleus subthalamicus”, zegt Vinke. “Als gevolg daarvan opereren we vanaf juli 2019 parkinsonpatiënten alleen nog maar op geleide van MRI en onder narcose.”

Voordelen MRI

Het plaatsen van de DBS-elektrode op de nieuwe manier biedt voordelen, zegt Vinke. “De procedure is korter, dus kunnen we per dag twee patiënten in plaats van een opereren. Dat zorgt voor een snellere inloop van de wachttijd, die enkele jaren geleden nog meer dan een jaar was. Bovendien hoeven patiënten niet wakker te blijven tijdens de operatie en kunnen ze gewoon hun medicatie blijven slikken.”
Die verandering bij de opzet van de DBS-operatie in het Radboudumc heeft er bovendien toe geleid dat meer vrouwen kiezen voor deze operatie. Bij de wakkere operatie zag Vinke slechts 17% vrouwelijke patiënten, terwijl 40% van de Parkinsonpatiënten vrouw is. “Het is nog niet duidelijk waar dat verschil vandaan komt, maar we denken dat het te maken heeft met risk-seeking behaviour: mannen zijn eerder geneigd om risico te nemen dan vrouwen en nemen zo’n ingrijpende operatie vaker voor lief. Bovendien kan er sprake zijn van referral bias: neurologen die mannen eerder verwijzen dan vrouwen. We willen vermijden dat geslacht zorgt voor ongelijkheid in de behandeling van parkinson, dus is meer onderzoek nodig naar dit fenomeen.”

“De nucleus subthalamicus is een soort Utrecht Centraal van de hersenen”

Toekomst

Nu chirurgen in het Radboudumc alleen nog maar DBS-operaties uitvoeren onder narcose, ligt de weg open naar een persoonlijkere aanpak van de behandeling van parkinsonpatiënten. “De nucleus subthalamicus is een soort Utrecht Centraal van de hersenen”, zegt Vinke. “Maar de zenuwverbindingen van en naar de kern zien er bij iedereen anders uit. We stimuleren nu nog iedere patiënt hetzelfde. In de toekomst hopen we onderscheid te kunnen maken in de intensiteit van de stroompjes die we toedienen, zodat we gerichter kunnen stimuleren en de patiënt minder bijwerkingen ervaart.”
Vinke vindt het belangrijk dat neurologen, andere artsen, patiënten en hun naasten weten dat DBS de ziekte niet geneest of remt. Het is een krachtige therapie om parkinsonsymptomen, zoals stijfheid, traagheid en trillen, in bedwang te houden. Als de ziekte echter te ver gevorderd is, is het uitvoeren van een dergelijke operatie soms te risicovol. Daarom is het van belang dat neurologen hun patiënten op tijd verwijzen.
De overweging om wel of geen DBS-operatie te doen moeten het hele behandelteam en de patiënt samen maken, zegt Vinke. “Daarom is het niet erg om bij twijfel laagdrempelig te overleggen. Als het te vroeg is, staat de patiënt in elk geval op onze radar. Helaas komt het nog steeds te vaak voor dat we een patiënt zien die zo’n gevorderde parkinson heeft dat DBS geen optie meer is.”

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

‘Bevolkings­onderzoek sluit onvoldoende aan bij mensen met verstande­lijke beperking’

Mensen met een verstandelijke beperking nemen veel minder vaak deel aan bevolkingsonderzoeken naar kanker dan de algemene bevolking, vertelt Amina Banda. Ook krijgen zij minder vaak vervolgonderzoek. “Deze groep kan allerlei barrières voor deelname ervaren.”

Vertragen, verdragen en verbinden in moeilijke gesprekken

In de palliatieve zorg spelen niet alleen emoties bij de patiënt een rol, maar ook bij de zorgverlener. Machteld Muller legt uit hoe zelfinzicht helpt bij verbinding met je patiënt. “Herkennen van je eigen ‘rode knoppen’ helpt om uit vervelende dynamieken te blijven.”

Hoe je medische misinformatie als zorgverlener kunt aanpakken

Waarom geloven mensen dat zonnebrandcrème gevaarlijk is, of wantrouwen ze bewezen interventies zoals vaccins? Tom van Bommel vertelt over de mechanismen achter zulke overtuigingen. “Technieken waarmee misinformatie zich verspreidt, kunnen óók ten goede worden ingezet.”

Casus: patiënte met dyspnoe naar de EHH

Een oudere obese vrouw presenteert zich op de Eerste Hart Hulp vanwege dyspnoe. Die begon twee weken geleden en was aanvankelijk inspanningsgebonden, nu ook bij platliggen. Ze plast nog maar kleine beetjes sinds drie dagen. Wat is uw diagnose?

Casus: patiënt met progressieve inspanningsdyspneu

Een patiënt presenteert zich met progressieve inspanningsdyspneu. Voorheen was hij in staat om zonder klachten te tennissen, nu ervaart hij kortademigheid bij stevig doorwandelen. Er is geen sprake van hoesten, sputumproductie of koorts. Wat is uw diagnose?

Uitgebreid bloedonderzoek met één simpele vingerprik

Capillaire bloedafname via een vingerprik blijkt bij meer dan 30 standaardbepalingen een goed alternatief voor venapunctie, concludeerde Martijn Doeleman. “Patiënten kunnen zelf de vingerprik doen. Gewoon thuis, wanneer het hen uitkomt.”

Cultuur­sensitieve zorg in de praktijk: lessen van Mammarosa

Taal- en cultuurverschillen kunnen de communicatie met zorgverleners flink bemoeilijken. Stichting Mammarosa biedt hierin uitkomst. Samia Kasmi vertelt hoe belangrijk cultuursensitieve communicatie is, en hoe artsen hierin het verschil kunnen maken.

‘Er is een trend naar meer visuele informatie’

“Voor patiënten blijkt de juiste toedieningsroute van een geneesmiddel niet altijd vanzelfsprekend te zijn”, vertellen Yara Mangindaan en Nike Everaarts-de Gruyter. Zij hielpen medicijnpictogrammen te ontwikkelen die ondersteunen bij goed gebruik van geneesmiddelen.

Werkbereidheid bij een crisis niet vanzelf­sprekend

Ziekenhuizen kunnen tijdens een crisis niet blind vertrouwen op hun personeel, concluderen Dennis Barten en Lindsy Engels. Werkbereidheid hangt sterk af van verschillende factoren. “Het is belangrijk om te ontdekken wat nodig is om voor te bereiden op crisissituaties.”

Casus: man met dysfonie­klachten

Een 42-jarige man komt op uw spreekuur met dysfonieklachten, twee maanden geleden ontstaan in een periode van veel hoesten. Aan het einde van de dag worden de klachten erger en het is lastig om een lang gesprek te voeren. Wat is uw diagnose?