DOQ

Parkinson­patiënt niet meer wakker tijdens DBS-operatie

Patiënten met de ziekte van Parkinson die in aanmerking komen voor deep brain stimulation hoeven niet meer wakker te blijven voor een juiste plaatsing van de elektrode in het brein. Chirurgen kunnen de elektrode ook onder narcose plaatsen op geleide van MRI. Dat schrijft neurochirurg Saman Vinke in zijn proefschrift. “Zo kunnen we patiënten sneller en laagdrempeliger opereren.”

Sommige kenmerkende symptomen van de ziekte van Parkinson kunnen sterk verminderen door deep brain stimulation (DBS), een techniek waarbij een elektrode kleine stroomstootjes overbrengt op de nucleus subthalamicus in het brein. Voor DBS wordt een elektrode operatief in de hersenen geplaatst. Om te bepalen of deze op de juiste plek zit, is van oudsher de patiënt wakker tijdens de operatie, zodat de chirurg direct kan testen of de elektrode goed is geplaatst. Maar zo’n DBS-operatie is erg intensief voor de patiënt, zegt Saman Vinke, neurochirurg bij het Radboudumc.

“Als ik zelf patiënt zou zijn, weet ik niet of ik zo’n operatie wel zou aandurven”

Neurochirurg Saman Vinke

Heftige operatie

Toen Vinke een DBS-operatie voor het eerst bijwoonde, vond hij dat heftig om te zien. “De operatie duurt bijna een hele dag. Daarvan is de patiënt het grootste deel wakker en met het hoofd gefixeerd aan de operatietafel. Bovendien moet de medicatie, die de trillingen dempt, ruim 12 uur worden gestopt. Als ik zelf patiënt zou zijn, weet ik niet of ik zo’n operatie wel zou aandurven.”  
Tijdens zijn opleiding in het National Hospital for Neurology and Neurosurgery in Londen zag Vinke dat zijn collega’s de DBS-operatie deden op geleide van MRI. De patiënt hoefde niet wakker te blijven, terwijl chirurgen MRI-beeld gebruikten om te bepalen of de elektrodes de nucleus subthalamicus hadden bereikt. Vinke stelde zich als doel om, eenmaal terug in Nederland, de operatie ook op deze manier uit te gaan voeren.

“Klassieke metingen en tests dragen niet bij aan het bepalen van de juiste plaats van de elektrode”

MRI-geleide operatie

Vinke onderzocht tijdens zijn promotietraject of de metingen en tests tijdens de klassieke operatie bijdragen aan de juiste plaatsing van de elektrode in de hersenen. Daarom checkte hij de plaatsing met een MRI-scan, speciaal ontworpen om de nucleus subthalamicus in beeld te brengen. “Uit de resultaten van 29 patiënten bleek dat klassieke metingen en tests niet bijdragen aan het bepalen van de juiste plaats bij het plaatsen van de elektrode in de nucleus subthalamicus”, zegt Vinke. “Als gevolg daarvan opereren we vanaf juli 2019 parkinsonpatiënten alleen nog maar op geleide van MRI en onder narcose.”

Voordelen MRI

Het plaatsen van de DBS-elektrode op de nieuwe manier biedt voordelen, zegt Vinke. “De procedure is korter, dus kunnen we per dag twee patiënten in plaats van een opereren. Dat zorgt voor een snellere inloop van de wachttijd, die enkele jaren geleden nog meer dan een jaar was. Bovendien hoeven patiënten niet wakker te blijven tijdens de operatie en kunnen ze gewoon hun medicatie blijven slikken.”
Die verandering bij de opzet van de DBS-operatie in het Radboudumc heeft er bovendien toe geleid dat meer vrouwen kiezen voor deze operatie. Bij de wakkere operatie zag Vinke slechts 17% vrouwelijke patiënten, terwijl 40% van de Parkinsonpatiënten vrouw is. “Het is nog niet duidelijk waar dat verschil vandaan komt, maar we denken dat het te maken heeft met risk-seeking behaviour: mannen zijn eerder geneigd om risico te nemen dan vrouwen en nemen zo’n ingrijpende operatie vaker voor lief. Bovendien kan er sprake zijn van referral bias: neurologen die mannen eerder verwijzen dan vrouwen. We willen vermijden dat geslacht zorgt voor ongelijkheid in de behandeling van parkinson, dus is meer onderzoek nodig naar dit fenomeen.”

“De nucleus subthalamicus is een soort Utrecht Centraal van de hersenen”

Toekomst

Nu chirurgen in het Radboudumc alleen nog maar DBS-operaties uitvoeren onder narcose, ligt de weg open naar een persoonlijkere aanpak van de behandeling van parkinsonpatiënten. “De nucleus subthalamicus is een soort Utrecht Centraal van de hersenen”, zegt Vinke. “Maar de zenuwverbindingen van en naar de kern zien er bij iedereen anders uit. We stimuleren nu nog iedere patiënt hetzelfde. In de toekomst hopen we onderscheid te kunnen maken in de intensiteit van de stroompjes die we toedienen, zodat we gerichter kunnen stimuleren en de patiënt minder bijwerkingen ervaart.”
Vinke vindt het belangrijk dat neurologen, andere artsen, patiënten en hun naasten weten dat DBS de ziekte niet geneest of remt. Het is een krachtige therapie om parkinsonsymptomen, zoals stijfheid, traagheid en trillen, in bedwang te houden. Als de ziekte echter te ver gevorderd is, is het uitvoeren van een dergelijke operatie soms te risicovol. Daarom is het van belang dat neurologen hun patiënten op tijd verwijzen.
De overweging om wel of geen DBS-operatie te doen moeten het hele behandelteam en de patiënt samen maken, zegt Vinke. “Daarom is het niet erg om bij twijfel laagdrempelig te overleggen. Als het te vroeg is, staat de patiënt in elk geval op onze radar. Helaas komt het nog steeds te vaak voor dat we een patiënt zien die zo’n gevorderde parkinson heeft dat DBS geen optie meer is.”

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Boek over veilige sedatie toepassen op de SEH moet angst wegnemen

Vier SEH- artsen schreven een boek over veilige sedatie op de SEH. Het is bedoeld als naslagwerk en cursusmateriaal, vertellen Mischa Veen en Daniëlle van Winden. “Uniek is dat de informatie ook gericht is op het voorkomen van traumatische ervaringen voor patiënten.”

‘Wij willen over twintig jaar ook nog huisarts zijn’

Ties Janssen vertelt over het manifest ‘De huisarts van morgen’, waarmee de Lovah de continuïteit van de huisartsenzorg wil veiligstellen. “Al jaren wordt er nagedacht over vergrijzing en personeelstekorten in de zorg, en nog steeds kabbelt het maar voort.”

Casus: 13-jarig meisje met een bloedende moedervlek

Een 13-jarig meisje komt op het spreekuur omdat ze sinds enkele dagen een bloedende moedervlek heeft. De moedervlek zit er al sinds enkele maanden en is snel gegroeid en ook wat boller geworden. Verder geen klachten zoals pijn of jeuk. Wat is uw diagnose?

‘Ik heb medewerkers meegenomen naar waar ze het best op hun plek zijn’

Op de afdeling waar Jacqueline Loonen leiding geeft staat ‘persoonsgericht’ centraal, zowel in de patiëntenzorg als in de organisatie. “De patiënt en zorgverlener zijn samen verantwoordelijk. Iedereen komt vanuit zijn of haar expertise met voorstellen tot verbetering.”

Casus: vrouw met verkoudheid en oorpijn

Patiënte zit verkouden tegenover u met oorpijn links. De verkoudheid bestaat sinds gisteren maar de oorpijn is vannacht begonnen. De otalgie is pijnlijker dan de pijn die zij heeft ervaren bij de bevalling van haar kinderen. Het gehoor is links mogelijk iets minder dan rechts. Zij heeft geen koorts. Wat is uw diagnose?

Mededingings­toezicht biedt veel ruimte voor samen­werking

In ons zorgstelsel is veel ruimte voor samenwerking en netwerkvorming, vertelt Marco Varkevisser. “Veel zorgaanbieders denken dat heel veel niet mag van de ACM, terwijl die de afgelopen jaren heeft laten zien dat er juist veel ruimte is voor samenwerking.”

‘Vergroot herken­baarheid anti­biotica’

Een betere herkenbaarheid van antibiotica kan leiden tot verstandiger gebruik en zo helpen in de strijd tegen de wereldwijd groeiende antibioticaresistentie. Annelie Monnier en Heiman Wertheim vertellen over het ABACUS-project. “Resistentie kent geen grenzen.”

Medische hypnose: meer controle over je lijf en emoties

Kinderarts en hypnotherapeut Arine Vlieger vertelt over het gebruik van medische hypnose: “Als je de verwachtingen van de patiënt positief kan beïnvloeden dan heeft dat tevens effect op de behandeling. Taal is dan ook de basis van hypnose.”

Casus: vrouw met melaena, een steeds dikker wordende buik en een uitpuilende navel

Een vrouw wordt gepresenteerd op de Spoedeisende Hulp in verband met sinds 1 dag bestaande melaena. Daarnaast klaagt patiënte over een steeds dikker wordende buik, pijn in de rechter bovenbuik en een uitpuilende navel sinds 6 weken. Tevens zijn haar benen iets dikker geworden. Wat is uw diagnose?

In zes stappen afval op de OK reduceren

Roos Bleckman, Lukas Radema en hun collega’s van het OK Green Team bedachten een stappenplan om het afval op de OK de komende jaren met de helft te reduceren. “Het afdekmateriaal op de OK kon met maar liefst 20% gereduceerd kon worden.”