Plantaardig dieet verlaagt ziekte­activiteit bij reuma­toïde artritis

Door over te stappen op een plantaardig dieet kunnen mensen met reumatoïde artritis de activiteit van hun ziekte significant verminderen. Dit blijkt uit de eerste resultaten van de Plants for Joints studie die onlangs is uitgevoerd. Reumatoloog Dirkjan van Schaardenburg, hoogleraar aan het Amsterdam UMC en Reade, licht de bevindingen toe.

“Leefstijlfactoren als weinig bewegen, roken, veel stress en vooral ongezonde voeding verhogen de kans op reumatoïde artritis”, steekt Van Schaardenburg van wal. “De gemene deler in deze leefstijlfactoren is dat ze in het lichaam een chronische laaggradige ontsteking veroorzaken. En van dergelijke chronische laaggradige ontstekingen weten we dat ze betrokken zijn bij diverse chronische aandoeningen. Bijvoorbeeld diabetes, atherosclerose, maar ook reumatoïde artritis en artrose.”

Microbioom

Het ligt daarom voor de hand bij de behandeling van reumatoïde artritis ook te kijken naar de leefstijl van de patiënt. Van Schaardenburg: “Tot nu toe beperkt zich dat meestal tot adviezen aan de patiënt om niet te roken en meer te gaan bewegen. In de jaren ‘90 zijn echter in een aantal studies, voornamelijk uitgevoerd in Scandinavische landen, aanwijzingen gevonden dat het overschakelen op plantaardige voeding bij mensen met reumatoïde artritis kan leiden tot minder ziekteactiviteit. Met onze huidige kennis over de rol van het darmmicrobioom bij het ontstaan van chronische inflammatie verklaren we dit effect voor een deel vanuit de veranderingen die het plantaardige dieet in de samenstelling van het microbioom in de darm veroorzaakt. Plantaardige voeding stimuleert onder andere de groei van darmbacteriën die korteketenvetzuren uitscheiden. Deze vetzuren staan bekend om hun anti-inflammatoire werking in het lichaam.”

Gecombineerde interventie

Op basis hiervan besloten Van Schaardenburg en zijn collega’s de leefstijladviezen aan mensen met reumatoïde artritis uit te breiden. Niet alleen méér bewegen, ook andere voeding en verminderen van de stress. Dit leidden tot de Plants for Joints studie, een gecombineerde leefstijlinterventie bij reumatoïde artritis. “Deelnemers werden aangespoord meer te gaan bewegen, ze kregen voorlichting over stress en over oefeningen die stress kunnen verminderen, én ze stapten over op een plantaardig dieet. Bij dat laatste werden de deelnemers ondersteund door diëtisten tijdens voorlichtingsbijeenkomsten en in kookworkshops.”

Doorgaan

Uiteindelijk zijn er 80 mensen met reumatoïde artritis in de studie geïncludeerd. “Het eerste deel van de studie duurde in totaal 16 weken. Bijna alle deelnemers lukte het om het plantaardige dieet vol te houden, de een wat gemakkelijker dan de ander. Bovendien gaven de meesten aan hiermee na die 16 weken grotendeels mee door te willen gaan. Zij worden nu nog gedurende twee jaar lang gevolgd. In die periode is de ondersteuning overigens veel minder intensief. De deelnemers ontvangen nog met enige regelmaat een nieuwsbrief, we organiseren een paar keer in het jaar een webinar voor hen en we sporen hen tijdens de normale controles in het ziekenhuis aan door te gaan met meer bewegen, minder stress en het plantaardige dieet.”

“We zagen dat de ziekteactiviteit, gemeten met de DAS28, gemiddeld daalde met bijna 1 punt”

Afname DAS28

De eerste resultaten uit de Plants for Joints studie – die nog gepubliceerd moeten worden – stemmen hoopvol, zegt Van Schaardenburg. “We zagen dat de ziekteactiviteit, gemeten met de DAS28, gemiddeld daalde met bijna 1 punt. Dat is bij deze patiëntenpopulatie – die bij aanvang van de studies een DAS28 tussen de 2,6 en 5,1 had – een klinisch significante afname. Overigens werd tijdens de 16 weken van deze fase van de studie de medicatie van de deelnemers zo min mogelijk veranderd. Dit om de invloed van het dieet op de DAS28 zo zuiver mogelijk te bepalen. In de 2 jaar vervolgfase van de studie zal de medicatie, net als altijd bij reumatoïde artritis, worden aangepast op basis van de DAS28.”

“Na 16 weken was de gemiddelde BMI gedaald van 27 naar 25,5”

4 kg afgevallen

Behalve tot een lagere gemiddelde ziekteactiviteit, leidde de leefstijlinterventie ook tot een afname van het lichaamsgewicht met gemiddeld 4 kg. Van Schaardenburg: “Hun gemiddelde BMI bij aanvang van de studie was 27. Dan tikt 4 kg lichaamsgewicht minder, waarvan 3,5 kg vet, toch flink aan: na 16 weken was de gemiddelde BMI nog maar 25,5.” De effecten van de twee andere componenten van de interventie – meer bewegen, minder stress – waren minder groot, stelt Van Schaardenburg. “De gemiddelde hoeveelheid beweging was na 16 weken iets toegenomen. Waarbij ik moet zeggen dat die bij aanvang van de studie al op een redelijk niveau was. Hetzelfde geldt voor het stressmanagement. De hoeveelheid ervaren stress daalde amper, maar was bij aanvang van de studie al laag. ”

“We gaan in gesprek met zorgverzekeraars over hoe we kunnen bereiken dat deze leefstijlmodule beschikbaar komt voor patiënten met reumatoïde artritis”

Beschikbaar stellen leefstijlmodule

Volgens Van Schaardenburg onderbouwen deze uitkomsten dat overstappen op plantaardige voeding een effectieve optie is bij reumatoïde artritis. “Aanvullende analyses zullen ons meer inzicht geven in de onderliggende fysiologische mechanismen van het gevonden gunstige effect van de interventie. Bijvoorbeeld analyses van de veranderingen in metabole markers in bloedmonsters van de deelnemers en veranderingen in de samenstelling van het darmmicrobioom. Daarnaast gaan we nu in gesprek met onder andere zorgverzekeraars over hoe we kunnen bereiken dat deze leefstijlmodule beschikbaar komt voor patiënten met reumatoïde artritis.”

Referentie: Plants for Joints studie

Amsterdam UMC, Dirkjan van Schaardenburg, plantaardig dieet, Plants for Joints, Reade, reumatoïde artritis, reumatologie