Hoe preventieve zorg slimmer in te zetten?

Onder de titel ‘Preventieve zorg thuisbezorgd’ hield Manon Spaander afgelopen zomer haar inaugurele rede als hoogleraar gastro-intestinale oncologie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Tijdens haar professoraat wil ze speciale aandacht geven aan screening en vroegdiagnostiek. “Het voorkomen van kanker is natuurlijk nog mooier dan genezen.“

“Ik heb gekozen voor het specialisme gastro-enterologie vanwege de combinatie tussen denken, in de vorm van diagnostiek, en doen, in de vorm van scopieën”, vertelt Spaander. “Daarnaast werd ik gegrepen door de oncologie. Wanneer bij een patiënt kanker in een vergevorderd stadium wordt vastgesteld, denk je vaak: hoe kunnen we zorgen dat we bij de volgende patiënt wél aan de goede kant van de tijdlijn zitten? Ik probeer me altijd hard te maken voor het opsporen van tumoren in een zo vroeg mogelijk stadium. En het voorkomen van kanker is natuurlijk nog mooier dan genezen.”

Belasting

Bij het voorkomen van kanker komt al snel screening om de hoek kijken. Dit is volgens Spaander bij veel vormen van kanker een waardevol instrument, maar moet wel efficiënt worden ingezet. “We onderzoeken bij kankerscreening heel veel mensen, terwijl maar een klein deel van die mensen daadwerkelijk kanker krijgt. De grote bulk van de mensen die gescreend worden krijgt gelukkig geen kanker, maar de screening zorgt wel voor veel belasting voor die mensen en voor de zorg. De vraag is of we deze screening effectiever kunnen inrichten.”

“Thuis een vragenlijst invullen in plaats van meteen naar de poli komen”

Positieve uitslag ontlastingstest

Spaander legt uit: “We zouden mensen die een positieve uitslag hebben na een ontlastingstest in het kader van darmkankerscreening bijvoorbeeld eerst thuis een digitale vragenlijst kunnen laten invullen, in plaats van hen meteen naar de poli te laten komen. Deze mensen komen nu naar de poli, omdat wij artsen hen nog niet kennen en willen weten of zij wel veilig een colonscopie kunnen ondergaan. Hebben we te maken met een patiënt met ernstig hartlijden of longlijden? Of met een persoon van 55 die nog nooit medicijnen heeft geslikt?”

“Op afstand in één oogopslag zien of mensen een scopie kunnen ondergaan”

Minder poli-afspraken

Volgens Spaander zou met behulp van een digitale vragenlijst al een efficiënte schifting in een dergelijke patiëntengroep kunnen worden gemaakt. “Via een digitale tool zouden patiënten thuis informatie over de procedure kunnen krijgen en gevalideerde vragenlijsten invullen. Vervolgens kunnen gastro-enterologen in één oogopslag zien of mensen een scopie kunnen ondergaan en of er wellicht risico’s aan kleven. Dat zou jaarlijks het aantal eerste poli-afspraken voor dit bevolkingsonderzoek met zestig tot zeventig procent kunnen verminderen.”

“Ik hoop dat over vijf jaar de eerste grote stappen zijn gezet met personaliseren van screening”

Risicostratificatie

In het kader van het efficiënter maken van screening stelt Spaander ook risicostratificatie voor. “Binnen de gastro-enterologie hanteren we bij risicogroepen voor een bepaalde aandoening vaak standaardscreeningsmethodes”, licht ze toe. “Denk bij screening op slokdarmkanker bijvoorbeeld aan mensen die nu gescreend worden vanwege een Barrettoesofagus of maagafwijking. Zouden we geen stappen kunnen maken in het bepalen wie er nu echt een verhoogd risico heeft op slokdarmkanker en jaarlijks of driejaarlijks gecontroleerd moet worden? En bij wie kunnen we de screening verlengen naar bijvoorbeeld een vijfjaarlijkse controle? Ik hoop dat over vijf jaar de eerste grote stappen zijn gezet binnen het personaliseren van dit soort screening.”

De inaugurele rede van Manon Spaander is hier te zien en beluisteren.

Erasmus MC, Erasmus Universiteit Rotterdam, Manon Spaander, MDL, oncologie, preventieve zorg