DOQ

Psychiatrische klachten vaak te herleiden tot verstoorde afweer

Een verstoorde balans van het immuunsysteem speelt vaak een rol bij psychiatrische aandoeningen, zo ontdekte Hemmo Drexhage, als arts en emeritus hoogleraar medische immunologie verbonden aan het Erasmus MC te Rotterdam. “Klinische toepassingen van deze kennis zijn er nog niet. Wel staan we op het grensvlak dat deze kennis toegepast kan gaan worden.”

Hemmo Drexhage publiceerde in maart 2023 een boek over zijn immunologische zoektocht. De rijke kennis die hij gedurende zijn werkzame leven opgedaan heeft over de relatie tussen de afweer en het emotionele brein, wilde hij vastleggen voor de volgende generatie onderzoekers. En vooral ook voor patiënten, voor wie hij het boek in eerste instantie schreef. Dat hij met emeritaat is, betekent niet dat hij stopt met onderzoek binnen de immunopsychiatrie, een relatief nieuw vakgebied. “Daar ben ik nog steeds volop in betrokken, bijvoorbeeld in de EU-MOODSTRATIFICATION-studie.1 Alleen geef ik geen onderwijs meer aan studenten en bemoei ik me niet meer met de organisatie van de afdeling.”

“Mensen met psychiatrische klachten hebben vaker dan gemiddeld auto-immuunachtige aandoeningen”

Prof. dr. Hemmo Drexhage

Auto-immuunaandoeningen

Drexhage heeft een lange carrière in de immunologie achter de rug.2 “Ik startte in 1969 en heb de opkomst van de immunologie meegemaakt. We ontdekten bijvoorbeeld dat veel schildklierziekten auto-immuunaandoeningen waren. Het intrigeerde me waarom het immuunsysteem tegen het eigen lichaam tekeergaat. Een vraag die ook leefde bij veel immunologen, internisten en andere wetenschappers.” Gaandeweg kwam Drexhage er achter dat immunologie ook van het grootste belang is voor de psychiatrie. “Daarover is de laatste 30 tot 40 jaar veel bekend over geworden. Mensen met psychiatrische klachten hebben vaker dan gemiddeld auto-immuunachtige aandoeningen. Ze zijn gevoeliger voor infecties. Ook T-celtesten blijken bij psychiatrische patiënten vaak afwijkend te zijn.”

“Het is waarschijnlijk dat er in de toekomst bij een psychiatrisch symptoom gekeken gaat worden naar een onderliggende neuro-immuunstoornis”

Geelzucht

Psychiatrische symptomen, zoals psychose of depressie, zijn in veel gevallen een aanwijzing voor een onderliggende immunologische aandoening, zegt Drexhage. “Vergelijk het met geelzucht. Vroeger gingen ze dan de gele huid behandelen met aderlaten of purgeren. Maar we weten nu allemaal dat geelzucht een symptoom is van lever-, galweg- of bloedproblemen. Zo zal het in veel gevallen ook met psychiatrische symptomen gaan. Het is waarschijnlijk dat er in de toekomst bij een psychiatrisch symptoom, als depressie of psychose, gekeken gaat worden naar een onderliggende neuro-immuunstoornis. Mogelijk biedt dit aanknopingspunten voor een betere behandeling. Een voorbeeld: uit een studie bij jonge patiënten met schizofrenie is gebleken dat een subgroep met een bepaalde afwijking in het immuunsysteem – een abnormale ontsteking (pro-inflammatoire) stand – vatbaar bleek voor de ontstekingsremmende effecten van de aan de behandeling toegevoegde statines. Bij hen bleken de schizofrenieklachten sterker te verbeteren.”1

Immuuncellen

Een belangrijk gegeven is dat er immuuncellen in het brein zitten en hier een integraal onderdeel van zijn, aldus Drexhage. “Die immuuncellen heten microglia en zijn neefjes en nichtjes van monocyten, macrofagen en dendritische cellen die een cruciale rol hebben bij de afweer. Deze microglia zijn belangrijk voor de aanleg, opbouw en functie van ons emotionele brein. Geleidelijk aan wordt duidelijker dat behalve de microglia, ook andere immuuncellen, zoals T-cellen, noodzakelijk zijn voor een adequaat emotioneel reageren. Zo hebben mensen met een aangeboren gebrek aan T-cellen afweerstoornissen en psychiatrische stoornissen, zoals angststoornissen en psychose.”

“Patiënten voelen zich begrepen en minder belast”

Grensvlak

Onduidelijk is nog welke consequenties de groeiende kennis over immunopsychiatrie moet gaan krijgen, geeft Drexhage aan. “Testen op immuunafwijkingen zitten nog in de experimentele fase. Ik pas deze toe in onderzoeksverband, als laboratoriumarts in samenwerking met psychiaters. Deze testen zijn echter te ingewikkeld om in de klinische praktijk in te zetten. We zitten nu op een soort grensvlak. Patiënten weten me te vinden, en ook binnen de medische wereld wordt de relatie tussen de afweer en ons brein steeds meer geaccepteerd. Patiënten voelen zich begrepen en minder belast. Ze beseffen dat hun psychiatrische aandoening niet een kwestie is van ‘eigen schuld’, maar dat deze vaak verklaard kan worden vanuit een immuunstoornis. Ik verwacht echter dat er in de medische wereld nog aardig wat gediscussieerd zal worden voordat immunopsychiatrie in de dagelijkse praktijk is ingebed.”

Immuunafwijkingen opsporen via het bloed
Prof. dr. Hemmo Drexhage coördineert sinds 2008 drie opeenvolgende grote EU-gefinancierde projecten: MOODINFLAME, PSYCHAID en MOODSTRATIFICATION. Halverwege 2023 wordt het laatste project afgerond. Dit project heeft als doel om via bloedtesten kenmerkende immuunafwijkingen vast te stellen bij psychiatrische patiënten. Een volgende stap is om behandelingen te vinden die deze immuunafwijkingen gunstig beïnvloeden en zo de psychiatrische klachten kunnen laten afnemen. Bij de opeenvolgende projecten zijn 28 onderzoeksgroepen uit 11 EU-landen betrokken. Deze projecten zijn door de EU voor ruim 20 miljoen euro gesubsidieerd.

Referenties:

  1. Aichholzer M, Gangadin SS, Sommer IEC, et al. Inflammatory monocyte gene signature predicts beneficial within group effect of simvastatin in patients with schizophrenia spectrum disorders in a secondary analysis of a randomized controlled trial. Brain Behav Immun Health. 2022 Nov 8;26:100551.
  2. Drexhage, HA. Immunopsychiatrie. Het immuunsysteem-uit-balans als oorzaak van psychiatrische aandoeningen. Uitgeverij SWP Amsterdam. ISBN 978 90 8560 228 6.
Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Boek over veilige sedatie toepassen op de SEH moet angst wegnemen

Vier SEH-artsen schreven een boek over veilige sedatie op de SEH. Het is bedoeld als naslagwerk en cursusmateriaal, vertellen Mischa Veen en Daniëlle van Winden. “Uniek is dat de informatie ook gericht is op het voorkomen van traumatische ervaringen voor patiënten.”

‘Wij willen over twintig jaar ook nog huisarts zijn’

Ties Janssen vertelt over het manifest ‘De huisarts van morgen’, waarmee de Lovah de continuïteit van de huisartsenzorg wil veiligstellen. “Al jaren wordt er nagedacht over vergrijzing en personeelstekorten in de zorg, en nog steeds kabbelt het maar voort.”

Casus: 13-jarig meisje met een bloedende moedervlek

Een 13-jarig meisje komt op het spreekuur omdat ze sinds enkele dagen een bloedende moedervlek heeft. De moedervlek zit er al sinds enkele maanden en is snel gegroeid en ook wat boller geworden. Verder geen klachten zoals pijn of jeuk. Wat is uw diagnose?

‘Ik heb medewerkers meegenomen naar waar ze het best op hun plek zijn’

Op de afdeling waar Jacqueline Loonen leiding geeft staat ‘persoonsgericht’ centraal, zowel in de patiëntenzorg als in de organisatie. “De patiënt en zorgverlener zijn samen verantwoordelijk. Iedereen komt vanuit zijn of haar expertise met voorstellen tot verbetering.”

Casus: vrouw met verkoudheid en oorpijn

Patiënte zit verkouden tegenover u met oorpijn links. De verkoudheid bestaat sinds gisteren maar de oorpijn is vannacht begonnen. De otalgie is pijnlijker dan de pijn die zij heeft ervaren bij de bevalling van haar kinderen. Het gehoor is links mogelijk iets minder dan rechts. Zij heeft geen koorts. Wat is uw diagnose?

Mededingings­toezicht biedt veel ruimte voor samen­werking

In ons zorgstelsel is veel ruimte voor samenwerking en netwerkvorming, vertelt Marco Varkevisser. “Veel zorgaanbieders denken dat heel veel niet mag van de ACM, terwijl die de afgelopen jaren heeft laten zien dat er juist veel ruimte is voor samenwerking.”

‘Vergroot herken­baarheid anti­biotica’

Een betere herkenbaarheid van antibiotica kan leiden tot verstandiger gebruik en zo helpen in de strijd tegen de wereldwijd groeiende antibioticaresistentie. Annelie Monnier en Heiman Wertheim vertellen over het ABACUS-project. “Resistentie kent geen grenzen.”

Medische hypnose: meer controle over je lijf en emoties

Kinderarts en hypnotherapeut Arine Vlieger vertelt over het gebruik van medische hypnose: “Als je de verwachtingen van de patiënt positief kan beïnvloeden dan heeft dat tevens effect op de behandeling. Taal is dan ook de basis van hypnose.”

Casus: vrouw met melaena, een steeds dikker wordende buik en een uitpuilende navel

Een vrouw wordt gepresenteerd op de Spoedeisende Hulp in verband met sinds 1 dag bestaande melaena. Daarnaast klaagt patiënte over een steeds dikker wordende buik, pijn in de rechter bovenbuik en een uitpuilende navel sinds 6 weken. Tevens zijn haar benen iets dikker geworden. Wat is uw diagnose?

In zes stappen afval op de OK reduceren

Roos Bleckman, Lukas Radema en hun collega’s van het OK Green Team bedachten een stappenplan om het afval op de OK de komende jaren met de helft te reduceren. “Het afdekmateriaal op de OK kon met maar liefst 20% gereduceerd kon worden.”


0
Laat een reactie achterx
Lees ook: Wees extra alert bij maag-darmklachten bij autisme

Naar dit artikel »

Lees ook: Hoe de hoofd-hart-hormonen-connectie tot ernstige hartklachten leidt

Naar dit artikel »