‘Rechter hartfalen bij PH is onontgonnen gebied’
Dr. Frances de Man (afdeling Longziekten, Amsterdam UMC, locatie VUmc) won onlangs de Prix Galien Research Award 2022. Zij doet breed onderzoek naar rechter hartfalen bij patiënten met pulmonale hypertensie (PH). “Dat is een nog onontgonnen gebied”, betoogt zij.
Bij PH moet de rechter hartkamer tegen te hoge druk pompen. Bij een deel van de patiënten past het hart zich aan door dikker te worden en zo de functie te behouden. Maar bij een groot deel van de patiënten lukt dat niet. Rechter hartfalen is daardoor de belangrijkste doodsoorzaak bij PH. “Ik bestudeer onder andere waardoor het ene hart zich wel kan aanpassen en het andere niet. Heeft dat te maken met factoren als genetica, geslacht of andere kenmerken van de patiënt? We bestuderen ook hoe we deze patiënten goed kunnen monitoren. Bijvoorbeeld met beeldvorming op verschillende momenten in de tijd.”
“De onbekendheid van deze ziekte is iets wat mij juist aantrekt. Ik krijg de vrijheid om het breed te onderzoeken, met beeldvorming en preklinisch onderzoek”
Dr. Frances de Man
Wie is verantwoordelijk?
Er is tot nu toe weinig aandacht voor rechter hartfalen. De Man noemt het ‘een vergeten kindje’. Dat komt volgens haar omdat er, in tegenstelling tot linker hartfalen, geen behandeling voor is en vanwege de onbekendheid van de aandoening. Bovendien: wie is verantwoordelijk voor rechter hartfalen? Is dat de cardioloog of de longarts? “Cardiologen zijn meer geïnteresseerd in linker hartfalen en longartsen zijn bezig met de longen. In de Verenigde Staten verdiepen sommige cardiologen zich wel in rechter hartfalen. In ons ziekenhuis doet de onderzoeksgroep Longziekten er onderzoek naar. De onbekendheid van deze ziekte is iets wat mij juist aantrekt. Ik krijg de vrijheid om het breed te onderzoeken, met onder andere beeldvorming en preklinisch onderzoek. En gelukkig zie ik steeds meer onderzoeksgroepen voor rechter hartfalen, ook in andere landen.”
3D model
De Man is zowel medisch bioloog als epidemioloog en kan die werkvelden goed combineren in translationeel onderzoek. Ze vertaalt onderzoeksresultaten naar de kliniek en andersom. Dat maakt haar onderzoek heel breed. In het laboratorium gebruikt ze een vrij nieuw onderzoeksmodel. Ze legt uit: “We kunnen bloedcellen van een patiënt moduleren tot stamcellen, die we vervolgens kunnen laten differentiëren tot hartspiercellen. Daarmee ontwikkelen we een driedimensionale hartstructuur, om juist de interactie tussen cellen te kunnen onderzoeken bij verhoogde druk. We hebben inmiddels een 3D-model waarmee we onderzoek doen. Dat gaan we verder ontwikkelen. Groot pluspunt van zo’n model is dat het is gebaseerd op cellen van de patiënt.”
Met het model is het mogelijk om cellen onder druk te zetten en te kijken wat er gebeurt. Cellen kunnen ook genetisch gemodificeerd worden om na te gaan welke genen of mutaties effect hebben op overbelasting door druk.
“Meer vrouwen krijgen de ziekte, maar mannen die het krijgen doen het slechter”
Paradox
Het onderzoek van De Man richt zich onder andere op verschillen in aanpassing van het hart aan te hoge druk. Tevens onderzoekt zij of het hart zich kan herstellen, en voor hoe lang, als de druk in de longen wordt verlaagd. Dat laatste kan met medicatie of een longtransplantatie. “Behalve hartspiercellen kunnen we in het laboratorium nu ook fibroblasten maken, zodat we de interactie goed kunnen onderzoeken. We kijken tevens naar de verschillen tussen mannen en vrouwen. Er is namelijk een paradox: meer vrouwen krijgen de ziekte, maar mannen die het krijgen doen het slechter. We willen weten wat de oorzaak daarvan is. En in nog een andere onderzoekslijn bestuderen we de relatie tussen de stijfheid van het hart en de pompfunctie.”
“In het Amsterdam UMC heb ik mij hard gemaakt voor verlengingsrecht voor postdocs na zwangerschapsverlof”
Samenwerking
De Man en haar onderzoekers bezoeken zowel long- als hartcongressen. Zo krijgen zij input van verschillende kanten. Samenwerking tussen disciplines is van groot belang in dit onderzoek. “In de behandeling van PH is er in Nederlandse ziekenhuizen veel samenwerking tussen longartsen, cardiologen en radiologen. Er zijn ook speciale poli’s voor mensen met PH of met dyspneu. Het Amsterdam UMC is expertisecentrum voor PH.”
Niet alleen het onderzoek van De Man is bijzonder, maar ook haar inzet voor haar team. Zij pleit voor meer aandacht voor de wetenschappelijke prestaties van teams. Nu is bijvoorbeeld een postdoc afhankelijk van persoonlijke beurzen. “Terwijl we het onderzoek met elkaar doen. Ik vraag met name aandacht voor vrouwelijke postdocs. Zij zijn niet in opleiding en daarom geldt voor hen de normale cao. Zij hebben dan last van de Flexwet. Hun tijdelijke contract moet op den duur worden omgezet in een vast contract, maar een vast contract in onderzoek is heel lastig. Bij zwangerschapsverlof verliezen vrouwelijke postdocs tijd, en dat is niet goed voor hun carrière. In het Amsterdam UMC heb ik mij daarom hard gemaakt voor verlengingsrecht voor postdocs na zwangerschapsverlof.”
Prix Galien Research Award 2022
Het juryrapport meldt over prijswinnaar De Man: “Zij is een veelzijdig en getalenteerd wetenschapper die al jaren op het hoogste niveau acteert. Daarnaast is ze een belangrijk rolmodel voor met name de volgende generatie vrouwelijke onderzoekers.” De prijs bestaat uit de gouden Prix Galien medaille en een geldbedrag van € 5.000.