DOQ

Rol van zuurstoftekort in auto-immuunziekte sclerodermie ontrafeld

Dankzij het onderzoek dat recent leidde tot de Nobelprijs voor de Geneeskunde kon Laurent Paardekooper half oktober promoveren op het ontstaan van de auto-immuunziekte sclerodermie. Bij de ziekte speelt zuurstoftekort ook een rol, waardoor het immuunsysteem te sterk reageert.

Het onderzoek dat maandag 7 oktober 2019 met een Nobelprijs bekroond werd, beschreef hoe cellen in het lichaam omgaan met bepaalde zuurstofgehaltes, en welke mechanismen in de cel daarbij betrokken zijn. De kennis die dat opleverde maakte het voor postdoc-onderzoeker Laurent Paardekooper mogelijk om dieper te duiken, en te onderzoeken welke rol het zuurstofgehalte speelt bij auto-immuunziektes – aandoeningen waarbij het immuunsysteem lichaamseigen weefsels aanvalt en er vaak chronische ontstekingen ontstaan. Paardekooper: “Dankzij hun onderzoek kunnen we ontrafelen welke effecten zuurstoftekort allemaal heeft op een cel; een ontzettend brede basis voor vervolgonderzoek. Zonder die kennis had ik mijn onderzoek nooit kunnen doen.”

Laurent Paardekooper (foto Thijs Rooimans)

Dendritische cellen

In zijn promotieonderzoek zocht Paardekooper uit hoe de auto-immuunziekte sclerodermie ontstaat. Bij deze aandoening verhardt het bindweefsel in de huid. Dit leidt tot problemen in de kleine bloedvaten, die daardoor minder bloed en dus zuurstof in de weefsels krijgen. Paardekooper ontdekte dat het lage zuurstofgehalte tot een over-activatie van het immuunsysteem leidt, en daarmee de basis is van sclerodermie, maar ook het verwante reuma. Specifieker: het zijn de dendritische cellen die door het lage zuurstofgehalte overactief worden, en daardoor veel van de stof TNF-α uitscheiden, wat vervolgens de afweerreactie verder opdrijft. Door die overreactie van het immuunsysteem beschadigt het weefsel en neemt het zuurstofgehalte nog verder af, waardoor een neergaande spiraal ontstaat: de auto-immuunziekte is een feit.

Teveel van het goede

Zoals vaak bij auto-immuunziektes is de overdreven reactie van het immuunsysteem ‘teveel van het goede.’ Normale ontstekingen, veroorzaakt door bijvoorbeeld een bacterie, worden ook gekarakteriseerd door een laag zuurstofgehalte. Dit draagt zelfs bij aan het doden van de bacterie en aan een snelle wondgenezing.
Volgens Paardekooper biedt zijn onderzoek meerdere aanknopingspunten voor vervolgonderzoek: “Als we de oorsprong van auto-immuunziekten zoals sclerodermie en reuma begrijpen, kunnen we deze in de toekomst wellicht genezen, in plaats van alleen de symptomen te behandelen. Daarnaast speelt zuurstoftekort ook een grote rol in kanker: tumorcellen lijken hiermee het immuunsysteem te misleiden richting de verkeerde respons en vormen door het zuurstoftekort ook sneller uitzaaiingen.”

Paardekooper promoveerde op 10 oktober 2019, onder begeleiding van promotors Prof. Figdor, Prof. Van den Bogaart van Radboudumc en Prof. Radstake van de Universiteit Utrecht.

Bron: RadboudUMC
Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

‘Zorg dat de digitale weg niet de enige ingang naar de maatschap­pij wordt’

Steeds vaker gaat zorg via de digitale weg. Nicole Goedhart onderzoekt de toegankelijkheid van de (online) samenleving en geeft tips hoe de zorgverlener de zorg toegankelijk voor iedereen houdt. “Een afstand tot de online wereld kan gezondheidsverschillen vergroten.”

Protocol brengt veelbelovende ‘orphan drugs’ sneller bij patiënt

Behandelaren en zorgverzekeraars slaan de handen ineen om geneesmiddelen tegen zeldzame ziekten sneller beschikbaar te krijgen, vertelt Niels Reijnhout. “Met het ODAP krijgen patiënten zo snel mogelijk na goedkeuring door het EMA al toegang tot het middel.”

Reanimatie bespreken? Alleen als het past

Artsen vragen op de spoedeisende hulp vaak routinematig naar reanimatievoorkeuren, maar volgens Yvo Smulders is het tijd om deze standaardpraktijk eens kritisch te bekijken. “Het is helemaal niet vanzelfsprekend dat je die vraag zomaar stelt bij een routine-opname.”

Casus: man met klachten na penisvergroting

Een 38-jarige patiënt is net een week terug uit Turkije, waar hij in een kliniek een penisvergroting heeft ondergaan. Hij kan u niet precies vertellen wat er gebeurd is en klaagt vooral over pijn, roodheid en zwelling van de penis. Wat is uw diagnose?

‘Bevolkings­onderzoek sluit onvoldoende aan bij mensen met verstande­lijke beperking’

Mensen met een verstandelijke beperking nemen veel minder vaak deel aan bevolkingsonderzoeken naar kanker dan de algemene bevolking, vertelt Amina Banda. Ook krijgen zij minder vaak vervolgonderzoek. “Deze groep kan allerlei barrières voor deelname ervaren.”

Vertragen, verdragen en verbinden in moeilijke gesprekken

In de palliatieve zorg spelen niet alleen emoties bij de patiënt een rol, maar ook bij de zorgverlener. Machteld Muller legt uit hoe zelfinzicht helpt bij verbinding met je patiënt. “Herkennen van je eigen ‘rode knoppen’ helpt om uit vervelende dynamieken te blijven.”

Hoe je medische misinformatie als zorgverlener kunt aanpakken

Waarom geloven mensen dat zonnebrandcrème gevaarlijk is, of wantrouwen ze bewezen interventies zoals vaccins? Tom van Bommel vertelt over de mechanismen achter zulke overtuigingen. “Technieken waarmee misinformatie zich verspreidt, kunnen óók ten goede worden ingezet.”

Casus: patiënte met dyspnoe naar de EHH

Een oudere obese vrouw presenteert zich op de Eerste Hart Hulp vanwege dyspnoe. Die begon twee weken geleden en was aanvankelijk inspanningsgebonden, nu ook bij platliggen. Ze plast nog maar kleine beetjes sinds drie dagen. Wat is uw diagnose?

Casus: patiënt met progressieve inspanningsdyspneu

Een patiënt presenteert zich met progressieve inspanningsdyspneu. Voorheen was hij in staat om zonder klachten te tennissen, nu ervaart hij kortademigheid bij stevig doorwandelen. Er is geen sprake van hoesten, sputumproductie of koorts. Wat is uw diagnose?

Uitgebreid bloedonderzoek met één simpele vingerprik

Capillaire bloedafname via een vingerprik blijkt bij meer dan 30 standaardbepalingen een goed alternatief voor venapunctie, concludeerde Martijn Doeleman. “Patiënten kunnen zelf de vingerprik doen. Gewoon thuis, wanneer het hen uitkomt.”