Rol van zuurstoftekort in auto-immuunziekte sclerodermie ontrafeld
Dankzij het onderzoek dat recent leidde tot de Nobelprijs voor de Geneeskunde kon Laurent Paardekooper half oktober promoveren op het ontstaan van de auto-immuunziekte sclerodermie. Bij de ziekte speelt zuurstoftekort ook een rol, waardoor het immuunsysteem te sterk reageert.
Het onderzoek dat maandag 7 oktober 2019 met een Nobelprijs bekroond werd, beschreef hoe cellen in het lichaam omgaan met bepaalde zuurstofgehaltes, en welke mechanismen in de cel daarbij betrokken zijn. De kennis die dat opleverde maakte het voor postdoc-onderzoeker Laurent Paardekooper mogelijk om dieper te duiken, en te onderzoeken welke rol het zuurstofgehalte speelt bij auto-immuunziektes – aandoeningen waarbij het immuunsysteem lichaamseigen weefsels aanvalt en er vaak chronische ontstekingen ontstaan. Paardekooper: “Dankzij hun onderzoek kunnen we ontrafelen welke effecten zuurstoftekort allemaal heeft op een cel; een ontzettend brede basis voor vervolgonderzoek. Zonder die kennis had ik mijn onderzoek nooit kunnen doen.”
Dendritische cellen
In zijn promotieonderzoek zocht Paardekooper uit hoe de auto-immuunziekte sclerodermie ontstaat. Bij deze aandoening verhardt het bindweefsel in de huid. Dit leidt tot problemen in de kleine bloedvaten, die daardoor minder bloed en dus zuurstof in de weefsels krijgen. Paardekooper ontdekte dat het lage zuurstofgehalte tot een over-activatie van het immuunsysteem leidt, en daarmee de basis is van sclerodermie, maar ook het verwante reuma. Specifieker: het zijn de dendritische cellen die door het lage zuurstofgehalte overactief worden, en daardoor veel van de stof TNF-α uitscheiden, wat vervolgens de afweerreactie verder opdrijft. Door die overreactie van het immuunsysteem beschadigt het weefsel en neemt het zuurstofgehalte nog verder af, waardoor een neergaande spiraal ontstaat: de auto-immuunziekte is een feit.
Teveel van het goede
Zoals vaak bij auto-immuunziektes is de overdreven reactie van het immuunsysteem ‘teveel van het goede.’ Normale ontstekingen, veroorzaakt door bijvoorbeeld een bacterie, worden ook gekarakteriseerd door een laag zuurstofgehalte. Dit draagt zelfs bij aan het doden van de bacterie en aan een snelle wondgenezing.
Volgens Paardekooper biedt zijn onderzoek meerdere aanknopingspunten voor vervolgonderzoek: “Als we de oorsprong van auto-immuunziekten zoals sclerodermie en reuma begrijpen, kunnen we deze in de toekomst wellicht genezen, in plaats van alleen de symptomen te behandelen. Daarnaast speelt zuurstoftekort ook een grote rol in kanker: tumorcellen lijken hiermee het immuunsysteem te misleiden richting de verkeerde respons en vormen door het zuurstoftekort ook sneller uitzaaiingen.”
Paardekooper promoveerde op 10 oktober 2019, onder begeleiding van promotors Prof. Figdor, Prof. Van den Bogaart van Radboudumc en Prof. Radstake van de Universiteit Utrecht.