DOQ

Sekseverschillen in behandeleffectiviteit bij artritis psoriatica

Vrouwen met artritis psoriatica reageren anders (lees: minder goed en korter) op een behandeling met een TNF-alfa remmer dan mannen. Dit zijn de resultaten van een analyse van gegevens van een groot Europees cohort. Als blijkt dat ook andere medicijnen sekseverschillen vertonen, kan dit een opmaat zijn naar een meer gepersonaliseerde behandeling van deze ziekte, stellen Irene van der Horst-Bruinsma en Pasoon Hellamand.

‘Don’t you know that it’s different for girls’, zong Joe Jackon al in 1979. Dat blijkt ook het geval voor veel medische aandoeningen, waaronder reumatische ziekten. Sekseverschillen bij reumatische aandoeningen kunnen al jaren rekenen op de speciale aandacht van Irene Van der Horst-Bruinsma, hoogleraar Reumatologie in het Radboudumc. Niet voor niets heette de leerstoel die zij van 2018 tot 2021 in Amsterdam bekleedde Reumatologie, in het bijzonder genderaspecten in musculoskeletale ontstekingsziekten en luidde de titel van haar inaugurele rede destijds Adam is geen Eva. “Het afgelopen jaar is bij diverse reumatische aandoeningen vastgesteld dat er significante verschillen bestaan tussen vrouwen en mannen. Verschillen in prevalentie, verschillen in klinische presentatie en verschillen in de respons op bepaalde behandelingen. Kennis daarvan is belangrijk voor zowel een optimale diagnostiek als voor het kiezen van een optimale behandeling.”

“Vrouwelijke patiënten ervaren gemiddeld meer functionele beperkingen en hebben een slechtere kwaliteit van leven”

Arts-onderzoeker reumatologie Pasoon Hellamand

Andere klinische presentatie

“Van artritis psoriatica is al langer bekend dat mannen en vrouwen verschillen in hun klinische presentatie”, vertelt Pasoon Hellamand, arts-onderzoeker reumatologie in het Amsterdam UMC en promovendus bij Van der Horst-Bruinsma. “Bij mannen is de psoriasis vaak heviger aanwezig dan bij vrouwen en ze hebben vaker een axiale manifestatie van de ziekte. Vrouwelijke patiënten hebben gemiddeld meer perifere artritis, meer enthesitis, meer pijnklachten, ervaren meer functionele beperkingen en hebben een slechtere kwaliteit van leven. Ook waren er al aanwijzingen dat vrouwen met artritis psoriatica minder goed zouden reageren op een eerste behandeling met een TNF-alfa remmer. Maar de literatuur daarover is niet eenduidig, mogelijk doordat de bestudeerde cohorten niet altijd voldoende groot waren.”

“Vrouwen stopten gemiddeld eerder met de behandeling”

Arts-onderzoeker reumatologie Pasoon Hellamand

17 Europese landen

Dan rest maar één ding: een studie in een groot cohort. Van der Horst-Bruinsma: “Sinds een krappe tien jaar is er het EuroSpA register, een register dat in 17 Europese landen prospectief patiëntengegevens uit de dagelijkse praktijk verzamelt. Aan de hand van gegevens van ruim 17.000 patiënten – 50% vrouwen, 50% mannen – die tussen 1990 en 2020 waren gestart met een TNF-alfa remmer hebben we uitgezocht of er tussen vrouwen en mannen significante verschillen bestaan in de effectiviteit van deze behandeling.”
“Daarbij hebben we gekeken naar twee uitkomstmaten: het percentage patiënten dat goed reageerde op de behandeling na zes maanden therapie, en het percentage patiënten dat na twee jaar nog steeds met dezelfde TNF-alfa remmer behandeld werd”, vult Hellamand aan.

Significante verschillen

Ofschoon de ernst van diverse ziekteparameters (DAS29, CRP, pijnscore, vermoeidheidsscore) bij de start van de behandeling gemiddeld niet verschilde tussen vrouwen en mannen, waren er na een half jaar behandeling met een TNF-alfa remmer wel significante verschillen. Hellamand: “Van de vrouwen had na een half jaar 64% een lage ziekteactiviteit, tegenover 78% van de mannen. Ook zagen we een verschil in het percentage patiënten dat na 2 jaar nog steeds hetzelfde medicijn gebruikt. Vrouwen stopten gemiddeld eerder met de behandeling. Er was een verschil in de reden van stoppen met het medicijn. Vrouwen stopten iets vaker vanwege bijwerkingen of omdat het middel onvoldoende effect had. Mannen staakten de behandeling juist vaker omdat de ziekte helemaal of grotendeels verdwenen was, of vanwege ‘overige redenen’.”

“Het is belangrijk dat behandelaars zich bewust zijn van dit verschil in effectiviteit”

Hoogleraar Reumatologie Irene van der Horst-Bruinsma

Darmflora

Kortom, op basis van deze omvangrijke patiëntenpopulatie kan met grote zekerheid worden gesteld dat vrouwen en mannen anders reageren op een eerste behandeling met een TNF-alfa remmer. “Er zijn hiervoor diverse verklaringen te bedenken”, stelt Hellamand. “De verschillen in klinische manifestatie van de ziekte kunnen een rol spelen maar ook hormonale verschillen zouden hiervoor verantwoordelijk kunnen zijn. Daarnaast zijn er sekseverschillen vastgesteld in de samenstelling van de darmflora. We weten dat de darmflora een rol speelt bij de ontwikkeling van artritis psoriatica.”

Nabije toekomst

Vooralsnog hebben deze bevindingen geen directe consequenties voor de dagelijkse behandelpraktijk. “Daarvoor is het nog te vroeg”, meent Van der Horst-Bruinsma. “Het is wel belangrijk dat behandelaars zich bewust zijn van dit verschil in effectiviteit. We willen in de nabije toekomst uitzoeken of er bij behandeling met andere medicijnen ook sekseverschillen optreden. Als dit zo is, kan dat uiteindelijk leiden tot een meer gepersonaliseerde behandeling van deze ziekte.”

Referentie: Hellamand P, et al. Sex differences in the effectiveness of first-line tumor necrosis factor inhibitors in psoriatic arthritis; results from the EuroSpA Research Collaboration Network. Arthritis Rheumatol. 2023 Nov 16.

Lees meer over:


Voor u geselecteerde artikelen

Minder allergieën: ‘beetje modder, minder zeep en wat gezonde chaos’

Het aantal mensen met een allergie neemt toe. Hoe komt dit en is dit tij te keren? Allergoloog Hanneke Oude Elberink geeft uitleg en praktische adviezen. “We zien een wereldwijde trend die we niet louter op een verhoogde perceptie kunnen afschuiven.”

Casus: vrouw met mogelijke pneumonie

Een 64-jarige vrouw presenteert zich op de spoedeisende hulp vanwege verdenking op een pneumonie. Ze heeft een voorgeschiedenis van COPD en twee maanden eerder had zij een symptomatische COVID-19-infectie. Wat is uw diagnose?

Bij complexe casuïstiek is meedenken huisarts waardevol voor specialist

Carel Veldhoven, de eerste Academische Generalist in een academisch ziekenhuis, wil dat de specialist bij complexe problematiek de huisarts laat meedenken. “Huisartsen hebben een andere pragmatiek, kennis en kunde, die ook in een academisch ziekenhuis meerwaarde heeft.”

‘De tijd is rijp om mensen integraal te behandelen’

Kelly Dollenkamp leidt het spreekuur integrale geneeskunde oncologie, waar patiënten leren hoe ze zelf hun gezondheid en kwaliteit van leven kunnen verbeteren naast hun reguliere behandeling. “Patiënten kunnen zelf veel doen om hun gezondheid te bevorderen.”

‘Allergie of nie?’: beoordeling van antibiotica in de allergiebanner

Hanneke Oude Elberink geeft adviezen om onterechte vermelding van antibiotica-allergieën in de allergiebanner tegen te gaan. “Als een patiënt aangeeft allergisch te zijn voor antibiotica, vraag dan de aard van de klachten goed uit.”

Over bias, gezondheids­verschillen en racisme in de gezond­heidszorg

Alana Helberg-Proctor legt uit hoe ‘de witte man’ nog steeds de standaard is in de gezondheidszorg, met gevolgen voor andere bevolkingsgroepen. “Iedereen die niet tot deze referentiegroep behoort, kan benadeeld worden. Want de zorg is niet primair op hen afgestemd.”

Casus: man met zwelling in de hals

Een 60-jarige man heeft al vele jaren een zwelling mediaan in de hals. Voorheen nooit last van gehad. Echter, het laatste jaar is de afwijking langzaam progressief in omvang gegroeid en is er toenemende last van een globusgevoel. Wat is uw diagnose?

‘Euthanasie heeft ethische, psycho­logische en sub­jectieve aspecten’

Intervisiebegeleider Jacintha Verhallen deelt de uitdagingen waar euthanasieartsen voor staan, van ethische dilemma's tot psychisch lijden bij jongeren. “De intervisiegroepen vormen een leercirkel, waarin de deelnemers reflecteren op hun ervaringen.”

Limburgse apotheek wil chronisch gebruik slaap­medi­catie voorkomen

Apotheker Waan Yasen startte in samenwerking met huisartsen en de gemeente Reuver een project om chronisch gebruik van slaapmedicatie te voorkomen. “We willen patiënten bewust maken van de risico’s. Een alternatief voor medicatie is bijvoorbeeld slaaptherapie.”

‘Zorg dat je digitaal geletterd blijft’

Maartje Schermer deelt enkele ethische vraagstukken die spelen bij technologische ontwikkelingen in de zorg, zoals AI. “Wees er niet bang voor, probeer het uit, en vooral: blijf je er vragen bij stellen. Want één ding is zeker: dit gaat niet meer weg.”


0
Laat een reactie achterx