Sneller herstel en minder complicaties door 3D-printing bij bottumoren

Sneller op de been, eerder terug naar school en minder risico op ernstige complicaties. Kinderen met een zeldzame vorm van botkanker kunnen baat hebben bij 3D-geprinte bekkenprotheses, vertelt Michiel van de Sande. Hij is kinderorthopeed in het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie en hoogleraar orthopedische oncologie in het LUMC. “De prothese is zó geprint, dat er open titaniumstructuren ontstaan waar het bot als het ware met duizend weerhaakjes aan kan vasthaken.”

Het bekkenbot is een van de meest complexe botstructuren van het menselijk lichaam. Van de Sande: “Om de tumor te verwijderen, haalden we voorheen eerst het aangedane botdeel weg. Vervolgens plaatsten we een gegoten prothese, een stukje donorbot of bestraalden we het aangedane botdeel en zetten het weer terug. Op die manier konden we weliswaar een reconstructie doen van het bot, maar het had veel nadelen. De prothese paste nooit precies, waardoor het bot er niet omheen kon groeien. Het gaf ook veel risico op complicaties, zoals bloedverlies en ernstige infecties. Bovendien lukte zo’n reconstructie vaak ook niet, zodat we patiënten niet meer konden mobiliseren en ze afhankelijk werden van een rolstoel of krukken.”

Perfect puzzelstukje

Dankzij de komst van 3D-geprinte bekkenprotheses is de prognose van kinderen met botkanker in het bekken nu veel gunstiger. “Door deze techniek zijn we in staat om patiëntspecifieke botstructuren te printen. Allereerst brengen we met computernavigatie in beeld wat gezond bot is en wat tumor. De computer vertelt ons exact waar we wel en niet moeten opereren. Hierdoor kan het deel van het bot met de tumor met uiterste precisie worden verwijderd, met zo min mogelijk verlies van gezond bot. Voorafgaand aan de operatie maken we met een 3D-printer een unieke en op maat gemaakte bekkenprothese. Die bestaat uit titanium; dat komt van alle metalen het meest in de buurt van de kracht en flexibiliteit van bot. Dat past vervolgens als een perfect puzzelstukje op de plek waar het bot verwijderd is.”

Gemakkelijker vastgroeien

Het gevolg hiervan is dat het gezonde bot gemakkelijker kan vastgroeien. Van de Sande: “De prothese is zó geprint, dat er open titaniumstructuren ontstaan waar het bot als het ware met duizend weerhaakjes aan kan vasthaken.”

“De omliggende spieren, pezen, zenuwen en bloedvaten kunnen zich hechten aan de prothese”

Kleiner infectierisico

Maar de prothese past ook in de patiënt. “Dat houdt in dat ook de omliggende spieren, pezen, zenuwen en bloedvaten zich eraan kunnen hechten. Dat levert een patiëntspecifieke oplossing op die niet alleen perfect past voor het bot, maar ook voor omliggende organen en spieren. Bovendien kunnen we de prothese met 3D-printing zo klein mogelijk maken en voorzien van een coating, waardoor het infectierisico kleiner wordt. Zo goed finetunen, dat lukt niet op een andere manier. Met mechanische protheses, dus gegoten protheses, is dat onmogelijk.”

“Pasgeleden hebben we een jongen behandeld die al na zes weken zonder krukken kon lopen”

Minder lang revalideren

Dit levert patiënten veel op. “Ze hoeven minder lang te revalideren, hun spiermassa blijft beter behouden en ze kunnen weer sneller naar school. Pasgeleden hebben we een jongen behandeld die al na zes weken zonder krukken kon lopen; voorheen duurde dat soms wel een jaar.”

Andere botstructuren

3D-printen in combinatie met computernavigatie is ook toepasbaar voor andere botstructuren die door tumoren zijn aangetast, stelt Van de Sande. “Dat gebeurt ook al, maar dan gaat het vooral om andere complexe botstructuren, zoals schouderblad, enkel of ellenboog. Voor knie-, heup- of schouderoperaties gebruiken we de standaard-gegoten protheses. We zetten dit dus vooral in voor botstructuren waar geen standaardprothese voor voorhanden is.”

Concentratie van zorg

Zo’n tien patiënten, volwassenen en kinderen, met een zeldzame vorm van bottumor komen jaarlijks in aanmerking voor deze behandeling. Van de Sande: “Dat is een kleine groep. Om dat goed te kunnen doen is concentratie van zorg belangrijk. Je bundelt daarmee expertise, met een hogere kans op een goede uitkomst. De behandeling wordt daarom uitgevoerd in vier academische centra, in Leiden, Amsterdam, Nijmegen en Groningen. De indicatie wordt gesteld door een multidisciplinair team van chirurgen, radiotherapeuten en medisch oncologen.”

Registratie

De uitkomsten van de eerste behandelingen zien er goed uit, maar Van de Sande is voorzichtig. “Er zijn wereldwijd slechts enkele honderden operaties gedaan, dus we weten op dit moment niet in hoeverre dit goed gaat. Voor de korte termijn weten we dat steeds beter, maar voor de langere termijn nog niet.”

“We willen patiënten volgen en monitoren of de gunstige uitkomsten op de langere termijn behouden blijven”

Goede registratie

Een goede registratie, zowel nationaal als internationaal, is daarom belangrijk. “We kunnen patiënten dan volgen en monitoren of de gunstige uitkomsten op de langere termijn behouden blijven. Pas als we dat weten, kunnen we met zekerheid zeggen dat 3D-printing de komende jaren een waardevolle aanvulling vormt op onze behandeling van zeldzame bottumoren.”

Lees meer over: